อียิปต์โบราณ

อียิปต์โบราณ หรือ ไอยคุปต์ เป็นหนึ่งในอารยธรรมที่เก่าแก่ที่สุดในโลก ตั้งอยู่ทางตอนตะวันออกเฉียงเหนือของทวีปแอฟริกา มีพื้นที่ตั้งแต่ตอนกลางจนถึงปากแม่น้ำไนล์ ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของประเทศอียิปต์ อารยธรรมอียิปต์โบราณสืบเนื่องมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์และเริ่มปรากฎชัดเมื่อประมาณ 3,150 ปีก่อนคริตศักราช จากการรวมอำนาจทางการเมืองของอียิปต์ตอนเหนือและตอนใต้ ภายใต้ฟาโรห์นาร์เมอร์ซึ่งเป็นฟาโรห์องค์แรกแห่งอียิปต์

พีระมิดแห่งเมมฟิสและสุสานโบราณ หนึ่งในสิ่งก่อสร้างที่แสดงถึงอารยธรรมอียิปต์โบราณที่ชัดเจนที่สุด

ประวัติศาสตร์ของอียิปต์โบราณจำแนกตามยุคอาณาจักรที่มั่นคง หรือที่รู้จักกันในยุค "ราชอาณาจักร" (Kingdoms) โดยมักแบ่งตามราชวงศ์ที่ขึ้นมาปกครอง และยุคที่ไม่มีความแน่นอนที่เรียกว่า "ช่วงต่อ" (Intermediate Periods) ยุคที่สำคัญ ๆ ได้แก่ ราชอาณาจักรเก่า ในช่วงต้นยุคสัมฤทธิ์, ราชอาณาจักรกลาง ในช่วงกลางยุคสัมฤทธิ์ และ ราชอาณาจักรใหม่ ในช่วงปลายยุคสัมฤทธิ์ ซึ่งในยุคราชอาณาจักรใหม่นี่เองที่อารยธรรมอียิปต์โบราณถึงจุดสูงสุด โดยได้ปกครองพื้นที่ส่วนใหญ่ของนูเบียและส่วนหนึ่งของตะวันออกใกล้ ก่อนที่จะถดถอยไปอย่างช้า ๆ

ตลอดช่วงประวัติศาสตร์ อียิปต์ถูกรุกรานหรือยึดครองโดยต่างชาติหลายต่อหลายครั้ง กล่าวคือ โดยฮิกซอส ลิเบีย นูเบีย อัสซีเรีย อคีเมนียะห์เปอร์เซีย และมาเกโดเนียภายใต้การยึดครองโดยพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราชเมื่อ 332 ปีก่อนคริสต์ศักราช ซึ่งทำให้ความเป็นอาณาจักรอียิปต์โบราณล่มสลายลง และจัดอียิปต์เป็นเพียงจังหวัดหนึ่งของจักรวรรดิมาเกโดเนีย แม้กระนั้นเองความเป็นอารยธรรมอียิปต์โบราณก็ดำรงอยู่ต่อไปภายใต้ราชวงศ์ทอเลมีเชื้อสายกรีกที่ตั้งขึ้นภายหลังการสวรรคตของพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ และปกครองอียิปต์จนถึง 30 ปีก่อนคริสตกาล ภายใต้พระนางคลีโอพัตรา กระทั่งถูกจักรวรรดิโรมันเข้ายึดครองและกลายมาเป็นจังหวัดหนึ่งของจักรวรรดิโรมัน เกิดการผสมผสานเข้ากับอารยธรรมผู้ปกครองเรื่อยมาจนเลือนหายไปในที่สุด

อารยธรรมอียิปต์พัฒนาการมาจากสภาพของลุ่มแม่น้ำไนล์ การควบคุมระบบชลประทาน, การควบคุมการผลิตพืชผลทางการเกษตร พร้อมกับพัฒนาอารยธรรมทางสังคม และวัฒนธรรม พื้นที่ของอียิปต์นั้นล้อมรอบด้วยทะเลทรายเสมือนปราการป้องกันการรุกรานจากศัตรูภายนอก นอกจากนี้ยังมีการทำเหมืองแร่ และอียิปต์ยังเป็นชนชาติแรก ๆ ที่มีการพัฒนาการด้วยการเขียน ประดิษฐ์ตัวอักษรขึ้นใช้, การบริหารเน้นไปที่สิ่งปลูกสร้างและการเกษตรกรรม พร้อมกันนั้นก็มีการพัฒนาการทางทหารของอียิปต์ที่เสริมสร้างความแข็งแกร่งแก่ราชอาณาจักร โดยประชาชนจะให้ความเคารพกษัตริย์หรือฟาโรห์เสมือนหนึ่งเทพเจ้า ฟาโรห์ทรงมีอำนาจเด็ดขาดทำให้การบริหารราชการบ้านเมืองและการควบคุมอำนาจนั้นทำได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ชาวอียิปต์โบราณไม่ได้เป็นเพียงแต่เกษตรกรหรือช่างก่อสร้าง แต่ยังเป็นนักคิด, นักปรัชญา ผู้ได้มาซึ่งความรู้ในศาสตร์ต่าง ๆ มากมายตลอดพัฒนาการของอารยธรรมกว่า 4,000 ปี ทั้งคณิตศาสตร์ วิธีการสร้างพีระมิด วัด โอเบลิสก์ ตัวอักษร และเทคนิคโลยีด้านกระจก นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาประสิทธิภาพทางด้านการแพทย์, ระบบชลประทานและการเกษตรกรรม สิ่งที่อียิปต์ทิ้งไว้เป็นมรดกแก่อนุชนรุ่นหลัง คือ ศิลปะและสถาปัตยกรรม ซึ่งถูกคัดลอกนำไปใช้ทั่วโลก อนุสรณ์สถานที่ต่าง ๆ ในอียิปต์ต่างดึงดูดนักท่องเที่ยวและนักประพันธ์ตลอดหลายศตวรรษที่ผ่านมา ปัจจุบันมีการค้นพบวัตถุใหม่ ๆ ในอียิปต์มากมายซึ่งกำลังตรวจสอบถึงประวัติความเป็นมา เพื่อเป็นหลักฐานแก่อารยธรรมอียิปต์ และอารยธรรมของโลกต่อไป

ประวัติ

 

แผ่นที่อียิปต์โบราณ, แสดงถึงสถานที่ตั้งเมืองและบริเวณ ในสมัยยุคราชวงศ์ (3150 – 30 ปีก่อนคริสต์ศักราช)

ความอุดมสมบูรณ์ของบริเวณรอบแม่น้ำไนล์ เสมือนหนึ่งที่ธรรมชาติหยิบยื่นโอกาสให้แก่มนุษย์ที่จะตั้งถิ่นฐาน พัฒนาการเกษตรกรรม เศรษฐกิจ และสังคม และนับเป็นศูนย์กลางทางสังคมสำคัญในประวัติศาสตร์อารยธรรมของมนุษยชาติ ที่ราบลุ่มที่อุดมสมบูรณ์ของแม่น้ำไนล์ทำให้มนุษย์มีโอกาสพัฒนาเกษตรกรรม พร้อมกับการตั้งถิ่นฐานและสังคมที่มีการรวมศูนย์ที่ซับซ้อนมากขึ้น อันเป็นรากฐานที่สำคัญในประวัติศาสตร์อารยธรรมของมนุษย์ ชนร่อนเร่ที่เก็บของป่าล่าสัตว์เริ่มเข้ามาอาศัยอยู่ในบริเวณหุบเขาไนล์ในช่วงกลางยุคไพลสโตซีนหรือเมื่อประมาณ 120,000 ปีก่อน กระทั่งช่วงปลายยุคหินเก่า สภาพอากาศที่แห้งแล้งของแอฟริกาตอนเหนือ เริ่มร้อนและแห้งมากขึ้นเรื่อย ๆ ทำให้ประชากรโยกย้ายมาตั้งถิ่นฐานตามแนวแม่น้ำ

ยุคก่อนราชวงศ์

 

โถในวัฒนธรรม Naqada II ก่อนยุคราชวงศ์

ในยุคก่อนราชวงศ์และราชวงศ์เริ่มแรก สภาพอากาศของอียิปต์แห้งแล้งน้อยกว่าในปัจจุบันมาก พื้นที่ส่วนใหญ่ของอียิปต์ปกคลุมไปด้วยทุ่งหญ้าสะวันนาและมีฝูงสัตว์กีบเท้ากินหญ้า ใบไม้และสัตว์ป่ามีความอุดมสมบูรณ์มากในทุกสภาพแวดล้อม ภูมิภาคไนล์เป็นที่อยู่อาศัยของนกน้ำจำนวนมาก คาดว่าการล่าสัตว์เป็นเรื่องปกติสำหรับชาวอียิปต์และนี่ก็เป็นช่วงเวลาที่สัตว์หลายชนิดถูกนำมาเลี้ยงเป็นครั้งแรก

ราว 5500 ปีก่อนคริสตกาล ชนเผ่าขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ในหุบเขาไนล์ได้พัฒนาเป็นวัฒนธรรมที่แสดงให้เห็นถึงการควบคุมการเกษตรและการเลี้ยงสัตว์อย่างมั่นคง ระบุได้จากเครื่องปั้นดินเผาและของใช้ส่วนตัว เช่น หวี กำไลและลูกปัด หนึ่งในวัฒนธรรมยุคนี้ที่ใหญ่ที่สุดบริเวณอียิปต์ตอนบน (ภาคใต้) คือวัฒนธรรมบาดาเรียน (Badarian culture) ซึ่งอาจมีต้นกำเนิดในทะเลทรายตะวันตก เป็นที่รู้จักในเรื่องเซรามิกคุณภาพสูง เครื่องมือหิน และการใช้ทองแดง

การมาถึงของวัฒนธรรม Amratian (Naqada I), Gerzeh (Naqada II) และ Semainean (Naqada III) หลังวัฒนธรรมบาดาเรียนนำมาซึ่งการพัฒนาวิทยาการหลายประการ โดยในช่วงวัฒนธรรม Naqada I ชาวอียิปต์ได้นำเข้าหินออบซิเดียนจากเอธิโอเปียเพื่อใช้ในการผลิตใบมีดและวัตถุอื่น ๆ ในสมัย ​​Naqada II มีหลักฐานการติดต่อกับตะวันออกใกล้ โดยเฉพาะคานาอันและชายฝั่งบิบลอส ในช่วงเวลาประมาณ 1,000 ปีนี้ วัฒนธรรม Naqada ได้พัฒนาจากชุมชนเกษตรกรรมเล็ก ๆ เพียงไม่กี่แห่งจนกลายเป็นอารยธรรมที่ทรงพลัง ที่ผู้นำสามารถควบคุมผู้คนและทรัพยากรของหุบเขาไนล์ได้อย่างสมบูรณ์ การจัดตั้งศูนย์อำนาจที่ Nekhen (ในภาษากรีก Hierakonpolis) และต่อมาที่ Abydos ผู้นำของ Naqada III ได้ขยายการครอบครองของอียิปต์ไปทางเหนือตามแม่น้ำไนล์ พวกเขายังค้าขายกับนูเบียทางทิศใต้ โอเอซิสของทะเลทรายทางตะวันตกทางทิศตะวันตก และวัฒนธรรมต่างๆ บริเวณทะเลเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออกและตะวันออกใกล้ทางทิศตะวันออก อันป็นจุดเริ่มต้นของความสัมพันธ์ระหว่างอียิปต์ - เมโสโปเตเมีย

วัฒนธรรม Naqada ผลิตสินค้าที่หลากหลายซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงอำนาจที่เพิ่มขึ้นและความมั่งคั่งของชนชั้นสูง ตลอดจนของใช้ส่วนตัวในสังคมซึ่งรวมถึงหวี รูปปั้นขนาดเล็ก เครื่องปั้นดินเผาทาสี แจกันหินตกแต่งคุณภาพสูง จานเครื่องสำอาง และเครื่องประดับที่ทำด้วยทองคำไพฑูรย์และงาช้าง พวกเขายังพัฒนาเครื่องเคลือบเซรามิก ที่เรียกว่า "faience" ซึ่งใช้กันอย่างแพร่หลายถึงยุคปกครองโดยจักรวรรดิโรมันเพื่อตกแต่งถ้วยเครื่องรางและรูปแกะสลัก และในช่วงท้ายของวัฒนธรรม Naqada ปรากฏการใช้สัญลักษณ์ในลักษณะอักษร ซึ่งในที่สุดจะได้รับการพัฒนาเป็นระบบอักษรอียิปต์โบราณ หรือ "ไฮเออโรกลีฟ" (hieroglyphs) สำหรับการเขียนภาษาอียิปต์โบราณ

ยุคราชวงศ์เริ่มแรก (ราว 3150–2686 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 1–2)

 

นาร์เมอร์พาเล็ต กล่าวถึง การรวมสองดินแดนเป็นหนึ่ง

ยุคราชวงศ์เริ่มแรก (Early Dynastic Period) นั้นร่วมสมัยกับช่วงต้นของอารยธรรมสุเมเรียน – อัคคาเดียของเมโสโปเตเมียและเอลามโบราณ

ในคริสต์ศตวรรษที่สามก่อนคริสตกาล นักบวชชาวอียิปต์ "มาเนโธ" (Manetho) ได้จำแนกและจัดกลุ่มกษัตริย์ หรือ "ฟาโรห์" ตั้งแต่เมเนสจนถึงช่วงที่เขามีชีวิตอยู่ออกเป็น 30 ราชวงศ์ ซึ่งวิธีการจำแนกที่ยังคงใช้มาจนถึงปัจจุบัน โดยเขาเริ่มต้นประวัติศาสตร์อย่างเป็นทางการกับกษัตริย์ชื่อ "เมนี" (หรือ เมเนส/Menes ในภาษากรีก) ซึ่งเชื่อกันว่าได้รวมสองอาณาจักรแห่งอียิปต์ตอนบนและตอนล่างเข้าด้วยกัน อย่างไรก็ตาม การรวมดินแดนให้เป็นหนึ่งดังกล่าวคาดว่าน่าจะเกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไปมากกว่าที่นักเขียนชาวอียิปต์โบราณนำเสนอ อีกทั้งยังไม่ค้นพบหลักฐานร่วมสมัยที่อ้างถึงเมเนส ส่งผลให้นักวิชาการบางคนเชื่อว่า เมเนสในตำนานอาจเป็นฟาโรห์นาร์เมอร์ ผู้ซึ่งปรากฏหลักฐานบนนาร์เมอร์พาเล็ตเป็นภาพบุคคลที่สวมเครื่องราชกกุธภัณฑ์เพื่อแสดงสัญลักษณ์ของการรวมดินแดน

ในยุคราชวงศ์เริ่มแรกซึ่งเริ่มขึ้นเมื่อประมาณ 3000 ปีก่อนคริสตกาลนี้ ฟาโรห์พระองค์แรก ๆ ของยุคได้รวมอำนาจในการควบคุมอียิปต์ตอนล่าง (ภาคเหนือ) โดยการตั้งเมืองหลวงที่เมมฟิส ทำให้สามารถควบคุมกำลังแรงงานและเกษตรกรรมในพื้นที่สามเหลี่ยมปากแม่น้ำที่อุดมสมบูรณ์ตลอดจนเส้นทางการค้าที่สำคัญสู่ลิแวนต์ อำนาจและความมั่งคั่งที่เพิ่มขึ้นของฟาโรห์ในยุคนี้สะท้อนให้เห็นในสุสานแมสตาบาและโครงสร้างหลุมฝังศพที่อะบิดอสที่ใช้เพื่อเฉลิมฉลองฟาโรห์ในฐานะเทพหลังการสวรรคต สถาบันการปกครองที่แข็งแกร่งซึ่งพัฒนาโดยฟาโรห์ทำหน้าที่เพื่อควบคุมรัฐอย่างชอบธรรมในการควบคุมที่ดิน แรงงาน และทรัพยากร นั้นจำเป็นต่อการอยู่รอดและการเติบโตของอารยธรรมอียิปต์โบราณ

ราชอาณาจักรเก่า (2686–2181 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 3–6)

ความก้าวหน้าที่สำคัญทางด้านสถาปัตยกรรม ศิลปะและวิทยาการ เกิดขึ้นในสมัยอาณาจักรเก่า (Old Kingdom) เพราะได้รับแรงหนุนจากผลผลิตทางการเกษตรที่เพิ่มขึ้นและจำนวนประชากรที่มากขึ้น ซึ่งเกิดขึ้นจากการบริหารส่วนกลางที่ได้รับการพัฒนาอย่างดี เห็นได้จากความสำเร็จชิ้นเอกในยุค อาทิ พีรามิดแห่งกีซาและมหาสฟิงซ์ที่สร้างขึ้นในสมัยนี้ ภายใต้การดูแลของ "วิเซียร์ (Vizier)" และเจ้าหน้าที่ผู้เก็บภาษี มีการประสานงานเพื่อจัดทำชลประทานเพื่อปรับปรุงผลผลิตพืช การเกณฑ์ชาวนาเพื่อทำงานในโครงการก่อสร้าง และจัดตั้งระบบยุติธรรมเพื่อรักษาความสงบเรียบร้อย

ด้วยอำนาจการปกครองส่วนกลางที่แข็งแกร่งขึ้น บรรดาอาลักษณ์และเจ้าหน้าที่อื่นที่มีการศึกษาต่างได้รับพระราชทานทรัพย์สินและที่ดิน เพื่อเป็นการตอบแทนจากการรับใช้ฟาโรห์ และฟาโรห์เองยังพระราชทานที่ดินให้กับวัดและผู้ประกอบพิธีฝังพระศพ (mortuary cults) เพื่อให้แน่ใจว่าสถาบันเหล่านี้จะมีทรัพยากรเพียงพอที่จะบูชาฟาโรห์หลังการสวรรคต นักวิชาการเชื่อว่าห้าศตวรรษของการปฏิบัติต่อเนื่องกันของสิ่งเหล่านี้ค่อย ๆ ทำลายเศรษฐกิจของอียิปต์ จนไม่สามารถรองรับการบริหารประเทศแบบรวมศูนย์ขนาดใหญ่ได้อีกต่อไป เมื่ออำนาจของกษัตริย์ลดลง ผู้ปกครองในภูมิภาคที่เรียกว่า "Nomarch" ก็เริ่มท้าทายอำนาจสูงสุดของราชสำนัก ควบคู่กับความแห้งแล้งอย่างรุนแรงในช่วง 2200 ถึง 2150 ปีก่อนคริสตกาล เชื่อกันว่าทำให้ประเทศเข้าสู่ช่วงเวลา 140 ปีแห่งความอดอยากและความขัดแย้งที่เรียกว่า ช่วงต่อระยะที่หนึ่ง

ช่วงต่อระยะที่หนึ่ง (2181–2061 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 7–11)

ช่วงต่อระยะที่หนึ่งนี้เกิดขึ้นหลังจากรัฐบาลกลางของอียิปต์ล่มสลายในช่วงท้ายของราชอาณาจักรเก่า โดยไม่สามารถสนับสนุนหรือสร้างเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของประเทศได้อีกต่อไป ผู้ปกครองในภูมิภาคเองไม่สามารถพึ่งพาฟาโรห์เพื่อขอความช่วยเหลือได้ในยามวิกฤต และการขาดแคลนอาหาร และข้อพิพาททางการเมืองที่ตามมาส่งผลให้เกิดความอดอยากและสงครามกลางเมืองขนาดเล็ก แม้กระนั้น ผู้นำท้องถิ่นก็ใช้ความเป็นอิสระของพวกเขานี้สร้างวัฒนธรรมที่เฟื่องฟูในต่างจังหวัด การควบคุมทรัพยากรในส่วนภูมิภาคทำให้แต่ละท้องถิ่นร่ำรวยขึ้น เห็นได้จากหลุมฝังศพที่ใหญ่โตและดีขึ้นในทุกชนชั้นทางสังคม ในการสร้างสรรค์ของช่างฝีมือท้องถิ่น ได้มีการนำเอาศิลปวัฒนธรรมซึ่งก่อนหน้านี้จำกัดเฉพาะราชวงศ์ของอาณาจักรเก่ามาใช้และดัดแปลง เหล่านักเขียนเองก็พัฒนารูปแบบวรรณกรรมที่แสดงถึงการมองโลกในแง่ดีและความคิดริเริ่มในยุคนั้น

เมื่อปราศจากอำนาจของฟาโรห์ ผู้ปกครองท้องถิ่นต่างเริ่มแข่งขันกันเพื่อควบคุมดินแดนและอำนาจทางการเมือง เมื่อถึง 2160 ปีก่อนคริสตกาล ผู้ปกครองในเฮราคลีโอโพลิสได้เข้าครอบครองส่วนทิศเหนือของอียิปต์ตอนล่าง ในขณะที่กลุ่มคู่แข่งที่อยู่ในธีบส์ตระกูลอินเทฟได้ครอบครองอียิปต์ตอนบนทางตอนใต้ เมื่อเหล่าอินเทฟมีอำนาจมากขึ้นและขยายการครอบครองไปทางเหนือจึงเกิดการปะทะกันระหว่างสองตระกูล ราว 2055 ปีก่อนคริสตกาล กองกำลังธีบส์ทางตอนเหนือภายใต้เมนทูโฮเตปที่ 2 ในที่สุดก็เอาชนะผู้ปกครองเฮราคลีโอโพลิส เป็นการวมทั้งสองดินแดนอีกครั้งและนำมาซึ่งยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา เศรษฐกิจและวัฒนธรรมที่เรียกว่า ราชอาณาจักรกลาง

 

ประติมากรรม "อาลักษณ์นั่ง (The Seated Scribe)" จากซัคคารา ในยุคราชวงศ์ที่ห้าแห่งอียิปต์; อาลักษณ์เป็นชนชั้นสูงและมีการศึกษาดี มีหน้าที่ประเมินภาษี จดบันทึก และปฏิบัติราชการ

ราชอาณาจักรกลาง (2061–1690 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 11–14)

บรรดาฟาโรห์แห่งราชอาณาจักรกลางได้ทำการฟื้นฟูความมั่นคงและความมั่งคั่งของประเทศ ด้วยการกระตุ้นให้เกิดการฟื้นตัวของงานศิลปะ วรรณกรรม และโครงการก่อสร้างขนาดใหญ่ แต่เดิม ฟาโรห์เมนทูโฮเตปที่ 2 และผู้สืบทอดราชวงศ์ที่สิบเอ็ดปกครองประเทศจากเมืองธีบส์ แต่ฟาโรห์อเมเนมเฮตที่ 1 เมื่อขึ้นครองราชย์เป็นฟาโรห์พระองค์แรกของราชวงศ์ที่สิบสองในราวปี 1985 ก่อนคริสตกาล ได้ทรงย้ายเมืองหลวงของอาณาจักรไปที่เมืองอิทจ์-ทาวี (Itjtawy) ซึ่งตั้งอยู่ในโอเอสิสไฟยุม (Faiyum Oasis) จากเมืองอิทจ์-ทาวีนี้ ฟาโรห์แห่งราชวงศ์ที่สิบสองได้ดำเนินโครงการถมดินและชลประทานเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรในภูมิภาค ยิ่งไปกว่านั้น ยังได้ยกทัพเข้ายึดครองนูเบียซึ่งอุดมไปด้วยเหมืองหินและเหมืองทองคำ ในขณะที่ได้มีการสร้างป้อมป้องกันในสามเหลี่ยมปากแม่น้ำตะวันออก เรียกว่า "กำแพงแห่งผู้ปกครอง" ไว้เพื่อป้องกันการรุกรานจากต่างชาติ

ในทางตรงกันข้ามกับทัศนะของราชอาณาจักรเก่าต่อเทพเจ้าที่เป็นลักษณะขั้นสูงสุด (elitist) ราชอาณาจักรกลางกลับแสดงออกถึงศรัทธาอันแกล่งกล้าส่วนบุคคลต่อเทพเจ้า (expressions of personal piety) วรรณกรรมในยุคนี้มีบทและตัวละครที่ซับซ้อนซึ่งเขียนในรูปแบบที่มั่นใจและคมคาย รูปนูนภาพแกะสลัก และภาพบุคคลบันทึกรายละเอียดที่ละเอียดอ่อนของแต่ละบุคคลซึ่งมาถึงความซับซ้อนทางวิทยาการขั้นสูงใหม่ ๆ

ผู้ปกครองที่ยิ่งใหญ่พระองค์สุดท้ายของราชอาณาจักรกลาง คือ ฟาโรห์อเมเนมเฮตที่ 3 โดยทรงอนุญาตให้ผู้ตั้งถิ่นฐานชาวคานาอันที่พูดภาษาเซมิติกจากตะวันออกใกล้เข้าสู่พื้นที่สามเหลี่ยมปากแม่น้ำไนล์ เพื่อกำลังแรงงานที่เพียงพอสำหรับการทำเหมืองแร่และการก่อสร้าง อย่างไรก็ตาม กิจกรรมการก่อสร้างและการเหมืองที่ทะเยอทะยานเหล่านี้ รวมกับน้ำท่วมในแม่น้ำไนล์ครั้งรุนแรงในปลายรัชกาลทำให้เศรษฐกิจตึงเครียดและตกต่ำลงอย่างช้า ๆ ในช่วงปลายราชวงศ์ที่สิบสามและสิบสี่ จนเข้าสู่ยุดช่วงต่อระยะที่สอง

ในช่วงนี้ ผู้ตั้งถิ่นฐานชาวคานาอันได้เริ่มเข้าควบคุมพื้นที่สามเหลี่ยมปากแม่น้ำ จนมีอำนาจเหนือดินแดนอียิปต์ในฐานะชาวฮิกซอส

 

คัมภีร์มรณะ แสดงให้เห็นอักษรภาพไฮโรกลิฟ

ช่วงต่อระยะที่สอง (1674–1549 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 15–17)

ประมาณ 1785 ปีก่อนคริสตกาล เมื่ออำนาจของฟาโรหฺ์แห่งราชอาณาจักรกลางอ่อนแอลง ชาวเอเชียตะวันตกที่เรียกว่า ฮิกซอส (Hyksos) ซึ่งตั้งรกรากอยู่บริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำไนล์ได้ยึดอำนาจการปกครองของอียิปต์ และตั้งเมืองหลวงที่ "อวาริส" ส่งผลให้รัฐบาลกลางเดิมต้องล่าถอยกลับไปยังปกครองเมืองธีบส์ ฟาโรห์เองทรงถูกปฏิบัติในฐานะเป็นเมืองขึ้น พร้อมทั้งต้องส่งบรรณาการไปยังผู้ปกครองทางเหนือ ในทางกลับกัน ฮิกซอส (หรือ "ผู้ปกครองชาวต่างชาติ") ยังคงรักษารูปแบบการปกครองเดิมของอียิปต์และตั้งตนว่าเป็นกษัตริย์ พร้อมทั้งผสมผสานองค์ประกอบของอียิปต์เข้ากับวัฒนธรรมของพวกตนและของผู้รุกรานอื่น ๆ ได้นำเสนอเครื่องมือใหม่ ๆ ในการทำสงครามเข้ามาในอียิปต์ โดยเฉพาะธนูคอมโพสิทและรถม้าศึก

หลังจากที่กษัตริย์พื้นเมืองของธีบส์ถอยร่นไปทางใต้ ก็พบว่าตนติดอยู่ระหว่างชาวฮิกซอสที่ปกครองทางเหนือ กับชาวคูช ชนเชื่อสายนูเบียซึ่งเป็นพันธมิตรของฮิกซอสทางใต้ หลังจากหลายปีในฐานะผู้ถูกปกครอง ธีบส์ได้รวบรวมความแข็งแกร่งเพียงพอที่จะท้าทายอำนาจฮิกซอสในความขัดแย้งที่กินเวลานานกว่า 30 ปีจนถึง 1555 ปีก่อนคริสตกาล ซึ่งฟาโรห์เซเคนเอนเร ทาโอและฟาโรห์คาโมสทรงสามารถเอาชนะชาวนูเบียทางตอนใต้ของอียิปต์ได้สำเร็จ แต่ล้มเหลวในการเอาชนะชาวฮิกซอส กระทั่งฟาโรห์อาโมสที่ 1 ประสบความสำเร็จในการรบชนะและล้มล้างฮิกซอสไปจากอียิปต์อย่างถาวร ทรงก่อตั้งราชวงศ์ใหม่และราชอาณาจักรใหม่ที่จะสถาปนาต่อมา การทหารกลายเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดสำหรับพระองค์ ผู้ซึ่งพยายามขยายพรมแดนของอียิปต์และปกครองดินแดนตะวันออกใกล้

ราชอาณาจักรใหม่ (1549–1077 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 18–20)

 

แผนที่แสดงอาณาเขตภายใต้การปกครองของอียิปต์ที่กว้างใหญ่ที่สุด ในยุคอียิปต์โบราณ (ราว 1450 ปีก่อน ค.ศ.)

 

ฟาโรห์แอเคนาเทน บูชาสุริยเทพ

กษัตริย์แห่งราชอาณาจักรใหม่ได้สร้างช่วงเวลาแห่งความรุ่งเรืองอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน โดยการรักษาพรมแดนและเสริมสร้างความสัมพันธ์ทางการทูตกับเพื่อนบ้าน รวมถึงจักรวรรดิมิทันนี อัสซีเรียและคานาอัน การสงครามที่เกิดขึ้นใยนรัชกาลฟาโรห์ทุตโมสที่ 1 และฟาโรห์ทุตโมสที่ 3 พระราชนัดดา ได้ขยายอิทธิพลให้อียิปต์จนมีดินแดนที่กว้างใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ตน ฟาโรห์เมร์เนปทาห์แห่งราชวงศ์ที่สิบเก้าทรงเป็นกษัตริย์พระองค์แรกที่ใช้คำว่า "ฟาโรห์"

ในรัชกาลฟาโรห์แฮตเชปซุต ซึ่งเป็นราชินีที่สถาปนาตัวเองเป็นฟาโรห์ ได้ทรงโปรดให้ก่อสร้างและซ่อมแซมสิ่งก่อสร้างจำนวนมาก โดยเฉพาะที่ได้รับความเสียหายจากฮิกซอส พร้อมทั้งได้ส่งคณะสำรวจทางการค้าไปยังดินแดนพันท์และคาบสมุทรไซไน เมื่อฟาโรห์ทุตโมสที่ 3 สวรรคตใน 1425 ปีก่อนคริสตกาล อียิปต์มีอาณาจักรที่กินพื้นที่ตั้งแต่เมืองนียาทางตะวันตกเฉียงเหนือของซีเรีย ไปจนถึงแก่งที่สี่ของแม่น้ำไนล์ในนูเบีย เปิดช่องทางนำเข้าของที่สำคัญ เช่น สัมฤทธิ์และไม้

ฟาโรห์แห่งราชอาณาจักรใหม่ทรงสนับสนุนสิ่งก่อสร้างขนาดใหญ่เพื่ออุทิศแด่เทพเจ้าอาเมินในเมืองคาร์นัค ทำให้วิหารคาร์นัคกลายเป็นวิหารที่ใหญ่ที่สุดในอียิปต์โบราณ พวกพระองค์ยังโปรดให้สร้างอนุสาวรีย์เพื่อเชิดชูความสำเร็จของพระองค์เองทั้งจริงและในจินตนาการ

ราว 1350 ปีก่อนคริสตกาล ความมั่นคงของราชอาณาจักรใหม่ถูกคุกคาม เมื่อฟาโรห์อาเมนโฮเทปที่ 4 ขึ้นครองราชย์และทำการปฏิรูปที่รุนแรงและวุ่นวาย ทรงเปลี่ยนพระนามเป็น แอเคนาเทน พร้อมกับบูชาสุริยเทพที่คลุมเครือก่อนหน้านี้พระนามว่า "อาเทน" เป็นเทพสูงสุด ระงับการบูชาเทพส่วนใหญ่องค์อื่น ๆ และย้ายเมืองหลวงไปยังเมืองใหม่แอเคนาเทน (เมืองอาร์มานาในปัจจุบัน) โดยทุ่มเทให้กับศาสนาและรูปแบบศิลปะใหม่ที่เกิดมาจากการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ แต่หลังการสวรรคตของแอเคนาเทน ลัทธิของเอเทนก็ถูกละทิ้งอย่างรวดเร็วและศาสนาแบบดั้งเดิมได้รับการฟื้นฟู ฟาโรห์พระองค์ต่อ ๆ มา ตุตันคาเมน ไอย์และโฮเรมเฮบ ต่างได้ทำการลบการกล่าวถึงเรื่องนอกรีตของฟาโรห์แอเคนาเทน (ที่ปัจจุบันรู้จักกันในชื่อสมัยอาร์มานา)

ราว 1279 ปีก่อนคริสตกาลฟาโรห์แรเมซีสที่ 2 หรือที่รู้จักกันในนาม "แรเมซีสมหาราช" เสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงโปรดฯ ให้สร้างวิหาร รูปปั้นและเสาโอเบลิสก์จำนวนมาก ทรงมีบุตรมากกว่าฟาโรห์อื่น ๆ ในประวัติศาสตร์อียิปตืโบราณ ด้วยเหตุที่ทรงเป็นผู้นำทางทหารที่กล้าหาญ จึงทรงนำกองทัพด้วยพระองค์เองต่อต้านชาวฮิตไทต์ในสมรภูมิคาเดช (ซีเรียในปัจจุบัน) และหลังจากต่อสู้จนถึงทางตัน ในที่สุดก็ตกลงทำสนธิสัญญาสันติภาพที่บันทึกไว้เมื่อประมาณ 1258 ปีก่อนคริสตกาล

อย่างไรก็ตาม ความมั่งคั่งของอียิปต์ทำให้ตกเป็นเป้าหมายสำคัญสำหรับการรุกรานของต่างชาติ โดยเฉพาะชาวลิเบียเบอร์เบอร์ทางตะวันตก และกลุ่มชาวเลจากทะเลอีเจียน ในช่วงต้น กองทัพอียิปต์สามารถขับไล่การรุกรานเหล่านี้ได้ แต่ในที่สุดอียิปต์ก็สูญเสียดินแดนที่เหลืออยู่ทางตอนใต้ของคานาอันส่วนใหญ่ให้กับชาวอัสซีเรีย ภัยคุกคามภายนอกเองทำให้ความไม่สงบภายในรุนแรงขึ้น เกิดการทุจริต การปล้นสุสาน และความไม่สงบของสังคม กอปรกับหลังจากฟื้นคืนอำนาจของเหล่านักบวชแห่งวิหารแห่งอาเมินในธีบส์ที่ได้สะสมที่ดินและความมั่งคั่งมากมายและอำนาจที่แผ่ขยายของพวกเขา ทำให้ประเทศแตกสลาย ข้าสู่ยุคช่วงต่อระยะที่สาม

ช่วงต่อระยะที่สาม (1069–653 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 21–25)

หลังการสวรรคตของฟาโรห์แรเมซีสที่ 9 ใน 1078 ปีก่อนคริสตกาล สเมนเดสมีอำนาจปกครองทางตอนเหนือของอียิปต์โดยปกครองจากเมืองแทนิส ในส่วนทางตอนใต้นั้นอยู่ภายใต้การปกครองของเหล่านักบวชแห่งอาเมินที่เมืองธีบส์โดยยอมรับสเมนเดสเพียงแค่ในนามเท่านั้น ในช่วงเวลานี้ชาวลิเบียได้เข้ามาตั้งถิ่นฐานในสามเหลี่ยมปากแม่น้ำทางตะวันตก และหัวหน้าของผู้ตั้งถิ่นฐานเหล่านี้เริ่มมีอำนาจในการปกครองตนเองมากขึ้น ผู้ปกครองชาวลิเบียได้เข้าครอบครองสามเหลี่ยมปากแม่น้ำภายใต้ฟาโรห์โชเชงค์ที่ 1 ใน 945 ปีก่อนคริสตกาล โดยก่อตั้งราชวงศ์ลิเบียหรือ Bubastite ที่จะปกครองต่อไปอีกกว่า 200 ปี ฟาโรห์โชเชงค์ได้ปกครองทางตอนใต้ของอียิปต์อีกครั้งโดยจัดให้สมาชิกพระราชวงค์อยู่ในตำแหน่งนักบวชที่สำคัญ การควบคุมของลิเบียเริ่มลดลงเมื่อราชวงศ์คู่แข่งในสามเหลี่ยมปากแม่น้ำเกิดขึ้นในลีออนโทโพลิส และชาวคุชที่คุกคามจากทางใต้

 

ฟาโรห์และกษัตริย์ราชวงศ์ที่ยี่สิบห้าแห่งอียิปต์; จกาซ้ายไปขวา: Tantamani, ทาฮาร์กา (หลัง), เซนคามานิสเคน, again Tantamani (หลัง), แอสเพลตา, อันลามานิ, again Senkamanisken. Kerma Museum.

ราว 727 ปีก่อนคริสตกาล กษัตริย์คุชพระนามว่าปีเย ได้บุกขึ้นเหนือและเข้าครอบครองธีบส์ถึงสามเหลี่ยมปากแม่น้ำ สถาปนาราชวงศ์ที่ยี่สิบห้า ฟาโรห์แห่งราชวงศ์ที่ยี่สิบห้านี้ได้สร้างและบูรณะวัด วิหารและอนุสาวรีย์ทั่วทั้งหุบเขาไนล์ ทั้งที่เมมฟิส คาร์นัค คาวา และเจเบล บาร์คาล ฟาโรห์ทาฮาร์กาทรงขยายอาณาเขตจนมีขนาดใหญ่เกือบเทียบเท่าราชอาณาจักรใหม่ การก่อสร้างพีระมิด (ส่วนใหญ่ในประเทศซูดานในปัจจุบัน) กลับมาแพร่หลายอีกครั้งนับตั้งแต่ราชอาณาจักรกลาง

ความเจริญของอียิปต์ลดลงอย่างมากในช่วงปลายยุคช่วงต่อระยะที่สาม พันธมิตรต่างชาติตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของอัสซีเรียและเมื่อ 700 ปีก่อนคริสตกาลสงครามระหว่างสองรัฐก็กลายเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ เกิดสงครามขึ้นระหว่าง 671 ถึง 667 ปีก่อนคริสตกาล ชาวอัสซีเรียเริ่มการพิชิตอียิปต์ ในรัชกาลทาฮาร์กาและทานูทาเมินเต็มไปด้วยความขัดแย้งอย่างต่อเนื่องกับชาวอัสซีเรีย จนในที่สุดชาวอัสซีเรียก็ขับไล่ชาวคุชกลับไปยังนูเบีย ยึดครองเมืองเมมฟิส และทำลายเหล่าวิหารแห่งธีบส์

ยุคปลาย (653–332 ปีก่อน ค.ศ. : ราชวงศ์ที่ 26–31)

ในยุคปลายนี้ ใน 653 ปีก่อนคริสตกาลฟาโรห์ Psamtik ที่ 1 แห่งราชวงศ์ที่ยี่สิบหก สามารถขับไล่ชาวอัสซีเรียได้ด้วยความช่วยเหลือของทหารรับจ้างชาวกรีกซึ่งได้รับคัดเลือกให้จัดตั้งกองทัพเรือแห่งแรกของอียิปต์ อิทธิพลของกรีกขยายตัวอย่างมากเมื่อนครรัฐนอคราติส (Naucratis) กลายเป็นบ้านสำคัญของชาวกรีกในสามเหลี่ยมปากแม่น้ำไนล์ เมืองหลวงใหม่ภายใต้ราชวงศ์นี้ที่เมืองซาอิสปรากฏให้เห็นการฟื้นตัวในระยะเวลาสั้น ๆ ของเศรษฐกิจและวัฒนธรรม แต่ใน 525 ปีก่อนคริสตกาลกษัตริย์เปอร์เซีย แคมบิเซสที่ 2 (Cambyses II) ได้เริ่มการพิชิตอียิปต์กระทั่งจับฟาโรห์ Psamtik ที่ 3 ได้ที่สมรภูมิเปลูเซียม แคมบิเซสที่ 2 จึงได้เป็นฟาโรห์อย่างเป็นทางการ แต่ปกครองอียิปต์จากดินแดนเปอร์เซีย ปล่อยให้อียิปต์อยู่ภายใต้การควบคุมของเซแทร็ป มีการปฏิวัติต่อต้านชาวเปอร์เซียที่ประสบความสำเร็จเพียงไม่กี่ครั้งในช่วงศตวรรษที่ 5 ก่อนคริสต์ศักราช แต่อียิปต์ก็ไม่สามารถเป็นอิสระจากเปอร์เซียได้อย่างถาวร

หลังจากการผนวกดินแดนโดยเปอร์เซีย อียิปต์ได้กลายมาเป็นเขตปกครองหนึ่งของจักรวรรดิเปอร์เซียอะคีเมนิดร่วมกับไซปรัสและฟีนิเซีย ช่วงแรกของการปกครองของเปอร์เซียเหนืออียิปต์ภายใต้ราชวงศ์ที่ยี่สิบเจ็ด สิ้นสุดลงใน 402 ปีก่อนคริสตกาล เมื่ออียิปต์ได้รับเอกราชภายใต้ราชวงศ์ชนพื้นเมืองเชื่อสายอียิปต์ โดยราชวงศ์ที่สามสิบกลายมาเป็นราชวงศ์ชนพื้นเมืองสุดท้ายของอียิปต์โบราณ มีฟาโรห์ Nectanebo II เป็นฟาโรห์ชนพื้นเมืองพระองค์สุดท้าย

การกลับมาอยู่ภายการปกครองของเปอร์เซียอีกครั้งเกิดขึ้นในช่วงราชวงศ์ที่สามสิบเอ็ดใน 343 ปีก่อนคริสตกาล แต่ไม่นานหลังจากนั้นใน 332 ปีก่อนคริสตกาล Mazaces ผู้ปกครองชาวเปอร์เซียได้มอบอียิปต์ให้แก่อเล็กซานเดอร์มหาราชโดยไม่มีการต่อสู้

ยุคทอเลมี/เฮลเลนิสต์ (332–30 ปีก่อน ค.ศ.)

ดูบทความหลักที่: ราชอาณาจักรทอเลมี

 

ทอเลมีที่ 4 สวมมงกุฎคู่แห่งอียิปต์

ใน 332 ปีก่อนคริสตกาล อเล็กซานเดอร์มหาราชพิชิตอียิปต์โดยมีการต่อต้านจากชาวเปอร์เซียเพียงเล็กน้อย พระองค์ทรงได้รับการต้อนรับจากชาวอียิปต์ในฐานะผู้ปลดปล่อย อาณาจักรมาซิโดเนียทอเลมีสืบทอดประเทศต่อมาโดยใช้ระบอบการปกครองเดิมของอียิปต์เป็นต้นแบบและตั้งนครหลวงใหม่ที่เมืองอะเล็กซานเดรีย นครนี้แสดงอำนาจและเกียรติภูมิของการปกครองแบบเฮลเลนิสต์ เป็นแหล่งการเรียนรู้และวัฒนธรรมโดยมีศูนย์กลางอยู่ที่ห้องสมุดแห่งอะเล็กซานเดรีย ประภาคารแห่งอเล็กซานเดรียเป็นจุดเริ่มต้นให้เรือหลายลำที่ยังคงมีการค้าขายให้ล่องผ่านเมือง โดยเฉพาะการค้าขายและผลิตต้นกระดาษปาปิรัส

วัฒนธรรมเฮลเลนิสต์ไม่ได้แทนที่วัฒนธรรมอียิปต์พื้นเมืองทั้งหมดเนื่องจากผู้ปกครองสนับสนุนเพื่อรักษาความภักดีในหมู่ประชาชน เห็นได้จากการสร้างวิหารในแบบของอียิปต์ การสนับสนุนความเชื่อดั้งเดิมและการวาดภาพตัวเองเป็นฟาโรห์ จนเกิดการผสมผสานกันซึ่งวัฒนธรรมและความเชื่อ ถึงกระนั้น ราชวงศ์ทอเลมีก็ถูกท้าทายจากการกบฏของชนพื้นเมือง การแย่งชิงอำนาจกันในหมู่ราชวงศ์ และกลุ่มผู้มีอำนาจในอเล็กซานเดรียที่ก่อตัวขึ้นหลังจากการสวรรคตของทอเลมีที่ 4 นอกจากนี้ เมื่อชาวโรมันต้องพึ่งพาการนำเข้าธัญพืชจากอียิปต์มากขึ้น ชาวโรมันจึงให้ความสนใจอย่างมากในสถานการณ์ทางการเมืองของอียิปต์ ความไม่สงบทั้งในประเทศและภัยจากนอกประเทศทำให้สถานการณ์เลวร้ายลง ส่งผลให้โรมส่งกองกำลังเข้ายึดครองในฐานะหนึ่งจังหวัดของจักรวรรดิโรมัน

ยุคโรมัน (30 ปีก่อน ค.ศ. – ค.ศ. 641)

 

ภาพบุคคลบนมัมมีฟายุม เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการผสานวัฒนธรรมอียิปต์และโรมัน

อียิปต์กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโรมันในปีที่ 30 ก่อนคริสตกาล หลังจากความพ่ายแพ้ในยุทธนาวีที่อักติอูงของมาร์กุส อันโตนิอุสและพระนางคลีโอพัตราโดยอ็อกตาวิอุส (ต่อมาคือจักรพรรดิเอากุสตุส) ชาวโรมันพึ่งพาการขนส่งธัญพืชจากอียิปต์ และกองทัพโรมันภายใต้การบัญชาของผู้ปกครองที่ได้รับการแต่งตั้งโดยจักรพรรดิต้องปราบกบฎ เก็บภาษีอย่างเคร่งครัดและป้องกันการโจมตีโดยกลุ่มโจรซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ในช่วงเวลานั้น นครอะเล็กซานเดรียกลายเป็นศูนย์กลางที่สำคัญมากในเส้นทางการค้ากับชาวตะวันออก เนื่องจากสินค้าฟุ่มเฟือยแปลกใหม่เป็นที่ต้องการอย่างมากในกรุงโรม

แม้ว่าชาวอียิปต์จะมีทัศนคติที่ไม่เป็นมิตรต่อชาวโรมันมากกว่าชาวกรีก แต่ประเพณีบางอย่าง เช่น การทำมัมมี่และการบูชาเทพเจ้าดั้งเดิมยังคงดำเนินต่อไป ศิลปะการวาดภาพมัมมี่เฟื่องฟูจนจักรพรรดิโรมันบางพระองค์ทรงโปรดให้วาดภาพพระองค์เองเป็นฟาโรห์ แม้ว่าจะไม่เท่าที่กระทำกันในยุคทอเลมีก็ตาม ผู้ปกครองหลักอาศัยอยู่นอกอียิปต์และไม่มีการประกอบพิธีตามแบบของกษัตริย์อียิปต์โบราณ การปกครองท้องถิ่นจึงกลายเป็นแบบโรมัน

ตั้งแต่กลางคริสต์ศตวรรษที่หนึ่ง คริสต์ศาสนาได้หยั่งรากลึกในอียิปต์และมองว่าเป็นอีกลัทธิหนึ่งที่สามารถยอมรับได้ อย่างไรก็ตาม คริสต์ศาสนาเองก็ต้องช่วงชิงความเลื่อมใสของผองชนที่นับถือศาสนาอียิปต์ดั้งเดิมและศาสนากรีก-โรมันที่เป็นความเชื่อที่นิยมมาแต่เดิม สิ่งนี้นำไปสู่การกดขี่ข่มเหงของผู้เปลี่ยนศาสนา นำมาซึ่งการกวาดล้างครั้งใหญ่โดยจักรพรรดิดิออเกลติอานุสเริ่มต้นใน ค.ศ. 303 แต่ในท้ายที่สุดศาสนาคริสต์ได้รับชัยชนะ โดยใน ค.ศ. 391 จักรพรรดิเทออดอซิอุสที่ 1 ในฐานะคริสตชนได้ออกกฎหมายที่ห้ามพิธีกรรมนอกรีตและปิดวัด อะเล็กซานเดรียกลายเป็นสถานที่เกิดเหตุจลาจลต่อต้านคนนอกศาสนาครั้งใหญ่โดยมีการทำลายภาพทางศาสนาของภาครัฐและเอกชน ด้วยเหตุนี้วัฒนธรรมทางศาสนาของชาวอียิปต์ดั้งเดิมจึงตกต่ำลงเรื่อย ๆ ในขณะที่ชาวพื้นเมืองยังคงพูดภาษาของพวกเขา ความสามารถในการอ่านเขียนอักษรอียิปต์โบราณได้หายไปอย่างช้า ๆ เนื่องจากบทบาทของนักบวชในวิหารของอียิปต์ลดลง ในบางกรณี วัดเองก็ถูกเปลี่ยนเป็นโบสถ์คริสต์หรือถูกทอดทิ้งให้หักพักอยู่กลางทะเลทราย

ในคริสต์ศตวรรษที่สี่ เมื่อโรมันแตกแยกออกเป็นโรมันตะวันตกและตะวันออก อียิปต์กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโรมันตะวันออกที่มีเมืองหลวงอยู่ที่กรุงคอนสแตนติโนเปิล ภายหลังอียิปต์ตกเป็นของซาซาเนียนเปอร์เซียในการพิชิตอียิปต์ของซาซาเนียน (ค.ศ. 618–628) กลับมาเป็นของโรมันอีกครั้งในรัชกาลจักรพรรดิเฮราคลิอัส (ค.ศ. 629–639) จนท้ายที่สุดถูกพิชิตโดยกองทัพมุสลิมรอชิดีน ใน ค.ศ. 639–641 เป็นการยุติการปกครองของโรมันอย่างสมบูรณ์

 

พีระมิดคาเฟร แห่งราชวงศ์ที่ 4 และ สฟิงซ์ บนที่ราบสูงกีซา

การเมืองและเศรษฐกิจ

การปกครองและการค้า

 

ภาพวาดฟาโรห์

ระบบการปกครองของอียิปต์โบราณเป็นระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์โดยฟาโรห์ และอย่างน้อยในทางทฤษฎี ทรงสามารถควบคุมที่ดินและทรัพยากรได้อย่างสมบูรณ์ ทั้งยังทรงเป็นผู้บัญชาการทหารสูงสุดและเป็นหัวหน้ารัฐบาล ซึ่งต้องอาศัยระบบราชการและเจ้าหน้าที่ต่าง ๆ ในการปกครอง รองลงมาคือตำแหน่ง "วิเซียร์ (Vizier)" ผู้ซึ่งเสมือนเป็นตัวแทนของฟาโรห์ มีหน้าที่ในการประสานงาน การสำรวจที่ดิน การคลัง โครงการก่อสร้าง ระบบกฎหมายและจดหมายเหตุ ในระดับภูมิภาค ประเทศถูกแบ่งออกเป็นเขตการปกครอง 42 แห่ง เรียกว่า "Nome" ปกครองโดย "Nomarch" มีหน้าที่รับผิดชอบพื้นที่ภายใต้การปกครองของวิเซียร์

วัดและวิหารเป็นเสมือนกระดูกสันหลังของเศรษฐกิจ ไม่เพียงแต่เป็นสถานที่สักการะเท่านั้น แต่ยังมีหน้าที่รับผิดชอบในการรวบรวมและจัดเก็บความมั่งคั่งของอาณาจักรในระบบของยุ้งฉางและคลัง ซึ่งบริหารโดยผู้ดูแลผู้มีหน้าที่แจกจ่ายธัญพืชและสินค้า

เศรษฐกิจโดยภาพรวมมักได้รับการจัดระเบียบจากส่วนกลางและควบคุมอย่างเข้มงวด แม้ว่าชาวอียิปต์โบราณจะไม่ใช้เหรียญกษาปณ์จนถึงยุคปลาย แต่พวกเขาใช้ระบบแลกเปลี่ยนสิ่งของประเภทหนึ่ง กับกระสอบธัญพืชมาตรฐาน และหน่วยของน้ำหนักที่เรียกว่า ดีเบน (Deben) (1 ดีเบน มีน้ำหนักราว 91 กรัม ใช้วิธีชั่งน้ำหนักทองแดงหรือเงิน ในช่วงหลังราชวงศ์ที่ 12) เป็นมาตรฐานในการเเลกเปลี่ยน (common denominator) คนงานได้รับค่าจ้างเป็นธัญพืช คนงานทั่วไปอาจได้รับเมล็ดธัญพืช 5 1⁄2 กระสอบ (200 กก. หรือ 400 ปอนด์) ต่อเดือน ในขณะที่หัวหน้าคนงานอาจหารายได้ 7 1⁄2 กระสอบ (250 กก. หรือ 550 ปอนด์) สินค้าถูกกำหนดให้มีราคาเท่ากันทั่วประเทศและบันทึกไว้เพื่ออำนวยความสะดวกในการซื้อขาย เช่น ราคาของเสื้อคือห้าทองแดงดีเบน ในขณะที่วัวมีราคา 140 ดีเบน ในช่วงศตวรรษที่ 5 ก่อนคริสตกาล เงินเหรียญถูกนำเข้ามาสู่อียิปต์จากต่างประเทศ แม้ในตอนแรกเหรียญถูกใช้ในฐานะเป็นโลหะมีค่ามาตรฐานมากกว่าเป็นเงินเหรียญเพื่อการใช้จ่ายจริง

สังคม

 

ภาพสลักหินปูนของสมาชิกชนชั้นสูงของสังคมอียิปต์โบราณ ในช่วงราชอาณาจักรใหม่

สังคมอียิปต์มีการแบ่งชนชั้นและสถานะทางสังคมอย่างชัดเจน ประชากรส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรหรือชาวนา แต่ผลิตผลทางการเกษตรเป็นของรัฐ วัด หรือตระกูลขุนนางที่เป็นเจ้าของที่ดิน เกษตรกรยังต้องเสียภาษีแรงงานและต้องทำงานในโครงการชลประทานหรือก่อสร้างจากการเกณฑ์แรงงาน ศิลปินและช่างฝีมือมีสถานะสูงกว่าเกษตรกร แต่พวกเขายังอยู่ภายใต้การควบคุมของรัฐ ทำงานในวัดและร้านค้าที่ติดกับวัด และมีรายได้โดยตรงจากคลังของรัฐ อาลักษณ์และเจ้าหน้าที่จัดเป็นชนชั้นสูงในอียิปต์โบราณ หรือที่รู้จักในชื่อ "ชนชั้นคิลต์ขาว" (white kilt class) จากการที่สวมใส่เสื้อผ้าลินินฟอกขาวซึ่งทำหน้าที่เป็นเครื่องหมายยศของพวกเขา ชนชั้นสูงแสดงสถานะทางสังคมของตนอย่างเด่นชัดในด้านศิลปะและวรรณคดี ถัดจากชนชั้นขุนนางมีนักบวช แพทย์ และวิศวกร ซึ่งเป็นผู้ที่มีการฝึกอบรมเฉพาะทาง แต่ส่วนที่เกี่ยวกับการเป็นทาสในสถานะตามที่เข้าใจในทุกวันนี้นั้น ไม่ชัดเจนว่ามีอยู่ในอียิปต์โบราณหรือไม่ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเห็นและการตีความของผู้ศึกษา

ชาวอียิปต์โบราณมองว่าชายและหญิงรวมถึงผู้คนจากทุกชนชั้นทางสังคมโดยพื้นฐานแล้วเท่าเทียมกันภายใต้กฎหมาย แม้แต่ชาวนาที่ต่ำต้อยที่สุดก็มีสิทธิร้องทุกข์ต่อวิเซียร์และศาลเพื่อขอความยุติธรรม แม้ว่าทาสส่วนใหญ่จะถูกใช้เป็นผู้รับใช้ในลักษณะผูกมัดกับเจ้านาย พวกเขาสามารถซื้อและขายความเป็นทาส ทำงานเพื่ออิสรภาพหรือพัฒนาเป็นชนชั้นสูงได้ และมักจะได้รับการรักษาโดยแพทย์ในที่ทำงาน

ทั้งชายและหญิงมีสิทธิที่จะเป็นเจ้าของและขายทรัพย์สิน ทำสัญญา แต่งงานและหย่าร้าง รับมรดก และดำเนินคดีในศาล คู่สมรสสามารถเป็นเจ้าของทรัพย์สินร่วมกันและปกป้องตนเองจากการหย่าร้างโดยตกลงทำสัญญาแต่งงาน ซึ่งกำหนดภาระหน้าที่ทางการเงินของสามีที่มีต่อภรรยาและลูกหากการแต่งงานสิ้นสุดลง ดังนั้น เมื่อเทียบกับผู้หญิงในสมัยกรีกโบราณ โรม และประเทศที่ทันสมัยกว่าทั่วโลก ผู้หญิงอียิปต์โบราณมีตัวเลือกส่วนตัว สิทธิทางกฎหมาย และโอกาสในการประสบความสำเร็จที่หลากหลายมากกว่า อาทิ แฮตเชปซุตและคลีโอพัตราในสถานะฟาโรห์ และสตรีอื่นในฐานะ Divine Wives of Amun (แปล: ภริยาเทพอามุน) อย่างไรก็ตาม แม้จะมีสิทธิและเสรีภาพพอสมควร พวกเธอมักไม่ค่อยมีบทบาทในการบริหารบ้านเมืองมากนัก และไม่น่าจะได้รับการศึกษาเท่าชาย

ระบบกฎหมาย

ฟาโรห์ทรงมีหน้าที่รับผิดชอบในการออกกฎหมาย ให้ความยุติธรรม รักษากฎหมายและความสงบเรียบร้อย ซึ่งเป็นแนวคิดที่ชาวอียิปต์โบราณเรียกว่า Ma'at แม้ว่าจะไม่มีประมวลกฎหมายใดจากอียิปต์โบราณที่หลงเหลือให้ค้นคว้าได้ในปัจจุบัน เอกสารการตัดสินของศาลแสดงให้เห็นว่ากฎหมายของอียิปต์มีพื้นฐานจากสามัญสำนึกเกี่ยวกับความถูกต้องและความผิด ที่เน้นการบรรลุข้อตกลงและการแก้ไขข้อขัดแย้ง แทนที่จะปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ที่ซับซ้อนอย่างเข้มงวด

ในคดีที่ร้ายแรงเกี่ยวข้องกับการฆาตกรรม การทำธุรกรรมทางที่ดินครั้งใหญ่ และการโจรกรรมหลุมฝังศพ ซึ่งวิเซียร์หรือฟาโรห์จะเป็นประธาน มีกล่าวถึงใน Great Kenbet ว่าโจทก์และจำเลยต้องปรากฎตัวที่ศาลและต้องสาบานว่าพวกเขาบอกความจริง ในบางกรณี รัฐรับทั้งบทบาทของอัยการและผู้พิพากษา และอาจทรมานผู้ถูกกล่าวหาด้วยการเฆี่ยนตีเพื่อให้ได้คำสารภาพและระบุชื่อผู้ร่วมสมรู้ร่วมคิด ไม่ว่าข้อกล่าวหาจะเล็กน้อยหรือร้ายแรง อาลักษณ์ประจำศาลจะบันทึกคำร้อง คำให้การ และคำตัดสินของคดีเพื่อใช้อ้างอิงในอนาคต

สำหรับอาชญากรรมเล็กน้อย การลงโทษทำด้วยการปรับ ทุบตี ทำร้ายใบหน้า หรือการเนรเทศ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของความผิด ในขณะที่อาชญากรรมร้ายแรง เช่น การฆาตกรรมและการโจรกรรมหลุมฝังศพ อาจถูกลงโทษโดยการประหารชีวิต โดยการตัดหัว ทุ่มน้ำให้ตาย หรือการเสียบบนเสา การลงโทษอาจขยายไปถึงครอบครัวของอาชญากรในบางกรณี ในยุคราชอาณาจักรใหม่ เทพพยากรณ์มีบทบาทสำคัญในระบบกฎหมายทั้งในคดีแพ่งและคดีอาญา ขั้นตอนคือตั้งคำถามว่า "ใช่" หรือ "ไม่ใช่" เกี่ยวกับประเด็นนั้น ๆ จากนั้นนักบวชจำนวนหนึ่งในนามของเทพจะพิพากษาโดยเลือกอย่างใดอย่างหนึ่งระหว่างเดินหน้าหรือถอยหลัง หรือชี้ไปที่คำตอบข้อใดข้อหนึ่งที่เขียนไว้บนแผ่นกระดาษพาไพรัสหรือเศษกระเบื้องดินเผา

เกษตรกรรม

 

ภาพนูนต่ำนูนสูงแสดงให้เห็นคนงานไถนา เก็บเกี่ยวพืชผล และนวดข้าวภายใต้การดูแลของผู้ดูแล ณ หลุมฝังศพของนาคท์

การผสมผสานของลักษณะทางภูมิศาสตร์ที่เอื้ออำนวยมีส่วนในความสำเร็จของอารยธรรมอียิปต์โบราณ ที่สำคัญที่สุดคือดินอันอุดมสมบูรณ์ซึ่งเป็นผลมาจากน้ำท่วมประจำปีของแม่น้ำไนล์ ชาวอียิปต์โบราณจึงสามารถผลิตอาหารได้มากมาย ทำให้ประชากรมีเวลาและทรัพยากรมากขึ้นในการแสวงหาวัฒนธรรม เทคโนโลยี และศิลปะ

การทำฟาร์มในอียิปต์ขึ้นอยู่กับวัฏจักรของแม่น้ำไนล์ ชาวอียิปต์รู้จักสามฤดูกาล: Akhet (ฤดูน้ำท่วม), Peret (ฤดูเพาะปลูก) และ Shemu (ฤดูเก็บเกี่ยว) ฤดูน้ำท่วมกินเวลาตั้งแต่เดือนมิถุนายนถึงกันยายน น้ำจะนำมาซึ่งชั้นของตะกอนที่อุดมด้วยแร่ธาตุมาทับถมริมฝั่งแม่น้ำให้เหมาะแก่การปลูกพืชผล ฤดูเพาะปลูกเริ่มตั้งแต่เดือนตุลาคมถึงกุมภาพันธ์ภายหลังน้ำลด เพราะอียิปต์ได้รับปริมาณน้ำฝนเพียงเล็กน้อย เกษตรกรจึงต้องพึ่งพาแม่น้ำไนล์ คูน้ำและคลองขุด ฤดูเก็บเกี่ยวคือช่วงเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ชาวนาใช้เคียวในการเก็บเกี่ยวพืชผล จากนั้นใช้ไม้ตีเพื่อแยกฟางออกจากเมล็ดธัญพืช เอาแกลบออกจากเมล็ด บดธัญพืชเป็นแป้ง ต้มเทำเบียร์หรือเก็บไว้ใช้ในภายหลัง

ชาวอียิปต์โบราณปลูกเอ็มเมอร์และข้าวบาร์เลย์ และธัญพืชอื่น ๆ อีกหลายชนิด ซึ่งทั้งหมดนี้ใช้ทำเป็นอาหารหลักสองชนิดอย่างขนมปังและเบียร์ต้นแฟลกซ์ซึ่งถูกถอนรากถอนโคนก่อนจะเริ่มออกดอกถูกปลูกเพื่อเป็นเส้นใย เส้นใยเหล่านี้แยกตามความยาวแล้วปั่นเป็นด้าย ใช้เพื่อทอผ้าลินินและทอเป็นเครื่องนุ่งห่ม ต้นกกที่ปลูกริมฝั่งแม่น้ำไนล์ใช้ทำกระดาษ ผักและผลไม้ปลูกในแปลงสวน ใกล้กับที่อยู่อาศัยและบนที่สูง และต้องรดน้ำด้วยมือ ผักในที่นี้ เช่น กระเทียมต้น กระเทียม แตง สควอช พัลส์ ผักกาดหอม และพืชผลอื่น ๆ นอกเหนือจากองุ่นที่ทำเป็นไวน์

สัตว์

 

Sennedjem ใช้วัวสองตัวไถนาของเขา

ชาวอียิปต์เชื่อว่าความสัมพันธ์ที่สมดุลระหว่างคนกับสัตว์เป็นองค์ประกอบสำคัญของระเบียบจักรวาล ดังนั้นมนุษย์ สัตว์ และพืชจึงเชื่อว่าเป็นสมาชิกของทั้งมวล สตว์ทั้งสัตว์เลี้ยงและสัตว์ป่าจึงเป็นแหล่งสำคัญของจิตวิญญาณ ความเป็นเพื่อน และการยังชีพของชาวอียิปต์โบราณ วัวเป็นปศุสัตว์ที่สำคัญที่สุดเพราะผู้ปกครองจะเก็บภาษีปศุสัตว์ในสำมะโนเป็นประจำ และขนาดของฝูงสะท้อนให้เห็นถึงเกียรติและความสำคัญของที่ดินหรือวัดและผู้ที่เป็นเจ้าของ นอกจากวัวแล้ว ชาวอียิปต์โบราณยังเลี้ยงแกะ แพะ และสุกรด้วย สัตว์ปีก เช่น เป็ด ห่าน และนกพิราบ ถูกจับในตาข่ายและเพาะพันธุ์ในฟาร์ม ซึ่งพวกมันจะถูกเลี้ยงด้วยแป้งเพื่อให้อ้วน แม่น้ำไนล์ยังเป็นแหล่งปลาที่อุดมสมบูรณ์ ผึ้งเองก็ถูกเลี้ยงตั้งแต่ยุคราชอาณาจักรเก่าเป็นอย่างน้อยเพื่อน้ำผึ้งและขี้ผึ้ง

ชาวอียิปต์โบราณใช้ลาและวัวเป็นสัตว์พาหนะ และใช้ไถนาและเหยียบเมล็ดพืชลงในดิน การฆ่าวัวขุนเป็นส่วนสำคัญของพิธีบูชา ม้านำเข้าสู่อิยิปต์โดยฮิกซอสในช่วงต่อระยะที่สอง อูฐแม้จะปรากฎหลักฐานตั้งแต่ยุคราชอาณาจักรใหม่ แต่ก็ไม่ได้ถูกใช้เป็นสัตว์พาหนะจนถึงยุคปลาย นอกจากนี้ ยังมีหลักฐานที่บ่งชี้ว่ามีการใช้ช้างในช่วงสั้น ๆ ในช่วงปลายยุค แต่ไม่เป็นที่นิยมเนื่องจากขาดทุ่งเลี้ยงสัตว์ แมว สุนัข และลิงเป็นสัตว์เลี้ยงประจำบ้าน ในขณะที่สัตว์เลี้ยงแปลก ๆ นำเข้าจากแอฟริกากลาง เช่น สิงโตจากภูมิภาคแอฟริกาใต้สะฮาราสงวนไว้สำหรับราชวงศ์ เฮโรโดตุสตั้งข้อสังเกตว่าชาวอียิปต์เป็นเพียงชนชาติเดียวในขณะนั้นที่เลี้ยงสัตว์ของพวกเขาไว้ในบ้าน ในช่วงปลายยุคนั้น การบูชาเทพเจ้าด้วยสัตว์ได้รับความนิยมอย่างมาก เช่น แมวสำหรับเทพีบาสเต็ท และนกช้อนหอยศักดิ์สิทธิ์และลิงบาบูนสำหรับเทพธอธ ซึ่งสัตว์เหล่านี้จะถูกเลี้ยงไว้เป็นจำนวนมากเพื่อจุดประสงค์ในการบูชายัญในพิธีกรรม

ทรัพยากรธรรมชาติ

แผ่นดินอียิปต์อุดมไปด้วยหินที่ไว้สำหรับการก่อสร้างและประดับ ทองแดงและแร่ตะกั่ว ทอง และหินสังเคราะห์ ทรัพยากรธรรมชาติเหล่านี้ส่งเสริมให้ชาวอียิปต์โบราณสร้างอนุสาวรีย์ ปั้นรูปปั้น ทำเครื่องมือ และเครื่องประดับ

ท้องที่ Wadi Natrun เป็นแหล่งผลิตเกลือเพื่อใช้ในการดองศพ (Embalming) สำหรับทำมัมมี่ และยิปซั่มที่จำเป็นในการทำปูนปลาสเตอร์ การก่อตัวของหินที่มีแร่ดังกล่าวพบได้ในวาดีที่ห่างไกลและไม่เอื้ออำนวยในทะเลทรายตะวันออกและซีนาย เพื่อให้ได้ทรัพยากรธรรมชาติที่ค้นพบเหล่านี้จำเป็นต้องมีการสำรวจขนาดใหญ่ภายใต้การควบคุมโดยรัฐ มีเหมืองทองคำมากมายในนูเบีย และแผนที่แรกที่รู้จักคือเหมืองทองคำในภูมิภาคนี้ ส่วนพื้นที่ Wadi Hammamat เป็นแหล่งขุดหินแกรนิต Greywacke และทองคำ

หินเหล็กไฟ (Flint) เป็นแร่ชนิดแรกที่นำมาใช้ทำเครื่องมือ และขวานหินเหล็กไฟเป็นหลักฐานชิ้นแรก ๆ ของการตั้งถิ่นที่อยู่ในหุบเขาไนล์ ก้อนแร่ถูกสะเก็ดอย่างระมัดระวังเพื่อให้ใบมีดและหัวลูกศรมีความแข็งและความทนทาน ชาวอียิปต์โบราณเป็นชนกลุ่มแรก ๆ ที่ใช้แร่ธาตุเช่นกำมะถันเป็นlส่วนประกอบเครื่องสำอาง^[91]

ชาวอียิปต์สกัดแร่ตะกั่วกาลีนาที่ Gebel Rosas เพื่อทำตาข่ายดักจับ ลูกดิ่ง และตุ๊กตาขนาดเล็ก ทองแดงเป็นโลหะที่สำคัญที่สุดสำหรับการผลิตเครื่องมือในอียิปต์โบราณ และหลอมในเตาหลอมจากแร่มาลาไคต์ที่ขุดในซีนาย คนงานหาทองโดยการร่อนตะกอนแม่น้ำ หรือโดยกระบวนการบดและล้างแร่ควอทซ์ที่มีทองคำซึ่งใช้แรงงานคนมากขึ้น แหล่งแร่เหล็กที่พบในอียิปต์ตอนบนถูกนำมาใช้ในช่วงปลายยุค หินก่อสร้างคุณภาพสูงมีอยู่มากมายในอียิปต์ ชาวอียิปต์โบราณขุดเหมืองหินปูนตลอดหุบเขาไนล์ หินแกรนิตจากอัสวาน และหินบะซอลต์และหินทรายจากหุบเขาแห่งทะเลทรายตะวันออก ในสมัยทอเลมีและโรมัน คนงานเหมืองสามารถขุดมรกตได้ใน Wadi Sikait และเขี้ยวหนุมานในวาดี เอล-ฮูดี

การค้า

ชาวอียิปต์โบราณทำการค้าขายกับเพื่อนบ้านต่างชาติเพื่อซื้อของหายากที่หาไม่ได้ในอียิปต์ ในยุคก่อนราชวงศ์ พวกเขาค้าขายกับนูเบียเพื่อทองคำและธูป พวกเขายังค้าขายกับปาเลสไตน์ เห็นได้จากเหยือกน้ำมันแบบปาเลสไตน์ที่พบในหลุมฝังพระศพของฟาโรห์แห่งราชวงศ์ที่หนึ่ง อาณานิคมของอียิปต์บริเวณตอนใต้ของคานาอันมีอายุก่อนราชวงศ์ที่หนึ่งเล็กน้อย ฟาโรห์นาเมอร์ทรงให้ผลิตเครื่องปั้นดินเผาอียิปต์ที่ผลิตในคานาอันและส่งกลับมายังอียิปต์

ไม่เกินยุคราชวงศ์ที่สอง การค้าอียิปต์กับบิบลอสทำให้ได้มาซึ่งไม้คุณภาพที่ไม่สามารถพบในอียิปต์ ในสมัยราชวงศ์ที่ห้า การค้ากับดินแดนพันท์ได้มาซึ่งทองคำ เรซินอะโรมาติก ไม้มะเกลือ งาช้าง และสัตว์ป่า เช่น ลิงและลิงบาบูน อียิปต์อาศัยการค้าขายกับอนาโตเลียเพื่อดีบุกและทองแดง ชาวอียิปต์โบราณยกย่องหินลาพิสลาซูลีสีน้ำเงิน ซึ่งต้องนำเข้าจากอัฟกานิสถานที่อยู่ห่างไกลออกไปมาก คู่ค้าในแถบเมดิเตอร์เรเนียนของอียิปต์ยังรวมถึงกรีซและครีต เพื่อจัดหาน้ำมันมะกอกและสินค้าอื่น ๆ

ภาษา

r n kmt 'ภาษาอียิปต์' อักษรไฮเออโรกลีฟ

พัฒนาการ

ภาษาอียิปต์เป็นภาษาในตระกูลภาษาแอโฟรเอชีแอติกตอนเหนือ ใกล้เคียงกับภาษาเบอร์เบอร์และภาษาเซมิติก มีประวัติยาวนานที่สุดเป็นอันดับสอง (รองจากภาษาซูเมอร์) โดยเริ่มมีการเขียนกันตั้งแต่ราว 3200 ปีก่อนคริสตกาลถึงยุคกลาง ไม่นับระยะเวลาที่เป็นภาษาพูดที่นานกว่านั้น ช่วงเวลาของภาษาอียิปต์โบราณ ประกอบด้วย ภาษาอียิปต์โบราณเก่า ภาษาอียิปต์โบราณกลาง (อียิปต์คลาสสิก) ภาษาอียิปต์โบราณตอนปลาย เดโมติก และคอปติก งานเขียนของอียิปต์ไม่ได้แสดงความแตกต่างในเชิงภาษาถิ่นก่อนการพัฒนาเป็นภาษาคอปติก แต่อาจมีการพูดในภาษาถิ่นที่อยู่รอบ ๆ เมมฟิสและธีบส์

อียิปต์โบราณเป็นภาษาคำควบ (synthetic language) แต่ในภายหลังได้กลายเป็นภาษาแยกหน่วยคำ (analytic language), อักษรไฮเออโรกลีฟ (hieroglyphic) ไฮเออราติก (hieratic) และดีโมติก ถูกแทนที่ด้วยชุดตัวอักษรคอปติกที่สะกดตามการออกเสียง คอปติกยังคงใช้ในพิธีสวดของโบสถ์คริสต์คอปติกออร์ทอดอกซ์ และบางส่วนในภาษาอาหรับอียิปต์สมัยใหม่

การเขียน

 

ศิลาโรเซตตา (ราว 196 ปีก่อนคริสต์กาล)

อักษรอียิปต์โบราณประกอบด้วยตัวอักษรในรูปแบบสัญลักษณ์นับร้อย เริ่มใช้ตั้งแต่ราว 3000 ปีก่อนคริสตกาล สามารถแทนคำ เสียง และ silent determinative และสัญลักษณ์เดียวกันสามารถสื่อได้หลายความหมายตามวัตถุประสงค์ที่แตกต่างกันในบริบทที่แตกต่างกัน อักษรไฮเออโรกลีฟเป็นอักษรที่เป็นทางการ มีให้เห็นได้ตามอนุสาวรีย์หินและในสุสานเสมือนผลงานศิลปะชิ้นหนึ่ง ในการเขียนแบบวันต่อวัน อาลักษณ์ใช้รูปแบบการเขียนที่เขียนได้เร็วและง่ายกว่าที่เรียกว่า อักษรไฮเออราติก ในขณะที่อักษรไฮเออโรกลีฟสามารถอ่านได้ในทั้งแนวตั้งและนอน (แม้ว่าโดยทั่วไปแล้วจะเขียนจากขวาไปซ้าย) อักษรไฮเออราติกมักจะเขียนจากขวาไปซ้ายและอยู่ในแถวแนวนอน รูปแบบการเขียนใหม่ "อักษรดีโมติก" กลายเป็นรูปแบบการเขียนที่แพร่หลายต่อมา โดยเขียนร่วมกับอักษรไฮเออโรกลีฟอย่างเป็นทางการ เช่นที่จารึกบนศิลาโรเซตตาร่วมกับอักษรกรีก

ราวศตวรรษที่ 1 ก่อนคริสต์ศักราช เริ่มมีการนำอักษรคอปติกมาใช้ควบคู่ไปกับอักษรเดโมติก โดยเป็นอักษรกรีกที่ถูกดัดแปลงพร้อมเพิ่มเติมเครื่องหมายแบบดีโมติก แม้ว่าอักษไฮเออโรกลีฟจะใช้ในพิธีการจนถึงคริสต์ศตวรรษที่สี่ แต่ในช่วงท้ายนี้มีนักบวชเพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่ยังคงอ่านได้ เนื่องจากศาสนสถานแบบดั้งเดิมถูกยุบ ความรู้เกี่ยวกับการเขียนอักษรอียิปต์โบราณจึงสูญหายไป

ความพยายามที่จะแกะความหมายของตัวอักษรมีมาตั้งแต่สมัยไบแซนไทน์ และยุคอิสลามในอียิปต์ แต่ต้องรอจนถึงในช่วงปี 1820 ถึงจะไขปริศนาได้ เมื่อมีการค้นพบศิลาโรเซตตาและการค้นคว้าหลายปีโดยโทมัส ยัง และฌ็อง-ฟร็องซัว ช็องปอลียง

มรดกที่ให้ไว้ต่อโลก

ราชวงศ์ของฟาโรห์ แห่งอียิปต์
ปลายยุคก่อนราชวงศ์
ราชวงศ์ต้น ราชวงศ์ที่หนึ่ง ราชวงศ์ที่สอง
ราชอาณาจักรเก่า ราชวงศ์ที่สาม ราชวงศ์ที่สี่ ราชวงศ์ที่ห้า ราชวงศ์ที่หก
ช่วงต่อระยะที่หนึ่ง ราชวงศ์ที่เจ็ด ราชวงศ์ที่แปด ราชวงศ์ที่เก้า ราชวงศ์ที่สิบ ราชวงศ์ที่สิบเอ็ด (เมืองหลวงที่ธีบส์)
ราชอาณาจักรกลาง ราชวงศ์ที่สิบเอ็ด (ทั่วทั้งอียิปต์) ราชวงศ์ที่สิบสอง ราชวงศ์ที่สิบสาม ราชวงศ์ที่สิบสี่
ช่วงต่อระยะที่สอง ราชวงศ์ที่สิบห้า ราชวงศ์ที่สิบหก ราชวงศ์ที่สิบเจ็ด
ราชอาณาจักรใหม่ ราชวงศ์ที่สิบแปด ราชวงศ์ที่สิบเก้า ราชวงศ์ที่ยี่สิบ
ช่วงต่อระยะที่สาม ราชวงศ์ที่ยี่สิบเอ็ด ราชวงศ์ที่ยี่สิบสอง ราชวงศ์ที่ยี่สิบสาม ราชวงศ์ที่ยี่สิบสี่ ราชวงศ์ที่ยี่สิบห้า
ยุคปลาย ราชวงศ์ที่ยี่สิบหก ราชวงศ์ที่ยี่สิบเจ็ด ราชวงศ์ที่ยี่สิบแปด ราชวงศ์ที่ยี่สิบเก้า ราชวงศ์ที่สามสิบ ราชวงศ์ที่สามสิบเอ็ด
ยุคกรีก-โรมัน ราชวงศ์ทอเลมี จักรวรรดิโรมัน
แก้ไขแม่แบบ

 

"หน้ากากของตุตันคาเมน" โบราณวัตถุชิ้นสำคัญ

วัฒนธรรมและอนุสรณ์สถานของอียิปต์โบราณได้ทิ้งมรดกตกทอดไว้อย่างถาวรในโลก อารยธรรมอียิปต์มีอิทธิพลอย่างมากต่ออาณาจักรคุช และ Meroë โดยใช้บรรทัดฐานทางศาสนาและสถาปัตยกรรมของอียิปต์ (พีระมิดหลายร้อยแห่ง (สูง 6-30 เมตร) สร้างขึ้นในอียิปต์/ซูดาน) ตลอดจนการใช้การอักษรของชนอียิปต์โบราณเป็นพื้นฐานของอักษร Meroitic (Meroitic เป็นภาษาเขียนที่เก่าแก่ที่สุดในแอฟริกานอกเหนือจากอียิปต์ ช่วงการใช้ตั้งแต่ศตวรรษที่ 2 ก่อนคริสตกาลถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 5)^:62–65 คติความเชื่อและโบราณวัตถุ อาทิ เกี่ยวกับเทพีไอซิส โอเบลิสก์และศิลปวัตถุอื่น ๆ ถูกขนไปยังกรุงโรมและได้รับความนิยมในจักรวรรดิโรมัน ชาวโรมันยังนำเข้าวัสดุก่อสร้างจากอียิปต์เพื่อสร้างสิ่งก่อสร้างที่ได้รับแรงบันดาลใจจากอารยธรรมอียิปต์ นักประวัติศาสตร์ยุคแรก เช่น เฮอรอโดทัส สตราโบ และ Diodorus Siculus มองว่าเป็นสถานที่ลึกลับกระทั่งศึกษาและมีงานเขียนเกี่ยวกับดินแดนนี้

ในช่วงยุคกลางและยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา การเข้ามาของศาสนาคริสต์และอิสลามทำให้ความสนใจในวัฒนธรรมนอียิปต์โบราณลงลด แต่ก็ยังพอปรากฎชิ้นงานเขียนเกี่ยวกับอารยธรรมฯ ให้เห็นอยู่บ้าง เช่น ผลงานของ Dhul-Nun al-Misri และ al-Maqrizi อย่างไรก็ตาม เมื่อถึงคริสต์ศตวรรษที่ 17 และ 18 นักเดินทางและนักท่องเที่ยวชาวยุโรปได้เริ่มเขียนเรื่องราวการเดินทางไปอียิปต์ของพวกเขาพร้อมนำโบราณวัตถุกลับมา ซึ่งนำไปสู่กระแสความคลั่งอียิปต์ทั่วยุโรปและการขุดค้น สะสม ซื้อขายโบราณวัตถุที่สำคัญจำนวนมากเรื่อยมา ที่ฝรั่งเศส นโปเลียนได้จัดให้มีการศึกษาครั้งแรกหัวข้ออียิปต์วิทยา (Egyptology) เมื่อเขานำนักวิทยาศาสตร์และศิลปินกว่า 150 คน ไปศึกษาและจัดทำเอกสารเกี่ยวกับธรรมชาติวิทยาของอียิปต์ ซึ่งตีพิมพ์ใน "Description de l'Égypte"

ในคริสต์ศตวรรษที่ 20 รัฐบาลอียิปต์และนักโบราณคดีต่างก็ตระหนักถึงความสำคัญของการเคารพวัฒนธรรมและความสมบูรณ์ในการขุดค้น กระทรวงการท่องเที่ยวและโบราณวัตถุได้รับการจัดตั้งขึ้น เพื่อดูแลและอนุมัติการขุดค้นทั้งหมด โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อค้นหาข้อมูล มากกว่าการนำเป็นสมบัติ พร้อมกับบริหารพิพิธภัณฑ์และเสนอโครงการฟื้นฟูสิ่งก่อสร้างโบราณเพื่อรักษามรดกทางประวัติศาสตร์ของอียิปต์

ลำดับราชวงศ์

• ปลายยุคก่อนราชวงศ์แห่งอียิปต์โบราณ
• ยุคราชวงศ์ (ดูได้ที่ ลำดับราชวงศ์และฟาโรห์แห่งอียิปต์)
  • ราชวงศ์ต้นๆ (ราชวงศ์ที่หนึ่ง และ ราชวงศ์ที่สอง)
  • ราชอาณาจักรเก่า (ราชวงศ์ที่สาม ถึง ราชวงศ์ที่หก)
  • ช่วงต่อระยะที่หนึ่ง (ราชวงศ์ที่เจ็ด ถึง ราชวงศ์ที่สิบเอ็ด)
  • ราชอาณาจักรกลาง (ราชวงศ์ที่สิบเอ็ด ถึง ราชวงศ์ที่สิบสี่)
  • ช่วงต่อระยะที่สอง (ราชวงศ์ที่สิบห้า ถึง ราชวงศ์ที่สิบเจ็ด)
  • ราชอาณาจักรใหม่ (ราชวงศ์ที่สิบแปด ถึง ราชวงศ์ที่ยี่สิบ)
  • ช่วงต่อระยะที่สาม (ราชวงศ์ที่ยี่สิบเอ็ด ถึง ราชวงศ์ที่ยี่สิบห้า)
  • ยุคปลาย (ราชวงศ์ที่ยี่สิบหก ถึง ราชวงศ์ที่สามสิบเอ็ด)
  • ยุคกรีก - โรมัน(พ.ศ. 211 ถึง 1182)
    • กษัตริย์มาซิโดเนีย (พ.ศ. 211 ถึง 238)
    • ราชวงศ์ปโตเลมี (พ.ศ. 238 ถึง 513]
    • อียิปต์ตุส (รัฐหนึ่งของจักรวรรดิโรมัน พ.ศ. 513 ถึง 1182)
• มุสลิมบุกอียิปต์ (พ.ศ. 1182)

เชิงอรรถ

1. 100 กว่าพระองค์ (Clayton (1994), p. 146)
2. From Killebrew & Lehmann (2013), p. 2: "First coined in 1881 by the French Egyptologist G. Maspero (1896), the somewhat misleading term "Sea Peoples" encompasses the ethnonyms Lukka, Sherden, Shekelesh, Teresh, Eqwesh, Denyen, Sikil / Tjekker, Weshesh, and Peleset (Philistines). [Footnote: The modern term "Sea Peoples" refers to peoples that appear in several New Kingdom Egyptian texts as originating from "islands"... The use of quotation marks in association with the term "Sea Peoples" in our title is intended to draw attention to the problematic nature of this commonly used term. It is noteworthy that the designation "of the sea" appears only in relation to the Sherden, Shekelesh, and Eqwesh. Subsequently, this term was applied somewhat indiscriminately to several additional ethnonyms, including the Philistines, who are portrayed in their earliest appearance as invaders from the north during the reigns of Merenptah and Ramesses III."
    ● From Drews (1993), pp. 48–61: "The thesis that a great "migration of the Sea Peoples" occurred ca. 1200 B.C. is supposedly based on Egyptian inscriptions, one from the reign of Merneptah and another from the reign of Ramesses III. Yet in the inscriptions themselves such a migration nowhere appears. After reviewing what the Egyptian texts have to say about 'the sea peoples', one Egyptologist (Wolfgang Helck) recently remarked that although some things are unclear, "eins ist aber sicher: Nach den agyptischen Texten haben wir es nicht mit einer 'Volkerwanderung' zu tun." Thus the migration hypothesis is based not on the inscriptions themselves but on their interpretation."

อ้างอิง

1. "Chronology". Digital อียิปต์สำหรับมหาวิทยาลัย, มหาวิทยาลัยวิทยาลัยแห่งลอนดอน. สืบค้นเมื่อ 2008-03-25.
2. Dodson (2004) หน้า 46
3. Clayton (1994) หน้า 217
4. Clayton 1994, p. 217.
5. James (2005) หน้า 84
6. Shaw (2002) หน้า 17, 67–69
7. Shaw 2003, p. 17.
8. Ikram 1992, p. 5.
9. Hayes 1964, p. 220.
10. Childe 2014.
11. Aston, Barbara G.; Harrell, James A.; Shaw, Ian. Stone: Obsidian. pp. 46–47. in Nicholson & Shaw (2000)
     ● Aston (1994), pp. 23–26
     ● "Obsidian". Digital Egypt for Universities. University College London. 2002.
     ● "The origin of obsidian used in the Naqada Period in Egypt". Digital Egypt for Universities. University College London. 2000.
12. Patai 1998.
13. Shaw 2003, p. 61.
14. [[#CITEREF|]].
15. "Faience in different Periods". Digital Egypt for Universities. University College London. 2000. จากแหล่งเดิมเมื่อ 30 March 2008.
16. Allen 2000, p. 1.
17. Robins 2008, p. 32.
18. Clayton 1994, p. 6.
19. Clayton 1994, pp. 12–13.
20. Shaw 2003, p. 70.
21. "Early Dynastic Egypt". Digital Egypt for Universities. University College London. 2001. จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 March 2008.
22. James 2005, p. 40.
23. Shaw 2003, p. 102.
24. Shaw 2003, pp. 116–117.
25. Hassan, Fekri (17 February 2011). "The Fall of the Old Kingdom". BBC.
26. Clayton 1994, p. 69.
27. Shaw 2003, p. 120.
28. Shaw 2003, p. 146.
29. Clayton 1994, p. 29.
30. Shaw 2003, p. 148.
31. Shaw 2003, p. 158.
32. Shaw 2003, pp. 179–182.
33. Robins 2008, p. 146.
34. Robins 2008, p. 90.
35. Shaw 2003, p. 188.
36. Ryholt 1997, p. 310.
37. Shaw 2003, p. 189.
38. Shaw 2003, p. 224.
39. Bleiberg 2005.
40. O'Connor & Cline 2001, p. 273.
41. Tyldesley 2001, pp. 76–77.
42. James 2005, p. 54.
43. Cerny 1975, p. 645.
44. Robinson, Jennifer (2014-09-29). "Rise Of The Black Pharaohs". KPBS Public Media. สืบค้นเมื่อ 2021-03-28.
45. Shaw 2003, p. 345.
46. Bonnet, Charles (2006). The Nubian Pharaohs. New York: The American University in Cairo Press. pp. 142–154. ISBN 978-977-416-010-3.
47. Mokhtar, G. (1990). General History of Africa. California, USA: University of California Press. pp. 161–163. ISBN 978-0-520-06697-7.
48. Emberling, Geoff (2011). Nubia: Ancient Kingdoms of Africa. New York: Institute for the Study of the Ancient World. pp. 9–11. ISBN 978-0-615-48102-9.
49. Silverman, David (1997). Ancient Egypt. New York: Oxford University Press. pp. 36–37. ISBN 978-0-19-521270-9.
50. Shaw 2003, p. 358.
51. Shaw 2003, p. 383.
52. Shaw 2003, p. 385.
53. Shaw 2003, p. 405.
54. Shaw 2003, p. 411.
55. Shaw 2003, p. 418.
56. James 2005, p. 62.
57. James 2005, p. 63.
58. Shaw 2003, p. 426.
59. Shaw 2003, p. 422.
60. Shaw 2003, p. 431.
61. Chadwick 2001, p. 373.
62. MacMullen 1984, p. 63.
63. Shaw 2003, p. 445.
64. Manuelian 1998, p. 358.
65. Manuelian 1998, p. 363.
66. "Egypt: Coins of the Ptolemies". Digital Egypt for Universities. University College London. 2002.
67. Meskell 2004, p. 23.
68. Manuelian 1998, p. 372.
69. ระบบการค้าและภาษีของอียิปต์
70. Turner 1984, p. 125.
71. Manuelian 1998, p. 383.
72. James 2005, p. 136.
73. Billard 1978, p. 109.
74. "Social classes in ancient Egypt". Digital Egypt for Universities. University College London. 2003. จากแหล่งเดิมเมื่อ 13 December 2007.
75. Johnson, Janet H. (2002). "Women's Legal Rights in Ancient Egypt". Fathom Archive. University of Chicago.
76. . An introduction to the history and culture of Pharaonic Egypt. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 30 August 2012.
77. Oakes & Gahlin 2003, p. 472.
78. McDowell 1999, p. 168.
79. Manuelian 1998, p. 361.
80. Nicholson & Shaw 2000, p. 514.
81. Nicholson & Shaw 2000, p. 506.
82. Nicholson & Shaw 2000, p. 510.
83. Nicholson & Shaw 2000, pp. 577, 630.
84. Strouhal 1989, p. 117.
85. Manuelian 1998, p. 381.
86. Nicholson & Shaw 2000, p. 409.
87. Heptner & Sludskii 1992, pp. 83–95.
88. Oakes & Gahlin 2003, p. 229.
89. Lucas 1962, p. 413.
90. Nicholson & Shaw 2000, p. 28.
91. Hogan 2011, "Sulphur".
92. Scheel 1989, p. 14.
93. Nicholson & Shaw 2000, p. 166.
94. Nicholson & Shaw 2000, p. 51.
95. Porat 1992, pp. 433–440.
96. Porat 1986, pp. 109–129.
97. "Egyptian pottery of the beginning of the First Dynasty, found in South Palestine". Digital Egypt for Universities. University College London. 2000.
98. Shaw 2003, p. 322.
99. Manuelian 1998, p. 145.
100. Loprieno 1995b, p. 2137.
101. Loprieno 2004, p. 161.
102. Loprieno 2004, p. 162.
103. Vittman 1991, pp. 197–227.
104. Loprieno 1995a, pp. 10–26.
105. Allen 2000, p. 7.
106. Loprieno 2004, p. 166.
107. El-Daly 2005, p. 164.
108. Allen 2000, p. 8.
109. Török, László (1998). The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization. Leiden: BRILL. pp. 62–67, 299–314, 500–510, 516–527. ISBN 90-04-10448-8.
110. Siliotti 1998, p. 8.
111. Siliotti 1998, p. 10.
112. El-Daly 2005, p. 112.
113. Siliotti 1998, p. 100.

ดูเพิ่ม

• ไอยคุปต์
• จักรวรรดิอียิปต์
• อียิปต์โบราณก่อนยุคราชวงศ์
• อียิปต์โบราณยุคราชวงศ์
• ตำนานเทพเจ้าแห่งไอยคุปต์
• ศิลปะอียิปต์โบราณ
• ลำดับราชวงศ์