จักรวรรดิเปอร์เชีย

จักรวรรดิเปอร์เชีย (อังกฤษ: Persian Empire) คือจักรวรรดิและอาณาจักรต่าง ๆ ในประวัติศาสตร์ของเปอร์เชียที่ปกครองต่อเนื่องกันมาในบริเวณที่ราบสูงอิหร่าน, ถิ่นกำเนิดของเปอร์เชีย และไกลไปทางเอเชียตะวันตก, เอเชียใต้, เอเชียกลาง และ บริเวณคอเคซัส จักรวรรดิเปอร์เชียจักรวรรดิแรกก่อตั้งภายใต้จักรวรรดิมีเดีย (728–559 ปีก่อนคริสต์ศักราช) หลังจากการโค่นจักรวรรดิอัสซีเรียด้วยความช่วยเหลือของบาบิโลเนีย

ประวัติศาสตร์อิหร่านแผ่นดินใหญ่
กษัตริย์แห่งเปอร์เชีย
ก่อนยุคใหม่
ก่อน อิสลาม ก่อนคริสต์ศักราช ก่อนประวัติศาสตร์ วัฒนธรรมก่อนเอลาไมท์ 3200–2800 จักรวรรดิเอลาไมท์ 2800–550 แหล่งโบราณคดีบัคเตรีย-มาร์เกียนา 2200–1700 ราชอาณาจักรมานไน ศตวรรษที่ 10-7 จักรวรรดิมีเดีย 728–550 จักรวรรดิอคีเมนียะห์ 550–330 จักรวรรดิซิลูซิด 330–150 ราชอาณาจักรกรีก-บัคเตรีย 250-125 จักรวรรดิพาร์เธีย 248–ค.ศ.  224 หลังคริสต์ศักราช จักรวรรดิกุษาณะ 30–275 จักรวรรดิซาสซานิยะห์ 224–651 จักรวรรดิเฮพธาไลท์ 425–557 เฮพธาไลท์-กุษาณะ 565–670
หลัง อิสลาม อาณาจักรกาหลิป 637–651 จักรวรรดิอุมัยยะฮ์ 661–750 จักรวรรดิอับบาซียะฮ์ 750–1258 จักรวรรดิทาฮิริยะห์ 821–873 ราชวงศ์อาลาวิยะห์ 864–928 จักรวรรดิซาฟาริยะห์ 861–1003 จักรวรรดิซามานิยะห์ 819–999 จักรวรรดิไซยาริยะห์ 928–1043 จักรวรรดิไบอิยะห์ 934–1055 จักรวรรดิกาสนาวิยะห์ 975–1187 จักรวรรดิกอร์ 1149–1212 จักรวรรดิเซลจุค 1037–1194 จักรวรรดิควาเรซเมีย 1077–1231 ราชวงศ์คาร์ติยะห์ 1231-1389 จักรวรรดิอิลค์ 1256–1353 ราชวงศ์มุซาฟฟาริยะห์ 1314–1393 ราชวงศ์จุพานิยะห์ 1337–1357 ราชวงศ์จาไลยิริยะห์ 1339–1432 จักรวรรดิติมูริยะห์ 1370–1506 คารา โคยันลู เตอร์โคมันส์ 1407–1468 อัค โคยันลู เตอร์โคมันส์ 1378–1508 จักรวรรดิซาฟาวิยะห์ 1501–1722* จักรวรรดิโมกุล 1526–1857 ราชวงศ์โฮทาคิ 1722–1729 จักรวรรดิอาฟชาริยะห์ 1736–1750 * หรือ 1736
ยุคใหม่ สสซ = สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต
อัฟกานิสถาน จักรวรรดิเดอร์รานิ 1748–1823 อิทธิพลของบริติชและรัสเซีย 1826–1919 อิสรภาพและสงครามกลางเมือง 1919–1929 สมัยปกครองของมุฮัมมัดเมดไซ 1929–1973 สาธารณรัฐอัฟกานิสถาน 1973–1978 สาธารณรัฐประชาธิปไตยอัฟกานิสถาน 1978–1992 ประวัติศาสตร์อัฟกานิสถานสมัยปัจจุบัน ตั้งแต่ 1992 ลำดับเหตุการณ์
อาเซอร์ไบจาน อาณาจักรข่านแห่งคอเคซัส 1722–1828 ภายใต้การปกครองของรัสเซีย 1828–1917 สาธารณรัฐประชาธิปไตย 1918–1920 สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต 1920–1991 สาธารณรัฐอาเซอร์ไบจาน ตั้งแต่ 1991
บาห์เรน ภายใต้การปกครองของโปรตุเกส 1521–1602 สนธิสัญญาบริติช 1820–1971 ราชอาณาจักรบาห์เรน ตั้งแต่ 1971
อิหร่าน ราชวงศ์ซานด์ 1750–1794 ราชวงศ์กอญัร 1781–1925 ราชวงศ์ปาห์ลาวี 1925–1979 การปฏิวัติอิหร่าน 1979 รัฐบาลชั่วคราว 1979 สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน ตั้งแต่ 1979
อิรัก จักรวรรดิออตโตมัน 1632–1919 กษัตริย์ฮาชิไมท์ 1920–1958 การปฏิวัติและสาธารณรัฐ 1958–2003 สาธารณรัฐอิรัก ตั้งแต่ 2004
ทาจิกิสถาน เอมิเรตบูคารา 1785–1920 สาธารณรัฐประชาชนโซเวียตบุฮารา / อุซเบก 1920–1929 สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอิสระทาจิก 1929 สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตทาจิก 1929–1991 สาธารณรัฐทาจิกิสถาน ตั้งแต่ 1991
อุซเบกิสถาน เอมิเรตบูคารา 1785–1920 สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบก 1924–1991 อิสรภาพ 1991 สาธารณรัฐอุซเบกิสถาน ตั้งแต่ 1991

จักรวรรดิเปอร์เชียอคีเมนียะห์ (550–330 ปีก่อนคริสต์ศักราช) เป็นจักรวรรดิที่ใหญ่ที่สุดในยุคโบราณ และมารุ่งเรืองที่สุดในรัชสมัยของพระเจ้าดาไรอัสมหาราช และ พระเจ้าเซอร์ซีสมหาราช — ผู้มีชื่อเสียงว่าเป็นศัตรูคนสำคัญของรัฐกรีกโบราณ (ดู สงครามกรีก-เปอร์เซีย) บริเวณที่ตั้งเดิมอยู่ในบริเวณที่ในปัจจุบันรู้จักกันว่าจังหวัดพาร์ส (จังหวัดฟาร์ส) ในประเทศอิหร่านปัจจุบัน

จักรวรรดิเปอร์เชียก่อตั้งภายใต้พระเจ้าไซรัสมหาราชผู้ทรงยึดจักรวรรดิจากชนมีดีส (Medes) และทรงขยายดินแดนออกไปทางตะวันออกกลางที่รวมทั้งดินแดนของบาบิโบเนีย อัสซีเรีย ฟินิเซีย และ ลิเดีย หลังจากนั้นพระเจ้าแคมไบซีสที่ 2 แห่งเปอร์เชีย (Cambyses II of Persia) พระราชโอรสในพระเจ้าไซรัสก็ทรงดำเนินนโยบายการขยายดินแดนต่อไปยังอียิปต์ จักรวรรดิอคีเมนียะห์มาสิ้นสุดลงระหว่างสงครามอเล็กซานเดอร์มหาราช แต่ก็มาฟื้นตัวอีกครั้งในรูปของจักรวรรดิพาร์เธียน และ จักรวรรดิซาสซานิยะห์ แห่ง อิหร่าน ที่ตามมาด้วยยุคประวัติศาสตร์หลังศาสนาอิสลามของจักรวรรดิต่าง ๆ เช่น จักรวรรดิทาฮิริยะห์, จักรวรรดิซาฟาริยะห์ จักรวรรดิไบอิยะห์ จักรวรรดิซามานิยะห์ จักรวรรดิกาสนาวิยะห์ จักรวรรดิเซลจุค และ จักรวรรดิควาเรซเมีย มาจนถึงอิหร่านปัจจุบัน

จักรวรรดิต่าง ๆ ที่รุ่งเรืองต่อเนื่องกันมาในเกรตเตอร์อิหร่าน ก่อนเดือนมีนาคม ค.ศ. 1935 เรียกรวมกันว่า “จักรวรรดิเปอร์เชีย” โดยนักประวัติศาสตร์ตะวันตก จักรวรรดิต่าง ๆ เหล่านี้เกือบทุกจักรวรรดิเป็นจักรวรรดิมหาอำนาจในบริเวณที่ปกครอง และบางจักรวรรดิก็เป็นมหาอำนาจของโลกในสมัยที่รุ่งเรือง

อ้างอิง

1. Iranians, including Persians, Medians, Parthians and Bactrians and other Iranian ethnic groups. Iranians are Aryans of Iran (Iran means "Land of the Aryans"). Persian language is an Iranian language of Indo-Iranian branch.

ดูเพิ่ม

• จักรวรรดิ
• อิหร่าน