นิวเคลียสมีหาง
นิวเคลียสมีหาง (อังกฤษ: caudate nucleus) เป็นนิวเคลียสในปมประสาทฐาน (basal ganglia) ในสมองของสัตว์หลายประเภท มีบทบาทสำคัญในการเรียนรู้และความทรงจำ
| Brain: นิวเคลียสมีหาง (Caudate nucleus) | ||
|---|---|---|
| สมองผ่าด้านขวาง (Transverse หรือ Horizontal Section) ปมประสาทฐาน (basal ganglia) มีสีน้ำเงิน | ||
| Latin | nucleus caudatus | |
| Gray's | subject #189 833 | |
| NeuroNames | hier-208 | |
| MeSH | Caudate+Nucleus | |
| NeuroLex ID | birnlex_1373 | |
กายวิภาค
นิวเคลียสมีหางอยู่ใกล้ศูนย์กลาง (medial) ของสมอง อยู่คร่อมทาลามัส มีอยู่ในซีกทั้งสองของสมอง นิวเคลียสแต่ละตัวมีรูปร่างคล้ายอักษรโรมัน C มีหัวใหญ่ (อังกฤษ: head caput) ด้านหน้า และมีตัว (อังกฤษ: body corpus) กับหาง (อังกฤษ: tail cauda) ที่เล็กลงมาตามลำดับ บางส่วนของนิวเคลียสมีหางบางครั้งเรียกว่า "หัวเข่า" (อังกฤษ: knee genu)
หัวและตัวของนิวเคลียสมีหางรวมกันเป็นปีกหน้าส่วนด้านล่างของ lateral ventricle หลังจากลำตัวที่ยื่นออกไปด้านหลังศีรษะสักระยะหนึ่ง ส่วนหางก็ม้วนกลับมาด้านหน้า กลายเป็นปีกล่างส่วนเพดานของ lateral ventricle ซึ่งหมายความว่าการผ่าแบ่งหน้าหลัง (coronal) ที่ตัดผ่านส่วนหาง ก็ย่อมจะตัดผ่านตัวและหัวของนิวเคลียสมีหางด้วย
นิวเคลียสมีหางมีความสัมพันธ์ทางกายวิภาคกับโครงสร้างอื่นหลายอย่าง คือ มีการแบ่งออกจากนิวเคลียสรูปเลนส์ (lenticular nucleus) (ซึ่งประกอบด้วย globus pallidus และ putamen) โดยปีกด้านหน้าของ internal capsule และเมื่อประกอบพร้อมกับ putamen ก็จะรวมกันเป็น striatum ด้านหลัง
เคมีประสาท
นิวเคลียสมีหางรับการเชื่อมต่ออย่างหนาแน่นมาจากนิวรอนที่ส่งสัญญาณโดยสารโดพามีน ซึ่งมีกำเนิดหลักใน ventral tegmental area และ substantia nigra pars compacta นอกจากนั้นแล้วยังมีการเชื่อมต่อมาจากคอร์เทกซ์สัมพันธ์ (association cortices)
หน้าที่การงาน
การเรียนรู้และความทรงจำ
โดยประวัติแล้ว ปมประสาทฐาน (basal ganglia) โดยรวมๆ มีบทบาทในการควบคุมการเคลื่อนไหว และโดยเป็นส่วนหนึ่งของปมประสาทฐาน นิวเคลียสมีหางในยุคแรกๆ ได้รับการสันนิษฐานว่ามีบทบาทหลักในการควบคุมการเคลื่อนไหวภายใต้อำนาจจิตใจ (หรือโดยสมัครใจ) แต่ในเร็วนี้ๆ งานวิจัยได้แสดงว่า นิวเคลียสมีหางมีบทบาทอย่างสำคัญในการเรียนรู้และความทรงจำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเกี่ยวกับการประมวลฟี้ดแบ็กที่ได้รับ คือว่า โดยทั่วๆ ไป การทำงานทางประสาทจะปรากฏในนิวเคลียสมีหางเมื่อบุคคลนั้นกำลังรับฟี้ดแบ็ก ผู้มีภาวะ hyperthymesia ปรากฏว่ามีขนาดของนิวเคลียสมีหางและสมองกลีบขมับที่ใหญ่กว่าปกติ
อารมณ์ความรู้สึก
นิวเคลียสมีหางตอบสนองเมื่อบุคคลประสบกับสุนทรียภาพทางตา จึงมีการเสนอว่าเป็น "ประสาทสัมพันธ์ของความรัก" (neural correlates of romantic love)
การเข้าใจภาษา
นิวเคลียสมีหางในสมองซีกซ้ายรับการเสนอว่า มีความสัมพันธ์กับทาลามัสที่ควบคุมความเข้าใจคำศัพท์ และการออกเสียงคำศัพท์ เพราะว่า เขตที่ทำงานในนิวเคลียสมีหางเปลี่ยนไปเมื่อบุคคลนั้นเปลี่ยนไปใช้อีกภาษาหนึ่ง
การควบคุมขีดเริ่มเปลี่ยน
สมองมีเซลล์ประสาทเป็นจำนวนมากซึ่งมีการเชื่อมต่อซึ่งกันและกันเป็นไซแนปส์แบบเร้า (excitatory synapses) เป็นเครือข่ายขนาดใหญ่มีส่วนประกอบที่มีการป้อนกลับเชิงบวก ดังนั้น เป็นความยากที่ระบบเช่นนี้จะดำเนินงานไปได้โดยไม่มีกลไกที่ป้องกันการส่งสัญญาณที่มากเกินไป มีหลักฐานโดยปริยายว่า นิวเคลียสมีหางอาจมีบทบาทในการควบคุมการส่งสัญญาณในระบบประสาท ทำงานโดยวัดการทำงานอย่างรวมๆ ในเปลือกสมองแล้วควบคุมศักย์ขีดเริ่มเปลี่ยน
บทบาทในโรคย้ำคิดย้ำทำ
มีการสันนิษฐานว่า นิวเคลียสมีหางอาจทำงานผิดผลาดในบุคคลมีโรคย้ำคิดย้ำทำ (obsessive compulsive disorder) คืออาจจะไม่สามารถควบคุมการส่งข้อมูลของประสบการณ์หรือความคิดที่ก่อให้เกิดความกังวลระหว่างทาลามัสและ orbitofrontal cortex เพราะว่า งานวิจัยที่ทำภาพสมองด้วยโพซิตรอนอีมิสชันโทโมกราฟีพบว่า นิวเคลียสมีหางของสมองซีกขวามีระดับความเปลี่ยนแปลงของการเผาผลาญกลูโคส (glucose metabolism) มากที่สุดเมื่อคนไข้ทานยา paroxetine (เป็นยาบรรเทาโรคซึมเศร้าและโรคย้ำคิดย้ำทำเป็นต้น)
นอกจากนั้นแล้ว งานวิจัยเร็วนี้ๆ ซึ่งเปรียบเทียบคนไข้โรคย้ำคิดย้ำทำและกลุ่มควบคุมที่ปกติพบว่า คนไข้มีปริมาตรเนื้อเทาที่เพิ่มขึ้นในนิวเคลียสรูปเลนส์ (lenticular nucleus) และในนิวเคลียสมีหาง ในซีกสมองทั้งสองข้าง ในขณะที่ปริมาตรเนื้อเทาของ medial frontal gyrus และ/หรือ anterior cingulate gyrus กลับลดลง
ปรากฏการณ์นี้แตกต่างจากคนไข้โรควิตกกังวลประเภทอื่นๆ ผู้มีปริมาตรเนื้อเทาลดลง (แทนที่จะเพิ่ม) ในนิวเคลียสรูปเลนส์และนิวเคลียสมีหางของซีกสมองทั้งสองข้าง และปริมาตรเนื้อเทาของ medial frontal gyrus และ/หรือ anterior cingulate gyrus ก็ลดลงเช่นกัน
ภาพต่างๆ
แผนผังของฮิปโปแคมปัส
ก้านสมองจากด้านข้าง (lateral)
ก้านสมองผ่าออก จากด้านข้าง (lateral)
ก้านสมองผ่าลึก จากด้านข้าง (lateral)
ก้านสมองผ่าลึก จากด้านข้าง (lateral)
ก้านสมองจากด้านท้อง (ventral)
ก้านสมองผ่าออก จากด้านท้อง (ventral)
่สมองผ่าแสดงโพรงสมอง (ventricle)
สมองผ่าแบ่งหน้าหลัง (coronal) หน้า pons
สมองผ่าแบ่งหน้าหลัง ผ่าน intermediate mass ของ โพรงสมองที่สาม
สมองผ่าแสดงผิวด้านบนของสมองกลีบขมับ
สมองผ่าหน้าหลัง (coronal) ผ่าน anterior commissure
.jpg.html){kind=link}
หมายเหตุและอ้างอิง
- "ศัพท์บัญญัติอังกฤษ-ไทย, ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (คอมพิวเตอร์) รุ่น ๑.๑", ให้ความหมายของ caudate ว่า "มีหาง"
- E. H. Yeterian, D. N. Pandya, "Corticostriatal connections of extrastriate visual areas in rhesus monkeys," The Journal of Comparative Neurology 352(3):436-457, 1995. PMID: 7706560
- S. A. Kinnier Wilson (1914). "An experimental research into the anatomy of the corpus striatum". Brain. 36 (3–4): 427–492. doi:10.1093/brain/36.3-4.427. Unknown parameter
|month=ignored (help) - Graybiel AM (2005) The basal ganglia: learning new tricks and loving it. Curr Opin Neurobiol 15:638-644.
- Packard MG, Knowlton BJ (2002) Learning and memory functions of the Basal Ganglia. Annu Rev Neurosci 25:563-593.
- hyperthymesia เป็นภาวะที่บุคคลมีความทรงจำแบบชีวประวัติของตน (autobiographical memory) ที่ดีกว่าบุคคลทั่วไป คือสามารถจำประสบการณ์และเหตุการณ์ในชีวิตของตนโดยมากได้ มาจากภาษากรีกว่า thymesis แปลว่า "จำได้" และ hyper แปลว่า "เกิน"
- "The Gift of Endless Memory". CBS News. 16 December 2010.
- Tomohiro Ishizu and Semir Zeki (2011). Warrant, Eric James (บ.ก.). "Toward A Brain-Based Theory of Beauty". PLoS ONE. 6 (7): 1–10. doi:10.1371/journal.pone.0021852. Unknown parameter
|month=ignored (help) - Arthur Aron, Helen Fisher, Debra J. Mashek, Greg Strong, Haifang Li, and Lucy L. Brown (2005). "Reward, Motivation, and Emotion Systems Associated With Early-Stage Intense Romantic Love". J. Neurophysiol. 94: 327–337. doi:10.1152/jn.00838.2004. Unknown parameter
|month=ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - "How bilingual brains switch between tongues" at newscientist.com
- "Language Control in the Bilingual Brain " at sciencemag.org
- Braitenberg V. (1984)Vehicles. Experiments in synthetic psychology.
- ศักย์ขีดเริ่มเปลี่ยน (threshold potential) เป็นระดับขีดเริ่มเปลี่ยนของศักย์เยื่อหุ้มเซลล์ที่ได้รับการลดขั้ว (depolarization) ที่เมื่อถึงแล้ว ก่อให้เกิดศักยะงาน ศักย์ขีดเริ่มเปลี่ยนมีความสำคัญในการควบคุมและการส่งสัญญาณทั้งในระบบประสาทกลางและในระบบประสาทปลาย
- Elsebet S. Hansen, Steen Hasselbalch, Ian Law; Tom G. Bolwig (2002). "The caudate nucleus in obsessive-compulsive disorder. Reduced metabolism following treatment with paroxetine: a PET study". International Journal of Neuropsychopharmacology. 5 (1): 1–10. doi:10.1017/S1461145701002681. PMID 12057027.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- Radua, Joaquim; Mataix-Cols, David (2009). "Voxel-wise meta-analysis of grey matter changes in obsessive–compulsive disorder". British Journal of Psychiatry. 195 (5): 393–402. doi:10.1192/bjp.bp.108.055046. PMID 19880927. Unknown parameter
|month=ignored (help) - ↑ Radua, Joaquim; van den Heuvel, Odile A.; Surguladze, Simon; Mataix-Cols, David (5 July 2010). "Meta-analytical comparison of voxel-based morphometry studies in obsessive-compulsive disorder vs other anxiety disorders". Archives of General Psychiatry. 67 (7): 701–711. doi:10.1001/archgenpsychiatry.2010.70. PMID 20603451.
แหล่งข้อมูลอื่นๆ
| คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: นิวเคลียสมีหาง |
- ภาพสมองตัดแต่งสีซึ่งรวมส่วน "นิวเคลียสมีหาง" at the BrainMaps project
- แผนผังที่ uni-tuebingen.de
- NIF Search - Caudate Nucleus via the Neuroscience Information Framework