พระราชพิธีพัชราภิเษก
พระราชพิธีพัชราภิเษก หรือ พัชราภิเษกสมโภช (อังกฤษ: Diamond Jubilee) หรือพระราชพิธีฉลองสิริราชสมบัติ ครบ 60 ปี เป็นการเฉลิมฉลองเพื่อแสดงการครบรอบ 60 ปี ซึ่งเกี่ยวกับบุคคล (เช่น การครอบรอบแต่งงาน ระยะเวลาการครองราชสมบัติของพระมหากษัตริย์) หรือครบรอบ 75 ปี ซึ่งเกี่ยวกับเหตุการณ์
ประวัติศาสตร์
ประเทศไทย
พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี ในวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2549 พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงานตามที่รัฐบาลขอพระราชทาน มีชื่องานว่า พระราชพิธีฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี แต่ไม่ใช่ พระราชพิธีพัชราภิเษก ดังที่บางคนเรียกเพราะยังไม่ครบ 75 ปี และไม่เรียกว่า ครบรอบ 60 ปี เพราะธรรมเนียมไทยไม่ถือว่า 60 ปีเป็นรอบ ด้วยไทยถือรอบนักษัตรรอบละ 12 ปี การฉลองครบ 60 ปี จึงเป็นการอนุโลมตามธรรมเนียมสากลโดยถือว่าเป็นวาระที่มีมาถึงก่อนครบ 75 ปี ซึ่งยังอยู่ห่างไกล แต่แท้จริงแล้วหากอนุโลมแบบไทยว่าครบห้ารอบนักษัตรก็จะได้เวลา 60 ปีเช่นกัน เพียงแต่ถ้าใช้คำว่า ครบรอบ ก็ควรระบุว่า ครบห้ารอบ ไม่ใช่ครบรอบ 60 ปี
จักรวรรดิอังกฤษและเครือจักรภพ
ในประเทศอังกฤษและดินแดนในเครือจักรภพอื่น ๆ เช่น แคนาดา ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์นั้น พระราชพิธีพัชราภิเษกจะจัดขึ้นโอกาสการครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปีขององค์พระประมุข ก่อนหน้าที่เครือจักรภพอังกฤษยังเป็นจักรวรรดิอังกฤษอันยิ่งใหญ่ ได้มีการจัดพระราชพิธีพัชราภิเษกมาแล้วครั้งหนึ่งในรัชสมัยสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2440
ก่อนหน้านี้ในวันที่ 22 กันยายน พ.ศ. 2439 สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียทรงดำรงพระชนมายุล้ำพระชนมายุของสมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ 3 พระอัยกา ในฐานะที่ทรงเป็นองค์พระประมุขที่ทรงครองราชสมบัติยาวนานที่สุดในประวัติศาสตร์อังกฤษ สก็อตแลนด์ และสหราชอาณาจักร พระองค์มีพระประสงค์ให้เลื่อนการเฉลิมฉลองของสาธารณชนแบบพิเศษต่าง ๆ ออกไปถึงปี พ.ศ. 2440 พร้อมกับพระราชพิธีพัชราภิเษกของพระองค์ โจเซฟ แชมเบอร์เลน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอาณานิคม ได้เสนอให้จัดพระราชพิธีพัชราภิเษกเป็นการเฉลิมฉลองทั่วจักรวรรดิอังกฤษ
ดังนั้นนายกรัฐมนตรีของอาณานิคมที่ปกครองตนเองต่าง ๆ พร้อมกับครอบครัวได้รับเชิญให้มาร่วมในงานฉลอง ในขบวนเสด็จที่สมเด็จพระราชินีนาถทรงเข้าร่วมประกอบด้วยกองทหารจากอาณานิคมและดินแดนในปกครองอังกฤษแต่ละแห่ง พร้อมกับทารที่ส่งมาจากเจ้าครองรัฐหรือหัวหน้าดินแดนของอินเดีย (ซึ่งขึ้นกับสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย จักรพรรดินีแห่งอินเดีย) การเฉลิมฉลองพระราชพิธีพัชราภิเษกก็ได้เป็นโอกาสที่แสดงถึงความรักอันท่วมท้นอย่างมากต่อสมเด็จพระราชินีนาถในวัย 70 พรรษาเศษ ซึ่งในขณะนั้นได้ประทับอยู่บนรถเข็น การเฉลิมฉลองต่าง ๆ เกิดขึ้นพร้อมกับการอารักขาอย่างเข้มงวดมาก ซึ่งก็มาจากแผนการลอบปลงพระชนม์จากพวกชาตินิยมไอริชในครั้งพระราชพิธีกาญจนาภิเษกเมื่อ 10 ปีก่อน
ตลอดทั่วทั้งจักรวรรดิอังกฤษ การเฉลิมฉลองก็ยังดำเนินไปแม้ว่าจะไม่มีองค์พระประมุขมาปรากฏพระองค์จริงให้เห็น พร้อมกับขบวนพาเหรดและงานเลี้ยงฉลองต่าง ๆ ที่จัดขึ้นตามเมืองใหญ่หลายแห่งในประเทศออสเตรเลีย แคนาดา นิวซีแลนด์ แอฟริกาใต้ และดินแดนในปกครองต่าง ๆ ของประเทศอังกฤษ ในประเทศแคนาดาถนนหนทางประดับประดาอย่างสวยงามและเซอร์ วิลเฟรด ลอริเยร์ นายกรัฐมนตรีในขณะนั้นได้เดินทางไปหลาย ๆ แห่งของประเทศเพื่อร่วมงานเฉลิมฉลอง นอกจากนี้ยังได้มีการออกแสตมป์งานพระราชพิธีพัชราภิเษกที่มีพระบรมสาทิสลักษณ์ของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียสององค์อยู่ด้านหน้าเมื่อวันที่ 19 มิถุนายน พ.ศ. 2440
จากหนังสือพระนิพนธ์ของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิตเรื่องพระราชินีนาถวิกตอเรีย ได้กล่าวไว้ว่าในปีเดียวกับที่พระราชินีนาถวิกตอเรียทรงต้อนรับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นปีที่พระราชินีนาถทรงครองราชสมบัติครบ 60 ปี จึงโปรดเกล้าฯ ให้มีงานฉลองใหญ่และพระราชทานนามพระราชพิธีว่า Diamond Jubilee หรือ พัชราภิเษก
พระราชินีนาถทรงรู้สึกพระองค์ว่าพระชรามากแล้ว ด้วยมีพระชันษามากถึง 78 ปี จึงมิได้โปรดให้จัดงานมโหฬารเท่ากับพระราชพิธีฉลองเมื่อครองราชย์ครบ 50 ปี ที่เรียกว่า Golden Jubilee หรือ กาญจนาภิเษก ใน พ.ศ. 2430 ครั้งนี้พระราชินีไม่ได้เชิญเสด็จพระเจ้าแผ่นดินองค์ใดมาในงานพระราชพิธีเลย แม้แต่ไกเซอร์วิลเฮล์มที่ 2 แห่งเยอรมนี ผู้เป็นพระราชนัดดาพระองค์ใหญ่ก็มิได้เสด็จมา
ในกระบวนแห่พยุหยาตราครั้งนี้ พระราชินีนาถเสด็จไปในรถพระที่นั่งทองสำหรับพระราชพิธี เทียมด้วยม้าสีขาว 8 ม้า มีเจ้าหญิงแห่งเวลส์ พระราชสุณิสาประทับตรงกันข้าม ในขณะที่จักรพรรดินีเฟรเดอริคแห่งเยอรมนี พระราชธิดาพระองค์ใหญ่ประทับรถคันที่ 2 ในกระบวน เทียมด้วยม้าสีดำขลับ 4 ม้า แล้วก็มีรถเจ้านายฝ่ายในพระองค์อื่นตามเสด็จอีกเป็นกระบวนยาว พระราชโอรส พระราชนัดดา และพระญาติวงศ์ฝ่ายหน้าทรงม้าตามเสด็จไปในกระบวนทั้งสิ้น
เมื่อกระบวนแห่ไปถึงมหาวิหารเซนต์พอล พระราชินีนาถก็เสด็จลงจากรถพระที่นั่งเสด็จเข้าไปในโบสถ์เพื่อให้อาร์คบิชอปแห่งแคนเตอร์บรีกระทำพิธีทางศาสนาถวายโดยย่อ ทั้งนี้เพราะไม่สามารถจะประทับอยู่นานดังแต่ก่อนได้
ถัดมาในรัชสมัยของสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 ซึ่งเป็นพระประมุขแห่งดินแดนรัฐอิสระในเครือจักรภพจำนวนมาก เช่น อังกฤษ แคนาดา ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ จาเมกา และประเทศและดินแดนโพ้นทะเลอื่น ๆ ทรงมีกำหนดการฉลองพระราชพิธีพัชราภิเษกในระหว่างวันที่ 2 - 5 มิถุนายน พ.ศ. 2555 เมื่อมีพระชนมพรรษาครบ 86 พรรษา รัฐบาลในสมเด็จพระราชินีนาถประกาศให้มีการเฉลิมฉลองอย่างยิ่งใหญ่และกำหนดวันหยุดธนาคารเพิ่มเติม อีกทั้งจะมีการล่องเรือจำนวนมากกว่า 1,000 ลำ ไปตามแม่น้ำเทมส์ และมีการประดับไฟเฉลิมฉลองทั่วทั้งประเทศด้วย นอกจากนี้สมาชิกพระราชวงศ์อังกฤษได้เสด็จเยือนประเทศต่าง ๆ ในเครือจักรภพทั่วโลกในปี พ.ศ. 2555 ดังรายละเอียดต่อไปนี้
- เจ้าชายแห่งเวลส์และดัชเชสแห่งคอร์นวอลล์ เสด็จเยือนออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ และปาปัวนิวกินี รวมทั้งหมู่เกาะแชนแนลส์และเกาะแมน
- ดยุกและดัชเชสแห่งเคมบริดจ์ เสด็จเยือนภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก (มาเลเซีย สิงคโปร์ หมู่เกาะโซโลมอน และตูวาลู) ซึ่งจะเป็นการเสด็จเยือนต่างประเทศที่ได้รับความสนใจและน่าจับตามองมากที่สุด
- เจ้าชายแฮร์รี เสด็จเยือนเบลิซ จาเมกา และหมู่เกาะบาฮามาส
- ดยุกแห่งยอร์ก เสด็จเยือนอินเดีย
- เอิร์ลและเคาน์เตสแห่งเวสเซ็กส์ เสด็จเยือนหมู่เกาะแคริบเบียน (แอนติกัวและบาร์บูดา บาร์เบโดส เกรนาดา มอนเซอร์รัต เซ็นต์คิตส์และเนวิส เซ็นต์ลูเซีย เซ็นต์วินเซนต์และเกรนาดีนส์ ตรินิแดดและโตเบโก) และยิบรอลตาร์
- พระวรราชกุมารี เสด็จเยือนโมซัมบิคและแซมเบีย
- ดยุกแห่งกลอสเตอร์ เสด็จเยือนหมู่เกาะบริติชเวอร์จินและมอลตา
- ดยุกแห่งเคนต์ เสด็จเยือนหมู่เกาะฟอล์คแลนด์และยูกันดา
ส่วนสมเด็จพระราชินีนาถและดยุกแห่งเอดินบะระแม้ว่าจะประทับในสหราชอาณาจักร แต่ก็ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทั่วประเทศ เช่น สกอตแลนด์ เวลส์ และไอร์แลนด์เหนือ
ประเทศญี่ปุ่น
ในประเทศญี่ปุ่น พระราชพิธีพัชราภิเษกหมายถึงการครองราชสมบัติครบ 60 ปี ซึ่งเรียกว่า โกะไซอิ โระคุจูเน็น คิเน็น ญี่ปุ่น: 御在位 60 年記念 โรมาจิ: Go-Zai-i rokujūnen kinen แปลว่า การรำลึกถึงการครองราชสมบัติเป็นปีที่ 60 โดยสมเด็จพระจักรพรรดิฮิโรฮิโตะ (29 เมษายน พ.ศ. 2444 - 7 มกราคม พ.ศ. 2532) ทรงเฉลิมฉลองพระราชพิธีพัชราภิเษกเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2529
อ้างอิง
- ว.ณ.ประมวลมารค, พระราชินีนาถวิกตอเรีย, กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์, 2548
- diamond anniversary
- http://www.duangden.com/TheKing/60th.html