ภาษาลาว
ภาษาลาว (ลาว: ພາສາລາວ พาสาลาว) เป็นภาษาทางการของประเทศลาว เป็นภาษาที่มีวรรณยุกต์ในกลุ่มภาษาไท และสัมพันธ์ใกล้ชิดกับของประเทศไทย ระบบการเขียนในภาษาลาวจะใช้อักษรลาว ซึ่งเป็นระบบอักษรสระประกอบ (ระบบการเขียนที่ประกอบด้วยสัญลักษณ์แทนพยัญชนะและตามด้วยสระที่จะอยู่ด้านหน้า หลัง บน ล่าง ของพยัญชนะ) และสัมพันธ์ใกล้ชิดกับอักษรไทย
ภาษาลาว | |
---|---|
ພາສາລາວ | |
ออกเสียง | [pʰáːsǎː láːw] |
ประเทศที่มีการพูด | ประเทศลาว และภาคอีสานของประเทศไทย |
จำนวนผู้พูด | 30 ล้าน (ไม่พบวันที่) (3 ล้านคนใน ลาว, สำรวจในปี 2005) |
ตระกูลภาษา | ขร้า-ไท
|
ระบบการเขียน | อักษรลาว ในลาว อักษรไทย ในประเทศไทย |
สถานภาพทางการ | |
ภาษาทางการ | ลาว อาเซียน |
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน | ไทย (ภาคอีสาน) กัมพูชา (จังหวัดสตึงแตรง, จังหวัดพระวิหาร, จังหวัดรัตนคีรี) |
รหัสภาษา | |
ISO 639-1 | lo |
ISO 639-2 | lao |
ISO 639-3 | อย่างใดอย่างหนึ่ง: lao — ภาษาลาว tts — ภาษาอีสาน |
สำเนียงภาษาถิ่น
สำเนียงภาษาถิ่นของภาษาลาวสามารถแบ่งได้ 6 สำเนียงใหญ่ คือ:
- ภาษาลาวเวียงจันทน์ (เวียงจันทน์, แขวงบอลิคำไซ; จังหวัดชัยภูมิ, จังหวัดหนองคาย, จังหวัดบึงกาฬ, จังหวัดหนองบัวลำภู, และบางส่วนของจังหวัดขอนแก่น,จังหวัดอุดรธานี)
- ภาษาลาวเหนือ (แขวงหลวงพระบาง, แขวงไชยบุรี, แขวงอุดมไซ, แขวงหลวงน้ำทา,แขวงบ่อแก้ว; จังหวัดเลย และบางส่วนของจังหวัดอุตรดิตถ์,จังหวัดพิษณุโลก, จังหวัดเชียงราย , จังหวัดพะเยา , จังหวัดน่าน , จังหวัดเพชรบูรณ์ , จังหวัดขอนแก่น , จังหวัดชัยภูมิ , จังหวัดหนองคาย , จังหวัดอุดรธานี )
- ภาษาลาวตะวันออกเฉียงเหนือ (แขวงเชียงขวาง, แขวงหัวพัน; บางส่วนของจังหวัดอุดรธานี,จังหวัดสกลนคร)
- ภาษาลาวกลาง (แขวงคำม่วน, แขวงสุวรรณเขต; จังหวัดสกลนคร, จังหวัดนครพนม, จังหวัดมุกดาหาร และบางส่วนของจังหวัดบึงกาฬ)
- ภาษาลาวใต้ (แขวงจำปาศักดิ์, แขวงสาละวัน, แขวงเซกอง, แขวงอัตตะปือ; จังหวัดอุบลราชธานี, จังหวัดศรีสะเกษ, จังหวัดยโสธร, จังหวัดอำนาจเจริญ และบางส่วนของจังหวัดสุรินทร์)
- ภาษาลาวร้อยเอ็ดหรือภาษาอีสาน (ไม่มีใช้ในประเทศลาว; จังหวัดร้อยเอ็ด, จังหวัดขอนแก่น, จังหวัดมหาสารคาม, จังหวัดกาฬสินธุ์, จังหวัดอุดรธานี, จังหวัดบุรีรัมย์ และบางส่วนของจังหวัดหนองคาย, จังหวัดสุรินทร์, จังหวัดนครราชสีมา)
ทางการประเทศลาวไม่ได้กำหนดให้สำเนียงถิ่นใดเป็นสำเนียงภาษากลาง แต่การใช้ภาษาลาวอย่างเป็นทางการ เช่น ทางสถานีโทรทัศน์แห่งประเทศลาว สถานีวิทยุแห่งประเทศลาว จะใช้สำเนียงเวียงจันทน์ซึ่งเป็นสำเนียงของคนเมืองหลวง สามารถเข้าใจกันได้ทั่วประเทศ การเรียนภาษาลาวในประเทศลาวนั้น รัฐบาลลาวไม่ได้บังคับให้ใช้สำเนียงเวียงจันทน์ แต่ให้สามารถใช้สำเนียงท้องถิ่นต่าง ๆ ได้ แต่การเรียนภาษาลาวสำหรับชาวต่างประเทศ รัฐบาลลาวแนะนำให้ใช้สำเนียงเวียงจันทน์ ฉะนั้นประชาชนในประเทศลาวจึงพูดอ่านภาษาลาวเป็นสำเนียงท้องถิ่นของตน แต่ประชาชนก็สามารถฟังเข้าใจได้ทุกสำเนียงทั่วประเทศ แม้จะพูดภาษาต่างสำเนียงกันก็ตาม
ส่วนในประเทศลาว นอกจากสำเนียงถิ่นใหญ่แล้วยังมีสำเนียงแตกออกไปอีกหลายสำเนียงย่อย เช่น ภาษาลาวใต้ถิ่นสาละวัน ภาษาลาวกลางถิ่นสุวรรณเขต สำเนียงย่อยถิ่นเมืองอาดสะพังทอง ถิ่นเมืองจำพอน ภาษาเวียงจันทน์ถิ่นเมืองปากงึม ฯลฯ นอกจากนี้ยังมีผู้พูดภาษาลาวใต้ถิ่นจำปาศักดิ์ในจังหวัดพระวิหาร สตึงแตรง และรัตนคีรีของประเทศกัมพูชาด้วย
ในประเทศไทยจะพบภาษาลาวถิ่นอีสาน หรือถิ่นร้อยแก่นสารสินในฐานะภาษากลาง โดยสื่อส่วนใหญ่จะมาจากภาษาลาวถิ่นนี้
ระบบเสียง
พยัญชนะ
พยัญชนะต้น
พยัญชนะต้นภาษาลาวสำเนียงเวียงจันทน์มี 21 เสียงดังนี้
ริมฝีปากทั้งสอง | ปุ่มเหงือก | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | เส้นเสียง | ||
---|---|---|---|---|---|---|
เสียงนาสิก | [m] ມ,ໝ | [n] ນ,ໜ | [ɲ] ຍ,ຫຍ | [ŋ] ງ,ຫງ | ||
เสียงกัก | ก้อง | [b] ບ | [d] ດ | |||
ไม่ก้อง ไม่มีลม | [p] ປ | [t] ຕ | [k] ກ | [ʔ] ອ* | ||
ไม่ก้อง พ่นลม | [pʰ] ຜ,ພ | [tʰ] ຖ,ທ | [kʰ] ຂ,ຄ | |||
เสียงระเบิด | [tɕ] ຈ | |||||
เสียงแทรก | [f] ຝ,ຟ | [s] ສ,ຊ | [h] ຫ,ຮ | |||
เสียงเปิด | [r] ຣ,ຫຼ | [j] ຢ | [w] ວ | |||
เสียงเปิดข้างลิ้น | [l] ລ,ຫຼ |
- * ອ /ʔ/ ที่เป็นพยัญชนะต้นหมายถึงเสียงเงียบ และดังนั้นมันจึงถูกพิจารณาว่าเป็นเสียงกัก เส้นเสียง
- - ຫຼ นั้น ส่วนใหญ่คือเสียง ຫລ แต่สามารถใช้กับ ຫຣ ได้
พยัญชนะต้นภาษาลาวสำเนียงขอนแก่นมี 20 เสียงดังนี้
ริมฝีปากทั้งสอง | ปุ่มเหงือก | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | เส้นเสียง | ||
---|---|---|---|---|---|---|
เสียงนาสิก | [m] ม | [n] น | [ɲ] ญ | [ŋ] ง | ||
เสียงกัก | ก้อง | [b] บ | [d] ด | |||
ไม่ก้อง ไม่มีลม | [p] ป | [t] ต | [k] ก | [ʔ] อ* | ||
ไม่ก้อง พ่นลม | [pʰ] ผ,พ | [tʰ] ถ,ท | [kʰ] ข,ค | |||
เสียงระเบิด | [tɕ] จ | |||||
เสียงแทรก | [f] ฝ,ฟ | [s] ส,ช,ซ | [h] ห,ฮ | |||
เสียงเปิด | [ʋ] ว | [j] ย | ||||
เสียงเปิดข้างลิ้น | [l] ร,ล |
พยัญชนะสะกด
ริมฝีปาก ทั้งสอง | ริมฝีปากล่าง -ฟันบน | ปุ่มเหงือก | หลังปุ่มเหงือก | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | เส้นเสียง | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
เสียงนาสิก | [m] ມ | [n] ນ | [ŋ] ງ | |||||||
เสียงกัก | [p̚] ບ | [t̚] ດ | [k̚] ກ | [ʔ] * | ||||||
เสียงเปิด | [w] ວ | [j] ຍ |
- * เสียงกัก เส้นเสียง จะปรากฏเฉพาะหลังสระเสียงสั้นเมื่อไม่มีพยัญชนะสะกด
สระ
เสียงสระในภาษาลาวซึ่งคล้ายคลึงกับเสียงสระภาษาไทยแบ่งออกเป็น 3 ชนิดคือ สระเดี่ยว สระประสม และสระเกิน สะกดด้วยรูปสระพื้นฐานหนึ่งตัวหรือหลายตัวร่วมกัน
สระเดี่ยว หรือ สระแท้ คือสระที่เกิดจากฐานเพียงฐานเดียว มีทั้งสิ้น 18 เสียง
ลิ้นส่วนหน้า | ลิ้นส่วนหลัง | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ปากเหยียด | ปากเหยียด | ปากห่อ | ||||
สั้น | ยาว | สั้น | ยาว | สั้น | ยาว | |
ลิ้นยกสูง | /i/ xິ | /iː/ xີ | /ɯ/ xຶ | /ɯː/ xື | /u/ xຸ | /uː/ xູ |
ลิ้นกึ่งสูง | /e/ ເxະ, ເxັ | /eː/ ເx | /ɤ/ ເxິ | /ɤː/ ເxີ | /o/ ໂxະ, xົ | /oː/ ໂx |
ลิ้นกึ่งต่ำ | /ɛ/ ແxະ, ແxັ | /ɛː/ ແx | /ɔ/ ເxາະ, xັອ | /ɔː/ xໍ, xອ | ||
ลิ้นลดต่ำ | /a/ xະ, xັ | /aː/ xາ |
สระประสม คือสระที่เกิดจากสระเดี่ยวสองเสียงมาประสมกัน เกิดการเลื่อนของลิ้นในระดับสูงลดลงสู่ระดับต่ำ ดังนั้นจึงสามารถเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "สระเลื่อน" มี 3 เสียงดังนี้
- ເxຍ /iːa/ ประสมจากสระ อี และ อา
- ເxືອ /ɯːa/ ประสมจากสระ อือ และ อา
- xົວ /uːa/ ประสมจากสระ อู และ อา
เสียงวรรณยุกต์
ภาษาลาวเวียงจันทน์มีระดับเสียงวรรณยุกต์ 6 ระดับ: Low (เอก) Mid (สามัญ) High (ตรี) Rising (จัตวา) High Falling (ใกล้เคียงกับโท) และ Low Falling (โท) ระดับเสียงจะแตกต่างกัน ไปตามชนพื้นเมืองของผู้พูดและที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ เช่น ชาวหลวงพระบางจะใช้ ระดับเสียงวรรณยุกต์ 5 ระดับ คือ
- กลางต่ำลงขึ้น
- ต่ำขึ้น
- กลางระดับ
- สูงขึ้น
- กลางขึ้น
วรรณยุกต์ | สัทอักษรสากล | ตัวอย่าง | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ไทย | อังกฤษ | อักษรลาว | รูปปริวรรต | สัทอักษรสากล | เทียบเสียงไทย (โดยประมาณเท่านั้น) | ความหมาย | |
เอก | low | /◌̀/ [˨˩] | ກາ | กา | /kàː/ | ก่า | กา,นกกา |
จัตวา | rising | /◌̌/ [˨˦] | ຂາ | ขา | /kʰǎː/ | ขา | ขา, อวัยวะใช้เดิน |
สามัญ | mid | /◌̄/ [˧] | ຂ່າ,ຄ່າ | ข่า,ค่า | /kʰāː/ | คา | ข่า (หัวข่า), ค่า (คุณค่า) |
โทต่ำ | low-falling | /◌᷆/ [˧˩] | ຂ້າ | ข้า | /kʰa᷆ː/ | ข่า,ข้า | ข้า (สรรพนาม), ฆ่า, ข้าทาส |
ตรี | high | /◌́/ [˦˥] | ຄາ | คา | /kʰáː/ | ค้า | คา (คาที่), หญ้าคา |
โทสูง | falling | /◌̂/ [˥˩] | ຄ້າ | ค้า | /kʰâː/ | ค่า | ค้า, ค้าขาย |
ตัวอักษร
ภาษาลาวมีตัวอักษรที่ใช้เขียนอยู่สองแบบ คือ อักษรลาว ใช้เขียนเรื่องคดีทางโลกทั่วไป ปัจจุบันรัฐบาลลาวได้ปรับปรุงอักษรลาวเดิมให้ใช้เป็นอักษรทางการ (ในภาคอีสานของไทยยังคงใช้อยู่บ้างในเอกสารโบราณ เรียกชื่อว่า อักษรไทน้อย)
ตัวอย่างคำศัพท์
- ຂອບໃຈຫຼາຍໆເດີ (ขอบ ใจ หลาย หลาย เด้อ, [kɔ᷆ːp t͡ɕàj lǎːj lǎːj dɤ̂ː]) ขอบคุณมาก ๆ ครับ/ค่ะ
- ຂ້ານ້ອຍເຮັດບໍ່ໄດ້ດອກ (ข้า น้อย เฮ็ด บ่อ ได้ ดอก, [kʰa᷆ːnɔ̂ːj hēt bɔ̄ː dâj dɔ᷆ːk]) ผม/ดิฉันทำไม่ได้หรอก
- ໄຂປະຕູໃຫ້ແດ່ (ไข ปะ ตู ให้ แด่, [kʰǎj pa.tùː ha᷆j dɛ̄ː ]) เปิดประตูให้หน่อย
- ສະບາຍດີ (สะ บาย ดี, [sa baj dee]) สวัสดี
อ้างอิง
- "Lao (Laotien)". Inalco. 20 January 2017.
- http://www.ethnologue.com/language/lao
- "Languages of ASEAN". สืบค้นเมื่อ 7 August 2017.
- สีเวียงแขก กอนนิวง (1999). หนังสือคู่มือเรียนภาษาลาวง่ายๆ เวียงจันทน์ : สำนักพิมพ์และจำหน่ายหนังสือแห่งรัฐ
- ANSI Z39.35-1979, System for the Romanization of Lao, Khmer, and Pali; ISBN 0-88738-968-6.
- Hoshino, Tatsuo and Marcus, Russel. (1989). Lao for Beginners: An Introduction to the Spoken and Written Language of Laos. Tuttle Publishing. ISBN 0-8048-1629-8.
- Enfield, N. J. (2007). A Grammar of Lao. Mouton de Gruyter Publishers. ISBN 3-11-018588-1.
- Cummings, Joe. (2002). Lao Phrasebook: A Language Survival Kit. Lonely Planet. ISBN 1-74059-168-2.
- Mollerup, Asger. Thai–Isan–Lao Phrasebook. White Lotus, Bangkok, 2001. ISBN 974-7534-88-6.
- Kerr, Allen. (1994). Lao–English Dictionary. White Lotus. ISBN 974-8495-69-8.
- Simmala, Buasawan and Benjawan Poomsan Becker (2003), Lao for Beginners. Paiboon Publishing. ISBN 1-887521-28-3
แหล่งข้อมูลอื่น
- SEAsite Laos เว็บไซต์เกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมของลาว
- ข้อมูลเกี่ยวกับอักษรลาวโดย Omniglot
- AbcdLaos เว็บไซต์เกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมของลาวในภาษาสเปน