โนวา

โนวา (อังกฤษ: Nova) คือการระเบิดของนิวเคลียร์อย่างรุนแรงที่เกิดจากการสะสมมวลของไฮโดรเจนสู่พื้นผิวของดาวแคระขาว ซึ่งทำให้เกิดการจุดระเบิดและเกิดนิวเคลียร์ฟิวชั่นในภาวะความร้อนเฉียบพลัน โปรดอย่าสับสนกับซูเปอร์โนวา ("มหานวดารา") หรือโนวาเปล่งแสงแดง

ภาพในจินตนาการของดาวแคระขาวกำลังดึงไฮโดรเจนจากคู่ของมัน

การเจริญเติบโต

ถ้าดาวเคราะขาวมีคู่ที่อยู่ใกล้มันมากเกินไปหรือเกยเข้ามาในขอบเขตโรเชของมัน ดาวแคระขาวก็จะเริ่มดึงมวลจากคู่ของมันแล้ว คู่ของมันอาจเป็นดาวในแถบลำดับหลักหรือเป็นดาวอายุมากที่ใกล้สิ้นสุดอายุขัยและกำลังกลายเป็นดาวยักษ์แดงก็ได้ ก๊าซที่ถูกดึงมาส่วนใหญ่ประกอบไบด้วยไฮโดรเจนและฮีเลียมซึ่งเป็น 2 ธาตุหลักในส่วนประกอบสสารธรรมดาในจักรวาล ก๊าซที่ถูกดูดมาถูกอัดแน่นบนพื้นผิวของดาวแคระขาวโดยแรงโน้มถ่วงที่รุนแรงของมัน สสารที่ดาวแคระขาวดูดมาถูกบีบอัดและเพิ่มความร้อนจนอุณหภูมิสูงมากในขณะที่สสารกำลังถูกดูดออกมาจากดาวอย่างต่อเนื่อง ดาวแคระขาวประกอบไปด้วยสสารเสื่อม และจึงไม่พองตัวเมื่อความร้อนเพิ่มในขณะที่ไฮโดรเจนที่ถูกดูดมาถูกบีบอัดบนพื้นผิวของดาว การที่ต้องพึ่งแรงอัดและอุณหภุมิในอัตราความเร็วไฮโดรเจนฟิวชั่นหมายความว่าเมื่อมีการบีบอัดและความร้อนที่พื้นผิวดาวแคระขาวกับอุณหภูมิประมาณ 20 ล้านเคลวินว่าปฏิกิริยานิวเคลียร์ฟิวชั่นเกิดขึ้น และอุณหภูมินี้สามารถถูกเผาไหม้ผ่านวงจรซีเอ็นโอ

การใช้วัดระยะห่าง

 

โนวา แม่น้ำ 2009 (ความส่องสว่างปรากฏประมาณ +8.4) ในคืนเดือนเพ็ญ

โนวาสามารถใช้เป็นเครื่องวัดเทียนมาตรฐานได้ ตัวอย่างเช่นการแจกจ่ายของความส่องสว่างสัมบูรณ์เป็นแบบทวิฐานนิยม กับความส่องสว่างสูงสุดโดยปกติอยู่ระหว่าง −7.5 ถึง −8.8 โดยปกติแล้ว โนวาจะมีความส่องสว่างสัมบูรณ์คงเดิมอยู่ประมาณ 15 วันหลังจากความส่องสว่างสูงสุด (−5.5)

โนวาซ้ำ

มีการค้นพบโนวาซ้ำ (อังกฤษ: Recurrent nova) ที่อยู่ในดาราจักร อยู่ประมาณ 10 แห่งโนวาซ้ำปกติจะมีความส่องสว่างปรากฏ +8.6 ในขณะที่โนวาปกติจะมีความส่องสว่างปรากฏประมาณ +12 มีโนวาซ้ำอยู่บางแห่งมีชื่อเสียงและสามารถสังเกตได้ง่ายกว่า ดังนี้

ชื่อ	ความส่องสว่างปรากฏ	จำนวนวัน ที่ความส่องสว่างปรากฏ ตก 3 หลัก จากจุดสว่างสุด	ปีที่เปล่งแสง
อาร์เอส คนแบกงู	+4.8 – +11	14 วัน	พ.ศ. 2501, พ.ศ. 2510, พ.ศ. 2528, พ.ศ. 2549
ที มงกุฎเหนือ	+2.5 – +10.8	6 วัน	พ.ศ. 2409, พ.ศ. 2489
ที เข็มทิศ	+6.4 – +15.5	62 วัน	พ.ศ. 2445, พ.ศ. 2463, พ.ศ. 2487, พ.ศ. 2510, พ.ศ. 2554
ยู แมงป่อง	+7.5 – +17.6	2.6 วัน	พ.ศ. 2522, พ.ศ. 2530, พ.ศ. 2542, พ.ศ. 2553

โนวานอกดาราจักรทางช้างเผือก

โนวาในดาราจักรแอนดรอเมดาเกิดขึ้นค่อนข้างบ่อยมาก (ประมาณ 24 ครั้งต่อปี) โนวาเหล่านี้มีความส่องสว่างสว่างกว่า +20 เล็กน้อย นอกจากนี้ ยังมีการค้นพบโนวาในดาราจักรอื่นๆ เช่นในดาราจักรไทรแองกูลัมและดาราจักรเมสสิเยร์ 83 อีกด้วย

อ้างอิง

1. Schaefer, Bradley E. (2009). "Comprehensive Photometric Histories of All Known Galactic Recurrent Novae": 1–273. arXiv:0912.4426. Cite journal requires |journal= (help)
2. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2010-04-08. สืบค้นเมื่อ 2011-03-01.