อักษรมอญ
อักษรมอญ เป็นตัวอักษรที่พัฒนามาจากอักษรพราหมี ผ่านทางอักษรปัลลวะ และเป็นแม่แบบของอักษรอื่น เช่น อักษรพม่า อักษรไทย อักษรลาว อักษรล้านนา อักษรไทลื้อ และอักษรธรรมที่ใช้เขียนคัมภีร์ในอักษรธรรมล้านนาและอักษรธรรมลาว อักษรมอญ เป็นอักษรที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับอักษรพม่ามาก และสามารถนำไปใช้แทนอักษรพม่าได้ทุกตัว แต่อักษรพม่าไม่สามารถใช้แทนอักษรมอญได้ทุกตัว เพราะอักษรมอญมีตัวอักษรที่เพิ่มขึ้นมาจากอักษรพม่าปกติ
| อักษรมอญ | |
|---|---|
| ชนิด | อักษรสระประกอบ |
| ภาษาพูด | ภาษามอญ |
| ช่วงยุค | พุทธศตวรรษที่ 11 (คริสต์ศตวรรษที่ 6)-ปัจจุบัน |
| ระบบแม่ | อักษรโปรโต-ซิไนติก |
| ระบบลูก | อักษรพม่า อักษรไทใหญ่ |
| ช่วงยูนิโคด | U+1000–U+109F Myanmar U+AA60–U+AA7F Myanmar Ext-A U+A9E0–U+A9FF Myanmar Ext-B |
| ISO 15924 | Mymr, 350 |
| บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด | |
ประวัติ
อักษรมอญโบราณพัฒนามาจากอักษรยุคหลังปัลลวะ พบจารึกอักษรนี้ในเขตหริภุญชัย เช่นที่ จารึกแม่หินบดเวียงมะโน เวียงเถาะ อักษรมอญถูกพัฒนาขึ้นใช้ก่อนอักษรขอม และแตกต่างจากอักษรขอมที่พัฒนาจากอักษรในอินเดียใต้เช่นเดียวกันคือ อักษรมอญตัดบ่าอักษรออกไป ทำให้รูปอักษรค่อนข้างกลม ส่วนอักษรขอมเปลี่ยนบ่าอักษรเป็นศกหรือหนามเตย
อักษรมอญ ที่เก่าแก่ที่สุดนั้น ค้นพบในประเทศไทย หลักฐานที่พบคือ จารึกวัดโพธิ์ร้าง อายุราวพุทธศตวรรษที่12 เป็นอักษรมอญโบราณที่เก่าแก่ที่สุด ในบรรดาจารึกภาษามอญที่ได้ค้นพบ ในแถบเอเชียอาคเนย์ทั้งหมด ปรากฏเป็นจารึกที่เขียนด้วยตัวอักษรปัลลวะ ที่ยังไม่ได้ดัดแปลงให้เป็น อักษรมอญ และได้พบอักษรที่มอญประดิษฐ์เพิ่มขึ้น เพื่อให้พอกับเสียงในภาษามอญ แสดงว่ามอญใช้อักษรปัลลวะในการสื่อสาร อักษรที่ประดิษฐ์เพิ่มนี้ยังได้พบในจารึกเสาแปดเหลี่ยมที่ศาลสูง เมืองลพบุรี ข้อความที่จารึกเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา สันนิษฐานว่า จารึกในราวพุทธศตวรรษที่ 14-15 อักษรจารึกในศิลาหลักนี้ เรียกว่า ตัวอักษรหลังปัลลวะ
| อักษรมอญและพม่า | |||||
| พยัญชนะมอญและพม่า | |||||
| က (k) | ခ (hk) | ဂ (g) | ဃ (gh) | င (ng) | |
| စ (c) | ဆ (hc) | ဇ (j) | ဈ (jh) | ည (ny) | |
| ဋ (t) | ဌ (ht) | ဍ (d) | ဎ (dh) | ဏ (n) | |
| တ (t) | ထ (ht) | ဒ (d) | ဓ (dh) | န (n) | |
| ယ (y) | ရ (r) | လ (l) | ဝ (w) | သ (s) | |
| ဟ (h) | ဠ (l) | (b)* | အ (a) | (b)* | |
| สระลอยพม่า | |||||
| အ (a) | ဣ (i) | ဤ (ii) | ဥ (u) | ဦ (uu) | |
| ဧ (e) | ဩ (o) | ဪ (au) | |||
| สระลอยมอญ | |||||
| အ (a) | အာ (aa) | ဣ (i) | (ii)* | ||
| ဥ (u) | ဥႂ (uu) | ၉ (e) | အဲ (ua) | ဩ (au) | |
| (aau)* | အံ (aom) | အး (a:) | |||
| สระประสม | |||||
| ဢာ (aa) | ဢိ (i) | ဢီ (ii) | ဢု (u) | ဢူ (uu) | |
| ေဢ (e) | ဢဲ (ua) | ေဢာ (au) | |||
| เครื่องหมาย และอักขระพิเศษ | |||||
| ဢံ (อนุนาสิก) | ဢ့ (อนุสวาร) | ||||
| ဢး (Visarga) | ဢ္ (Virama) | ||||
| ၊ (Little Section) | ။ (Section) | ||||
| ၌ (Locative) | ၍ (Completed) | ||||
| ၏ (Genitive) | ၎ (Aforementioned) | ||||
| ၐ (sha) | ၑ (ssa) | ၒ (r) | ၓ (rr) | ၔ (l) | |
| ၕ (ll) | ၖ (r) | ၗ (rr) | ဢၘ (l) | ဢၙ (ll) | |
| ตัวเลข | |||||
| ၀၁၂၃၄၅၆၇၈၉ | ดูที่เลขมอญ และเลขพม่า | ||||
| * มีใช้เฉพาะในภาษามอญ ไม่มีในชุดอักษรพม่า | |||||
| ????? | หน้านี้มีตัวอักษรพม่าที่อาจจะไม่แสดงผล ควรติดตั้งฟอนต์ยูนิโคด 5.1 สำหรับอักษรพม่า | ||||
สมัยกลาง
- จารึกในประเทศพม่าภาคเหนือ ส่วนมากได้จากเมืองพะขัน และเมืองแปร ศิลาจารึกเหล่านี้ สร้างขึ้นในรัชสมัยของพระเจ้าอโนรธา กษัตริย์พุกามประมาณ พ.ศ. 1600 เป็นต้นมา พม่ารับอักษรมอญมาใช้เขียนภาษาพม่าเป็นครั้งแรก
- ศิลาจารึกพบที่วัดมหาวันจังหวัดลำพูน ลักษณะอักษรเป็นจารึกในสมัยพุทธศตวรรษที่ 17 กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณ ซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับตัวอักษรที่ปรากฏบนศิลาจารึก”มยเจดีย์” (Mayazedi) ของพระเจ้าจานสิตา กษัตริย์พุกาม ซึ่งจารึกไว้เมื่อ พ.ศ. 1628 และ 1630 ดังนั้นจารึกหลักนี้จึงน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 เช่นเดียวกัน
- จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ ๑ (วัดดอนแก้ว) จารึกหลักนี้ถูกพบเมื่อ พ.ศ. 2460 โดยบัญชีทะเบียนพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย จังหวัดลำพูน ระบุว่าพบจารึกดังกล่าวที่วัดดอน ซึ่งอยู่ราว 250 เมตร ทางทิศตะวันออกของเมืองลำพูน ในบริเวณทิศตะวันออกของวัดต้นแก้ว มีรูปอักษรมอญโบราณ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17
- จารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ ๒ (วัดกู่กุด) พบที่ฐานพระเจดีย์ด้านทิศตะวันออกของวัดจามเทวีหรือกู่กุด อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน มีรูปอักษรมอญโบราณ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 17
- จารึกธรรมมิกราชา พบจารึกดังกล่าวที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติหริภุญไชย จังหวัดลำพูน กำหนดอายุจากรูปอักษรมอญโบราณซึ่งมีลักษณะเช่นเดียวกับจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ ๑ (วัดดอนแก้ว) และจารึกพระเจ้าสววาธิสิทธิ ๒ (วัดกู่กุด) ซึ่งมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17
- จารึกวิหารโพธิ์ลังกา พบจารึกหลักนี้ที่วิหารโพธิ์ลังกา วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2514 พบว่าภาษาที่ใช้ในจารึกมีทั้งภาษามอญโบราณและพม่าโบราณ โดยมีคำบาลีสันสกฤตปะปน สันนิษฐานว่าน่าจะมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 18-19
- จารึกในประเทศพม่าตอนใต้ เป็นจารึกของพระเจ้าธรรมเจดีย์ (พ.ศ. 2003-2034)
ประมาณพุทธศตวรรษที่ 16-17 ตัวอักษรมอญแบบปัลลวะได้คลี่คลายมาเป็นตัวอักษรสีเหลี่ยมที่เรียกว่าอักษรมอญโบราณและเปลี่ยนแปลงขนาดเล็กลงในระยะต่อมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 21 จนกลายเป็นอักษรมอญปัจจุบันซึ่งมีลักษณะกลม ซึ่งเกิดจากอิทธิพลของการจารหนังสือโดยใช้เหล็กจารลงบนใบลาน
สมัยปัจจุบัน
- ภาษามอญปัจจุบัน เป็นภาษาในระยะพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมา จนถึงปัจจุบัน นับเป็นระยะเวลาประมาณ 400 ปีเศษ ในยุคนี้เป็นจารึกในใบลาน
ลักษณะ
พยัญชนะแบ่งเป็น 2 ชุดคือ พยัญชนะเสียงไม่ก้อง (อโฆษะ เสียงขุ่น) พื้นเสียงเป็นอะ พยัญชนะเสียงก้อง (โฆษะ เสียงใส) พื้นเสียงเป็นเอียะ เมื่อประสมสระ พยัญชนะต่างชุดกันออกเสียงต่างกัน มีรูปพยัญชนะซ้อน เมื่อเป็นตัวควบกล้ำ
ยูนิโคด
อักษรมอญในยูนิโคด ใช้รหัสช่วงเดียวกันกับอักษรพม่า เพียงแต่มีส่วนขยายของอักษรมอญเพิ่มขึ้นมาจากอักษรพม่าตามปกติ
| พม่า Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+100x | က | ခ | ဂ | ဃ | င | စ | ဆ | ဇ | ဈ | ဉ | ည | ဋ | ဌ | ဍ | ဎ | ဏ |
| U+101x | တ | ထ | ဒ | ဓ | န | ပ | ဖ | ဗ | ဘ | မ | ယ | ရ | လ | ဝ | သ | ဟ |
| U+102x | ဠ | အ | ဢ | ဣ | ဤ | ဥ | ဦ | ဧ | ဨ | ဩ | ဪ | ါ | ာ | ိ | ီ | ု |
| U+103x | ူ | ေ | ဲ | ဳ | ဴ | ဵ | ံ | ့ | း | ္ | ် | ျ | ြ | ွ | ှ | ဿ |
| U+104x | ၀ | ၁ | ၂ | ၃ | ၄ | ၅ | ၆ | ၇ | ၈ | ၉ | ၊ | ။ | ၌ | ၍ | ၎ | ၏ |
| U+105x | ၐ | ၑ | ၒ | ၓ | ၔ | ၕ | ၖ | ၗ | ၘ | ၙ | ၚ | ၛ | ၜ | ၝ | ၞ | ၟ |
| U+106x | ၠ | ၡ | ၢ | ၣ | ၤ | ၥ | ၦ | ၧ | ၨ | ၩ | ၪ | ၫ | ၬ | ၭ | ၮ | ၯ |
| U+107x | ၰ | ၱ | ၲ | ၳ | ၴ | ၵ | ၶ | ၷ | ၸ | ၹ | ၺ | ၻ | ၼ | ၽ | ၾ | ၿ |
| U+108x | ႀ | ႁ | ႂ | ႃ | ႄ | ႅ | ႆ | ႇ | ႈ | ႉ | ႊ | ႋ | ႌ | ႍ | ႎ | ႏ |
| U+109x | ႐ | ႑ | ႒ | ႓ | ႔ | ႕ | ႖ | ႗ | ႘ | ႙ | ႚ | ႛ | ႜ | ႝ | ႞ | ႟ |
| พม่า ส่วนขยาย-A Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+AA6x | ꩠ | ꩡ | ꩢ | ꩣ | ꩤ | ꩥ | ꩦ | ꩧ | ꩨ | ꩩ | ꩪ | ꩫ | ꩬ | ꩭ | ꩮ | ꩯ |
| U+AA7x | ꩰ | ꩱ | ꩲ | ꩳ | ꩴ | ꩵ | ꩶ | ꩷ | ꩸ | ꩹ | ꩺ | ꩻ | ||||
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- พจนานุกรมมอญ-ไทย ฉบับมอญสยาม. ศิลปวัฒนธรรม. 2548
- สุจิตต์ วงษ์เทศ. อักษรไทย มาจากไหน. มติชน. 2548
- Aung-Thwin 2005: 157
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=551
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=271[ลิงก์เสีย]
- . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2018-03-12. สืบค้นเมื่อ 2016-03-29.
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=573
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=543
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=546
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=549
- http://www.sac.or.th/databases/inscriptions/inscribe_detail.php?id=556
แหล่งข้อมูลอื่น
- Easy Learning Mon
- Ethnologue เกี่ยวกับภาษามอญ
บรรณานุกรม
- Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824828868.
- Bauer, Christian (1991). "Notes on Mon Epigraphy". Journal of the Siam Society. 79 (1): 35.
- Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. p. 136. ISBN 978-0-521-80496-7.
- Stadtner, Donald M. (2008). "The Mon of Lower Burma". Journal of the Siam Society. 96: 198.
- Sawada, Hideo (2013). "Some Properties of Burmese Script" (PDF).
- Jenny, Mathias (2015). "Foreign Influence in the Burmese Language" (PDF).