รัฐคอมมิวนิสต์

รัฐคอมมิวนิสต์ (อังกฤษ: Communist state) หรือเรียก รัฐลัทธิมากซ์–เลนิน (อังกฤษ: Marxist–Leninist state) เป็นรัฐซึ่งบริหารราชการแผ่นดินและปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์พรรคเดียวซึ่งมีอุดมการณ์ลัทธิมากซ์-เลนินชี้นำ ลัทธิมากซ์-เลนินเป็นอุดมการณ์ประจำรัฐของสหภาพโซเวียต, โคมินเทิร์น (คอมมิวนิสต์สากล) และรัฐคอมมิวนิสต์ในโคมีคอน กลุ่มตะวันออก และสนธิสัญญาวอร์ซอ ลัทธิมากซ์-เลนินยังคงเป็นอุดมการณ์ของรัฐคอมมิวนิสต์หลายรัฐทั่วโลก และอุดมการณ์อย่างเป็นทางการของพรรครัฐบาลประเทศจีน คิวบา ลาวและเวียดนาม

ตรงแบบรัฐคอมมิวนิสต์บริหารราชการแผ่นดินผ่านระบบศูนย์รวมอำนาจปกครองแบบประชาธิปไตย (democratic centralism) โดยกลไกพรรคคอมมิวนิสต์รวมศูนย์พรรคเดียว พรรคการเมืองเหล่านี้ปกติเป็นลัทธิมากซ์-เลนิน หรือรูปแบบเฉพาะชาติ เช่น ลัทธิเหมาหรือลัทธิติโต โดยมีเป้าหมายอย่างเป็นทางการเพื่อบรรลุสังคมนิยมและก้าวหน้าสู่สังคมคอมมิวนิสต์ มีหลายกรณีที่รัฐคอมมิวนิสต์มีกระบวนการมีส่วนร่วมทางการเมืองซึ่งเกี่ยวข้องกับองค์การที่มิใช่พรรคอย่างอื่น เช่น การมีส่วนร่วมแบบประชาธิปไตยทางตรง คณะกรรมการโรงงานและสหภาพแรงงาน แม้ว่าพรรคคอมมิวนิสต์เป็นศูนย์กลางแห่งอำนาจ สภาพทางสังคม-เศรษฐกิจของรัฐคอมมิวนิสต์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งของสหภาพโซเวียตซึ่งเป็นตัวอย่างสำคัญ มีการถกเถียงกันมาก โดยมีการระบุต่าง ๆ กันว่าเป็นรูปแบบหนึ่งของระบบคติรวมหมู่ข้าราชการประจำบ้าง ทุนนิยมโดยรัฐบ้าง สังคมนิยมโดยรัฐบ้าง หรือเป็นวิถีการผลิตที่มีเอกลักษณ์เบ็ดเสร็จบ้าง

คำว่า "รัฐคอมมิวนิสต์" เป็นคำที่นักประวัติศาสตร์ นักรัฐศาสตร์และสื่อตะวันตกใช้เรียกประเทศเหล่านี้และใช้แยกกับรัฐสังคมนิยมอื่น แต่รัฐเหล่านี้มิได้เรียกตนเองหรืออ้างว่าได้บรรลุลัทธิคอมมิวนิสต์แล้ว กล่าวคือ ประเทศเหล่านี้เรียกตนเองว่าเป็นสังคมนิยมที่กำลังอยู่ในกระบวนการสร้างสังคมนิยม คำที่รัฐเหล่านี้ใช้เรียกตนเอง เช่น ประชาธิปไตยชาติ ประชาธิปไตยประชาชน โน้มเอียงไปทางสังคมนิยม หรือรัฐกรรมกรและชาวนา นักวิชาการ นักวิจารณ์การเมืองและผู้ทรงคุณวุฒิอื่นมักแบ่งแยกรัฐคอมมิวนิสต์กับรัฐสังคมนิยมประชาธิปไตย โดยกลุ่มแรกใช้หมายถึงกลุ่มตะวันออก และกลุ่มหลังหมายถึงกลุ่มตะวันตกที่ใช้ระบอบประชาธิปไตยและมีพรรคสังคมนิยม เช่น บริเตน ฝรั่งเศส สวีเดน เป็นต้น

ประเทศคอมมิวนิสต์ในระหว่างปี 1979-1983 ซึ่งเป็นยุครุ่งเรืองที่สุดของลัทธิคอมมิวนิสต์

รัฐคอมมิวนิสต์ในปัจจุบัน

รัฐคอมมิวนิสต์ปัจจุบัน

ประเทศ	สถาปนา	พรรค
สาธารณรัฐประชาชนจีน	1 ตุลาคม 1949	พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีน
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว	2 ธันวาคม 1975	พรรคประชาชนปฏิวัติลาว
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเกาหลี	9 กันยายน 1948	พรรคแรงงานเกาหลี
สาธารณรัฐคิวบา	1 กรกฎาคม 1961	พรรคคอมมิวนิสต์คิวบา
สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม	2 กันยายน 1945 (ในเหนือ) 30 เมษายน 1975 (ในใต้) 2 กรกฎาคม 1976 (ปึกแผ่น)	พรรคคอมมิวนิสต์เวียดนาม

ผู้นำรัฐคอมมิวนิสต์

ประเทศ	หัวหน้าพรรค	ประมุขแห่งรัฐ	หัวหน้ารัฐบาล
จีน	สี จิ้นผิง (ตั้งแต่ปี 2012)		หลี่ เค่อเฉียง (ตั้งแต่ปี 2012)
เกาหลีเหนือ	คิม จ็อง-อึน (ตั้งแต่ปี 2011)		คิม แจ-รย็อง​ (ตั้งแต่ปี 2019)
คิวบา	ราอุล กัสโตร (ตั้งแต่ปี 2006)	มิเกล ดิอัซ-กาเนล (ตั้งแต่ปี 2018)	มานูเอล มาร์เรโร กรุซ (ตั้งแต่ปี 2019)
ลาว	ทองลุน สีสุลิด (ตั้งแต่ 2021)		พันคำ วิพาวัน (ตั้งแต่ 2021)
เวียดนาม	เหงียน ฟู้ จ่อง (หัวหน้าพรรคตั้งแต่ปี 2011, ประมุขแห่งรัฐตั้งแต่ปี 2018)		เหงียน ซวน ฟุก (ตั้งแต่ปี 2016)

รัฐคอมมิวนิสต์ในอดีต

ประเทศ	ช่วงปี	รัฐสืบทอดในปัจจุบัน
สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย	1917–1922	สหพันธรัฐรัสเซีย
สาธารณรัฐโซเวียตทหารและป้อมปราการ-ผู้สร้างแห่งไนส์ซาร์	1917–1918	สาธารณรัฐเอสโตเนีย
สาธารณรัฐโซเวียตโอเดสซา	1918	ยูเครน
สาธารณรัฐโซเวียตดอแนตสก์-กรือวึยรอก	1918	ยูเครน
ชุมชนแรงงานเอสโตเนีย	1918–1919	สาธารณรัฐเอสโตเนีย
สาธารณรัฐโซเวียตสังคมนิยมลัตเวีย	1918–1920	สาธารณรัฐลัตเวีย
สาธารณรัฐสังคมนิยมเยอรมนีอิสระ	1918–1919	สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี
สาธารณรัฐสังคมนิยมแรงงานฟินแลนด์	1918	สาธารณรัฐฟินแลนด์
สาธารณรัฐโซเวียตอาลซัส	1918	สาธารณรัฐฝรั่งเศส
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตไครเมีย	1919	สหพันธรัฐรัสเซีย
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตยูเครน	1919–1922	ยูเครน
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตเบสซาราเบีย	1919–1924	สาธารณรัฐมอลโดวา
สาธารณรัฐโซเวียตมุงฮัน	1919	สาธารณรัฐอาเซอร์ไบจาน
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตลิทัวเนีย-เบียโลรัสเซีย	1919	สาธารณรัฐเบลารุส
สาธารณรัฐโซเวียตสโลวัก	1919	สาธารณรัฐสโลวัก
สาธารณรัฐโซเวียตฮังการี	1919	ฮังการี
โซเวียตลิเมอริค	1919	ไอร์แลนด์
สาธารณรัฐตะวันออกไกล​	1920–1922	สหพันธรัฐรัสเซีย
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตกาลิเซีย	1920	ยูเครน
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตเปอร์เซีย​​	1920–1921	สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน
สาธารณรัฐประชาชนตูวา	1921–1944	สหพันธรัฐรัสเซีย
รัฐข่านแห่งมองโกล	1921–1924	มองโกเลีย
สหภาพสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต	1922–1991	สหพันธรัฐรัสเซีย
สาธารณรัฐประชาชนมองโกเลีย	1924–1992	มองโกเลีย
เขตเสรี	1927–1949	สาธารณรัฐประชาชนจีน
โซเวียตเหงะ-ห่า	1930–1931	สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม
รัฐบาลประชาชนปฏิวัติสาธารณรัฐจีน	1933–1934	สาธารณรัฐประชาชนจีน
สาธารณรัฐสังคมนิยมอัสตูเรียส	1934	ราชอาณาจักรสเปน
สาธารณรัฐประชาธิปไตยฟินแลนด์​	1939–1940	สหพันธรัฐรัสเซีย
​รัฐบาลประชาธิปไตยแอลเบเนีย​	1944–1946	สาธารณรัฐแอลเบเนีย
สาธารณรัฐเตอร์กิสถานตะวันออก	1944–1949	สาธารณรัฐประชาชนจีน
รัฐบาลประชาชนอาเซอร์ไบจาน	1945–1946	สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน
สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมยูโกสลาเวีย	1945–1992	สาธารณรัฐเซอร์เบีย
​สาธารณรัฐโปแลนด์​	1945–1947	สาธารณรัฐโปแลนด์
สาธารณรัฐประชาชนมองโกเลียใน	1945	สาธารณรัฐประชาชนจีน
สาธารณรัฐประชาชนเกาหลี	1945–1946	สาธารณรัฐเกาหลี
สาธารณรัฐประชาชนบัลแกเรีย​	1946–1990	สาธารณรัฐบัลแกเรีย
สาธารณรัฐสังคมนิยมประชาชนแอลเบเนีย​	1946–1992	สาธารณรัฐแอลเบเนีย
สาธารณรัฐฮังการี​	1946–1949	ฮังการี
สาธารณรัฐมาฮาบัด​​	1946–1947	สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน
​สาธารณรัฐประชาชนโปแลนด์​	1947–1989	สาธารณรัฐโปแลนด์
​สาธารณรัฐสังคมนิยมโรมาเนีย​	1947–1989	โรมาเนีย
สาธารณรัฐสังคมนิยมเชโกสโลวัก ​	1948–1990	สาธารณรัฐเช็ก
สาธารณรัฐมาคูตาเลีย​	1948–1958	สาธารณรัฐโคลอมเบีย
สาธารณรัฐประชาชนฮังการี​	1949–1989	ฮังการี
สาธารณรัฐประชาธิปไตยเยอรมนี​	1949–1990	สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี
สาธารณรัฐประชาธิปไตยเวียดนาม​	1954–1976	สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม
สาธารณรัฐประชาชนแซนซิบาร์และเพมบา​	1963–1964	สหสาธารณรัฐแทนซาเนีย
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเยเมน​	1967–1990	สาธารณรัฐเยเมน
รัฐบาลปฏิวัติเฉพาะกาลแห่งสาธารณรัฐเวียดนามใต้​	1969–1976	สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม
สาธารณรัฐประชาธิปไตยโซมาลี​	1969–1991	สหพันธ์สาธารณรัฐโซมาเลีย
สาธารณรัฐประชาชนคองโก​	1969–1992	สาธารณรัฐคองโก
​รัฐบาลทหารสังคมนิยมเฉพาะกาลเอธิโอเปีย​	1974–1987	สหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเอธิโอเปีย
กัมพูชาประชาธิปไตย​	1975–1979	ราชอาณาจักรกัมพูชา
สาธารณรัฐประชาชนโมซัมบิก​	1975–1990	สาธารณรัฐโมซัมบิก
สาธารณรัฐประชาชนแองโกลา​	1975–1999	สาธารณรัฐแองโกลา
สาธารณรัฐประชาธิปไตย​มาดากัสการ์​	1975–1992	สาธารณรัฐมาดากัสการ์
สาธารณรัฐประชาชนเบนิน​	1975–1990	สาธารณรัฐเบนิน
สาธารณรัฐประชาธิปไตยอัฟกานิสถาน​	1978–1992	สาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถาน
สาธารณรัฐประชาชนกัมพูชา​	1979–1989	ราชอาณาจักรกัมพูชา
รัฐบาลปฏิวัติประชาชนเกรเนดา​	1979–1983	เกรเนดา
บูร์กินาฟาโซ​	1984–1987	บูร์กินาฟาโซ
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเอธิโอเปีย​	1987–1991	สหพันธ์สาธารณรัฐประชาธิปไตยเอธิโอเปีย
รัฐกัมพูชา​	1989–1992	ราชอาณาจักรกัมพูชา
รัฐบาลชั่วคราวสหภาพแห่งชาติและการปลดปล่อยแห่งชาติกัมพูชา​	1994–1998	ราชอาณาจักรกัมพูชา

ดูเพิ่ม

• รัฐสังคมนิยม

อ้างอิง

1. Bottomore, T. B. (1991). A Dictionary of Marxist Thought. Wiley-Blackwell. p. 54.
2. Cooke, Chris, ed. (1998). Dictionary of Historical Terms (2nd ed.). pp. 221–222, 305.
3. Webb, Sidney; Webb, Beatrice (1935). Soviet Communism: A New Civilisation?. London: Longmans.
4. Sloan, Pat (1937). Soviet Democracy. London: Left Book Club; Victor Gollancz Ltd.
5. Farber, Samuel (1992). "Before Stalinism: The Rise and Fall of Soviet Democracy". Studies in Soviet Thought. 44 (3): 229–230.
6. Getzler, Israel (2002) [1982]. Kronstadt 1917-1921: The Fate of a Soviet Democracy. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521894425.
7. Busky, Donald F. (20 July 2000). Democratic Socialism: A Global Survey. Praeger. p. 9. ISBN 978-0275968861. In a modern sense of the word, communism refers to the ideology of Marxism-Leninism.
8. Sandle, Mark (1999). A Short History of Soviet Socialism. London: UCL Press. pp. 265–266. doi:10.4324/9780203500279. ISBN 9781857283556.
9. Wilczynski, J. (2008). The Economics of Socialism after World War Two: 1945-1990. Aldine Transaction. p. 21. ISBN 978-0202362281. Contrary to Western usage, these countries describe themselves as 'Socialist' (not 'Communist'). The second stage (Marx's 'higher phase'), or 'Communism' is to be marked by an age of plenty, distribution according to needs (not work), the absence of money and the market mechanism, the disappearance of the last vestiges of capitalism and the ultimate 'whithering away' of the State.
10. Steele, David Ramsay (September 1999). From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation. Open Court. p. 45. ISBN 978-0875484495. Among Western journalists the term 'Communist' came to refer exclusively to regimes and movements associated with the Communist International and its offspring: regimes which insisted that they were not communist but socialist, and movements which were barely communist in any sense at all.
11. Rosser, Mariana V. and J Barkley Jr. (23 July 2003). Comparative Economics in a Transforming World Economy. MIT Press. p. 14. ISBN 978-0262182348. Ironically, the ideological father of communism, Karl Marx, claimed that communism entailed the withering away of the state. The dictatorship of the proletariat was to be a strictly temporary phenomenon. Well aware of this, the Soviet Communists never claimed to have achieved communism, always labeling their own system socialist rather than communist and viewing their system as in transition to communism.
12. Williams, Raymond (1983). "Socialism". Keywords: A vocabulary of culture and society, revised edition. Oxford University Press. p. 289. ISBN 978-0-19-520469-8. The decisive distinction between socialist and communist, as in one sense these terms are now ordinarily used, came with the renaming, in 1918, of the Russian Social-Democratic Labour Party (Bolsheviks) as the All-Russian Communist Party (Bolsheviks). From that time on, a distinction of socialist from communist, often with supporting definitions such as social democrat or democratic socialist, became widely current, although it is significant that all communist parties, in line with earlier usage, continued to describe themselves as socialist and dedicated to socialism.
13. Nation, R. Craig (1992). . Cornell University Press. pp. 85–6. ISBN 978-0801480072. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 1 August 2019. สืบค้นเมื่อ 19 December 2014.
14. Barrett, William, ed. (1 April 1978). "Capitalism, Socialism, and Democracy: A Symposium". Commentary. Retrieved 14 June 2020. "If we were to extend the definition of socialism to include Labor Britain or socialist Sweden, there would be no difficulty in refuting the connection between capitalism and democracy."
15. Heilbroner, Robert L. (Winter 1991). "From Sweden to Socialism: A Small Symposium on Big Questions". Dissident. Barkan, Joanne; Brand, Horst; Cohen, Mitchell; Coser, Lewis; Denitch, Bogdan; Fehèr, Ferenc; Heller, Agnès; Horvat, Branko; Tyler, Gus. pp. 96–110. Retrieved 17 April 2020.
16. Kendall, Diana (2011). Sociology in Our Time: The Essentials. Cengage Learning. pp. 125–127. ISBN 9781111305505. "Sweden, Great Britain, and France have mixed economies, sometimes referred to as democratic socialism—an economic and political system that combines private ownership of some of the means of production, governmental distribution of some essential goods and services, and free elections. For example, government ownership in Sweden is limited primarily to railroads, mineral resources, a public bank, and liquor and tobacco operations."
17. Li, He (2015). Political Thought and China's Transformation: Ideas Shaping Reform in Post-Mao China. Springer. pp. 60–69. ISBN 9781137427816. "The scholars in camp of democratic socialism believe that China should draw on the Sweden experience, which is suitable not only for the West but also for China. In the post-Mao China, the Chinese intellectuals are confronted with a variety of models. The liberals favor the American model and share the view that the Soviet model has become archaic and should be totally abandoned. Meanwhile, democratic socialism in Sweden provided an alternative model. Its sustained economic development and extensive welfare programs fascinated many. Numerous scholars within the democratic socialist camp argue that China should model itself politically and economically on Sweden, which is viewed as more genuinely socialist than China. There is a growing consensus among them that in the Nordic countries the welfare state has been extraordinarily successful in eliminating poverty."