ปมประสาท

ปมประสาท (อังกฤษ: ganglion) เป็นกลุ่มเซลล์ประสาท/นิวรอน หรือเป็นกลุ่มตัวเซลล์ประสาทที่อยู่ในระบบประสาทอิสระและระบบประสาทรับความรู้สึก ซึ่งโดยมากอยู่นอกระบบประสาทกลางยกเว้นนิวเคลียสบางกลุ่ม ปมประสาทมีตัวเซลล์ของเส้นใยประสาทนำเข้า (afferent nerve) และเส้นใยประสาทนำออก (efferent nerve) ส่วนปมประสาทเทียม (pseudoganglion) ดูเหมือนกับปมประสาท แต่มีเพียงใยประสาทโดยไม่มีตัวเซลล์

ปมประสาท (Ganglion)
ภาพจุลทรรศน์ของปมประสาท (H&E stain)
รายละเอียด
ระบบ	ระบบประสาท
ตัวระบุ
ภาษาละติน	ganglion
MeSH	D005724
TA98	A14.2.00.002
FMA	5884
อภิธานศัพท์กายวิภาคศาสตร์ [แก้ไขบนวิกิสนเทศ]

ปมประสาทรากหลัง (DRG) จากเอ็มบริโอไก่ (ประมาณ 7 วัน) หลังจากการอบข้ามคืนใน NGF growth medium ทำสีด้วย anti-neurofilament antibody ให้สังเกตว่ามีแอกซอนที่งอกออกจากปมประสาท

โครงสร้าง

ปมประสาทโดยหลักประกอบด้วยตัวเซลล์ (soma) และเดนไดรต์ซึ่งอยู่รวมกันหรือเชื่อมกัน บ่อยครั้งเชื่อมกับปมประสาทอื่น ๆ โดยเป็นระบบปมประสาทที่ซับซ้อนซึ่งเรียกว่า nerve plexus เป็นสถานีส่งต่อ เป็นตัวเชื่อมต่อระหว่างโครงสร้างประสาทต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น ระบบประสาทนอกส่วนกลางกับระบบประสาทกลาง

สัตว์มีกระดูกสันหลังมีปมประสาทหลัก ๆ 3 กลุ่ม คือ

• ปมประสาทรากหลัง (dorsal root ganglion) หรือปมประสาทไขสันหลัง (spinal ganglia) มีตัวเซลล์ของเซลล์ประสาทนำ(ความรู้สึก)เข้า
• ปมประสาทสมอง (cranial nerve ganglion) มีตัวเซลล์ของเส้นประสาทสมอง
• ปมประสาทอิสระ (autonomic ganglion) มีตัวเซลล์ของเส้นประสาทของระบบประสาทอิสระ

ในระบบประสาทอิสระ ใยประสาทจากระบบประสาทกลางไปยังปมประสาทเรียกว่า preganglionic fiber และใยจากปมประสาทไปยังอวัยวะปฏิบัติงาน (effector organ) เรียกว่า postganglionic fiber

Basal ganglia

คำว่า ganglion มุ่งใช้ในระบบประสาทนอกส่วนกลาง แต่ในสมองซึ่งเป็นส่วนของระบบประสาทกลางก็มี "basal ganglia" ซึ่งเป็นกลุ่มนิวเคลียสที่เชื่อมต่อกับเปลือกสมอง ทาลามัส และก้านสมอง โดยมีหน้าที่ต่าง ๆ รวมทั้งการสั่งการ (motor control) ประชาน/การรับรู้ อารมณ์ และการเรียนรู้

เพราะความกำกวมเช่นนี้ มาตรฐานสากล Terminologia Anatomica จึงแนะนำให้ใช้คำว่า basal nuclei แทนคำว่า basal ganglia แต่นี่ก็ไม่ได้ยอมรับกันอย่างทั่วไป

ปมประสาทเทียม

ปมประสาทเทียม (pseudoganglion) เป็นส่วนที่หนาขึ้นของเส้นประสาทที่ปรากฏเหมือนปมประสาท แต่มีแค่ใยประสาท ไม่มีตัวเซลล์ ซึ่งพบได้ในกล้ามเนื้อ teres minor muscle ซึ่งเกี่ยวข้องกับแขน และ radial nerve^{[ต้องการอ้างอิง]}

ดูเพิ่ม

• ถุงน้ำแกงเกลียน
• ระบบประสาท
• เซลล์ประสาท

เชิงอรรถและอ้างอิง

1. "ganglion", ศัพท์บัญญัติอังกฤษ-ไทย, ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (คอมพิวเตอร์) รุ่น ๑.๑ ฉบับ ๒๕๔๕, (แพทยศาสตร์) ๑. ปมประสาท [= ganglion, nerve] ๒. แกงเกลียน
2. Sadava, David; Heller, H. Craig; Orians, Gordon H.; Purves, William K.; Hillis, David M. (2008). Life: The Science of Biology (8th ed.). W. H. Freeman. p. 943. ISBN 9780716776710.
3. ganglion ใน พจนานุกรมศัพท์การแพทย์ดอร์แลนด์
4. Brodal, Per (2010). The Central Nervous System. Oxford University Press. p. 5. ISBN 9780195381153. In the CNS, such a group is called a nucleus and in the peripheral nervous system (PNS), a ganglion.
5. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2007-12-14. สืบค้นเมื่อ 2008-01-13. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
6. "pseudoganglion". The Free Dictionary. สืบค้นเมื่อ 2016-12-19.
7. Gitlin, G. (Oct 1957). "Concerning the gangliform enlargement (pseudoganglion) on the nerve to the teres minor muscle". Journal of Anatomy. 91 (4): 466–70. PMC 1244902. PMID 13475146.

แหล่งข้อมูลอื่น

•   วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Ganglia