ภาษาไมถิลี
ไมถิล (อักษรโรมัน: Maithili; Maithilī, [ˈməi̯tʰɪli]) เป็นภาษาอินโด-อารยันในอนุทวีปอินเดีย ส่วนใหญ่พูดในประเทศอินเดียและเนปาล ในประเทศอินเดียมีผู้พูดในรัฐพิหารกับรัฐฌารขัณฑ์ และเป็นหนึ่งใน 22 ภาษาที่ได้รับการยอมรับ ส่วนในประเทศเนปาล มีผู้พูดในTeraiตะวันออกและเป็นภาษาที่แพร่หลายมากเป็นอันดับ 2 ของประเทศ ในอดีต ภาษาไมถิลีเคยเขียนด้วยอักษรTirhuta บางครั้งก็เขียนด้วยอักษรไกถีที่นิยมกันน้อยกว่า ปัจจุบันภาษานี้เขียนด้วยอักษรเทวนาครี
ภาษาไมถิลี | |
---|---|
मैथिली, 𑒧𑒻𑒟𑒱𑒪𑒲 | |
[[File:|200px]] ไมถิลีในอักษรTirhutaกับอักษรเทวนาครี | |
ออกเสียง | [ˈməi̯tʰɪli] |
ประเทศที่มีการพูด | ประเทศอินเดียและประเทศเนปาล |
ภูมิภาค | มิถิลา |
ชาติพันธุ์ | ชาวไมถิลี |
จำนวนผู้พูด | 33.9 ล้าน (2000)e21 |
ตระกูลภาษา | อินโด-ยูโรเปียน
|
ภาษาถิ่น | กลาง (Sotipura) ใต้มาตรฐาน ตะวันออก Thēthi ตะวันตก (Bajjika) Chhika-Chhiki (Angika) Jolaha Kisan |
ระบบการเขียน | Tirhuta (Mithilakshar) (อดีต) อักษรไกถี (แบบไมถิลี) (อดีต) อักษรเทวนาครี (ปัจจุบัน) |
สถานภาพทางการ | |
ภาษาทางการ | อินเดีย (กำหนดรายการที่แปดของรัฐธรรมนูญอินเดีย)
|
ผู้วางระเบียบ |
|
รหัสภาษา | |
ISO 639-2 | mai |
ISO 639-3 | mai |
บริเวณที่มีผู้พูดภาษาไมถิลีในประเทศอินเดียและเนปาล |
ประวัติ
คำว่าไมถิลีมาจากคำว่ามิถิลา อาณาจักรโปราณที่ปกครองโดยกษัตริย์ชนกะหรือท้าวชนกในเรื่องรามเกียรติ์ ไมถิลีนี้เป็นอีกชื่อหนึ่งของนางสีดา มเหสีของพระราม และเป็นธิดาของท้าวชนก นักวิชาการในมิถิลาใช้ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาในวรรณคดีและใช้ภาษาไมถิลีเป็นภาษาสำหรับวรรณกรรมพื้นบ้าน งานที่ใช้ภาษาไมถิลีชิ้นแรกๆ พบเมื่อราว พ.ศ. 1867
เมื่อการปกครองของอาณาจักรปาละเสื่อมลง ศาสนาพุทธได้สาบสูญไป ในขณะที่มีการสถาปนาราชวงศ์กรณาฏกะในสมัยของหรสิมหเทวะ (พ.ศ. 1769–1867) กวีชื่อชโยติริสวระ ฐากูร (พ.ศ. 1823 – 1883) ได้เขียนเรื่องวรรณรัตนากรโดยใช้ภาษาไมถิลีล้วน ๆ ใน พ.ศ. 1867 ฆยาซุดดิน ตุฆลัก จักรพรรดิแห่งเดลฮีรุกรานมิถิลาขับไล่กษัตริย์หรสิมหเทวะ ในช่วงนี้ ไม่มีการสร้างวรรณกรรมใดๆ จนกระทั่ง วิทยาปติ ฐากูร (พ.ศ. 1903–1993) ได้เขียนบทกวีจำนวนมากด้วยภาษาไมถิลีเกี่ยวกับพระกฤษณะ พระศิวะ และพระปรวตี ซึ่งได้แพร่หลายไปทั่ว หลังจากการรุกรานมิถิลาโดยสุลต่านโชห์ปุร เดลฮี และการหายสาบสูญของศิวสิมหะ ใน พ.ศ. 1972 วรรณคดีของภาษานี้เปลี่ยนไปปรากฏที่เนปาล
การกล่าวถึงภาษาไมถิลีครั้งแรกปรากฏในหนังสือของอมาดุซซี ตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2314 ในหนังสือรายชื่อภาษาสันสกฤตและปรากฤตของ Colebrooke ตีพิมพ์ใน พ.ศ. 2344 ได้อธิบายภาษาไมถิลีเป็นอีกสำเนียงหนึ่งต่างหาก การใช้ภาษาไมถิลีส่วนมากเกี่ยวข้องกับระบำ ละคร และดนตรี อุมาปาตี อุปัธยะเขียนบทละครเรื่องปาริชาตัลด้วยภาษาไมถิลี
ภาษาแม่ของราชวงศ์มัลละคือภาษาไมถิลี ซึ่งแพร่กระจายไปทั่วเนปาลในพุทธศตวรรษที่ 21–22 ในช่วงนี้ มีละครอย่างน้อย 70 เรื่องที่เขียนด้วยภาษาไมถิลี ในละครเรื่องหริศจันทรันนิยัมที่เขียนโดยสิทธินรยัณเทวะ (พ.ศ. 2163–2200) ตัวละครบางตัวพูดภาษาไมถิลี ในขณะที่ตัวละครอื่น ๆ พูดภาษาเบงกอล สันสกฤตหรือปรากฤต
องค์กรเกี่ยวกับภาษาไมถิลีแห่งแรกคือไมถิลี มหสภา จัดตั้งเมื่อ พ.ศ. 2453 เพื่อพัฒนาภาษาไมถิลี ไมถิลี มหสภาได้เรียกร้องให้มีการยอมรับภาษาไมถิลีเป็นภาษาประจำถิ่น มหาวิทยาลัยกัลกัตตายอมรับภาษาไมถิลีใน พ.ศ. 2460 และมีมหาวิทยาลัยอื่นยอมรับตามมา ใน พ.ศ. 2508 ภาษาไมถิลีได้รับการยอมรับจากสถาบันวิชาการสหิตยซึ่งเป็นสถาบันที่สนับสนุนวรรณคดีอินเดีย ใน พ.ศ. 2546 ภาษาไมถิลีได้รับการยอมรับจากสถาบันอินเดียให้เป็นภาษาหลักของอินเดีย ปัจจุบันเป็นหนึ่งในภาษาประจำชาติ 22 ภาษาของอินเดีย
บรรณานุกรม
- George A. Grierson (1909). An Introduction to the Maithili dialect of the Bihari language as spoken in North Bihar. Calcutta: Asiatic Society.
- Ramawatar Yadav. Maithili Language and Linguistics: Some Background Notes (PDF). University of Cambridge.
อ้างอิง
- ↑ . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 21 March 2018. สืบค้นเมื่อ 21 March 2018.
- ↑ "मैथिली को भी मिलेगा दूसरी राजभाषा का दर्जा". Hindustan. สืบค้นเมื่อ 3 January 2020.
- . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 21 March 2018. สืบค้นเมื่อ 21 March 2018.
- "Maithili". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. September 2005.
- (PDF). คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 5 March 2016. สืบค้นเมื่อ 27 June 2018.CS1 maint: archived copy as title (link)
- "Nepal". Ethnologue (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 17 July 2018.
- Sah, K. K. (2013). "Some perspectives on Maithili". Nepalese Linguistics (28): 179–188.
- Brass, P. R. (2005). Language, Religion and Politics in North India. Lincoln: iUniverse. ISBN 0-595-34394-5. จากแหล่งเดิมเมื่อ 11 May 2018. สืบค้นเมื่อ 1 April 2017.
- Yadava, Y. P. (2013). Linguistic context and language endangerment in Nepal. Nepalese Linguistics 28 3 มีนาคม 2016 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน: 262–274.
- รัฐพิหารตะวันออกและรัฐฌารขัณฑ์ตะวันตกเฉียงเหนือในอินเดีย; Province No. 2 และ Province No. 1 ในเนปาล)
แหล่งข้อมูลอื่น
แม่แบบ:Interwiki
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: ภาษาไมถิลี |
ภาษาไมถิลี ข้อมูลการท่องเที่ยวจาก วิกิท่องเที่ยว
- National Translation Mission's (NTM) Maithili Pages
- Videha Ist Maithili ISSN 2229-547X
- Maithili Books