fbpx
วิกิพีเดีย

อาณาจักรสุโขทัย

อาณาจักรสุโขทัย (ราว พ.ศ. 1781 – 2006 อายุราว 215 ปี ) เป็นรัฐในอดีตรัฐหนึ่ง ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำยม สถาปนาขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 18 ในฐานะสถานีการค้าของรัฐละโว้ หลังจากนั้นราวปี 1782 พ่อขุนบางกลางหาวและพ่อขุนผาเมืองได้ร่วมกันกระทำการยึดอำนาจจากขอมสบาดโขลญลำพงเป็นผลสำเร็จ และได้สถาปนาเอกราชให้รัฐสุโขทัยเป็นอาณาจักรสุโขทัย และมีความเจริญรุ่งเรืองตามลำดับและเพิ่มถึงขีดสุดในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ก่อนจะค่อย ๆ ตกต่ำ และประสบปัญหาทั้งจากปัญหาภายนอกและภายใน จนต่อมาถูกรวมเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาไปในที่สุด

อาณาจักรสุโขทัย

พ.ศ. 1781–พ.ศ. 1981
ตราแผ่นดิน
แผนที่อาณาจักรสุโขทัยช่วงพ่อขุนรามคำแหงมหาราช (สีนํ้าเงินเข้ม)
เมืองหลวงสุโขทัย
พิษณุโลก และอุตรดิตถ์ส่วนหนึ่ง
ภาษาทั่วไปไม่ทราบ (พ.ศ. 1781–รัชสมัยพ่อขุนรามคำแหง)
ไทย (รัชสมัยพ่อขุนรามคำแหง–พ.ศ. 1981)
การปกครองพ่อปกครองลูก (สมัยตอนต้นจนถึงสมัยตอนปลาย)
ธรรมราชา (สมัยตอนปลายจนถึง พ.ศ. 1981)
พระมหากษัตริย์ 
• 1700–1724
พ่อขุนศรีนาวนำถุม
• 1781–1813
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
• 1822–1842
พ่อขุนรามคำแหง
• 1842–1866
พระยาเลอไทย
• 1866–1890
พระยางั่วนำถุม
• 1890–1911
พระมหาธรรมราชาที่ 1
• 1911–1942
พระมหาธรรมราชาที่ 2
• 1962 - 1981
พระมหาธรรมราชาที่ 4
ประวัติศาสตร์ 
• สถาปนา
พ.ศ. 1781
พ.ศ. 1981
• ถูกผนวกเข้ากับกรุงศรีอยุธยาแล้วสิ้นสุดลง
พ.ศ. 1981
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ ไทย
 พม่า
 ลาว

ที่ตั้งและอาณาเขต

อาณาจักรสุโขทัย ตั้งอยู่บนเส้นทางการค้าผ่านคาบสมุทรระหว่างอ่าวเมาะตะมะและที่ราบลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลาง มีอาณาเขตดังนี้

  1. ทิศเหนือ มีเมืองแพล (ปัจจุบันคือแพร่) เป็นเมืองปลายแดนด้านเหนือสุด
  2. ทิศใต้ มีเมืองพระบาง (ปัจจุบันคือนครสวรรค์) เป็นเมืองปลายแดนด้านใต้
  3. ทิศตะวันตก มีเมืองฉอด (ปัจจุบันคือแม่สอด) เป็นเมืองชายแดนที่จะติดต่อเข้าไปยังอาณาจักรมอญ
  4. ทิศตะวันออก มีเมืองสะค้าใกล้แม่น้ำโขงในเขตภาคอีสานตอนเหนือ

การแทรกแซงจากอยุธยา

หลังจากพ่อขุนรามคำแหงแล้ว เมืองต่างๆเริ่มอ่อนแอลงเมือง ส่งผลให้ในรัชกาลพญาเลอไท และรัชกาลพญาไสลือไท ต้องส่งกองทัพไปปราบหลายครั้งแต่มักไม่เป็นผลสำเร็จ และการปรากฏตัวขึ้นของอาณาจักรอยุธยาทางตอนใต้ซึ่งกระทบกระเทือนเสถียรภาพของสุโขทัยจนในท้ายที่สุดก็ถูกแทรกแทรงจากอยุธยา จนมีฐานะเป็นหัวเมืองของอยุธยาไปในที่สุด โดยมีพระมหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) เป็นผู้ปกครองสุโขทัยในฐานะรัฐอิสระพระองค์สุดท้าย โดยขณะนั้น ด้วยการแทรกแซงของอยุธยา รัฐสุโขทัยจึงถูกแบ่งออกเป็น 4 ส่วน คือ

  • เมืองสรวงสองแคว (พิษณุโลก) อันเป็นเมืองเอก มีพระมหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) เป็นผู้ปกครอง
  • เมืองสุโขทัย เมืองรอง มี พระยาราม เป็นผู้ปกครองเมือง
  • เมืองเชลียง (ศรีสัชนาลัย) มี พระยาเชลียง เป็นผู้ปกครองเมือง
  • เมืองชากังราว (กำแพงเพชร) มี พระยาแสนสอยดาว เป็นผู้ปกครองเมือง

หลังสิ้นรัชกาลพระมหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) พระยายุทธิษเฐียรซึ่งเดิมทีอยู่ศรีสัชนาลัย ได้เข้ามาครองเมืองสองแคว (พิษณุโลก) และเมื่อแรกที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เสด็จขึ้นผ่านพิภพ เป็นพระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยา ปรากฏว่าขณะนั้นพระยายุทธิษเฐียรเกิดน้อยเนื้อต่ำใจที่ได้เพียงตำแหน่งพระยาสองแคว เนื่องด้วยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงเคยดำริไว้สมัยทรงพระเยาว์ว่า หากได้ขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ จะชุบเลี้ยงพระยายุทธิษฐิระให้ได้เป็นพระร่วงเจ้าสุโขทัย พ.ศ. 2011 พระยายุทธิษฐิระจึงเอาใจออกห่างจากสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ไปขึ้นกับ พระเจ้าติโลกราช กษัตริย์ล้านนาในขณะนั้น เหตุการณ์นี้ส่งผลให้เกิดการเฉลิมพระนามกษัตริย์ล้านนาจากพระยาเป็นพระเจ้า เพื่อให้เสมอศักดิ์ด้วยกรุงศรีอยุธยา พระนามพระยาติโลกราช จึงได้รับการเฉลิมเป็นพระเจ้าติโลกราช

หลังจากที่พระยายุทธิษฐิระ นำสุโขทัยออกจากอยุธยาไปขึ้นกับล้านนา สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจึงเสด็จจากกรุงศรีอยุธยา กลับมาพำนัก ณ เมืองสรลวงสองแคว พร้อมทั้งสร้างกำแพงและค่ายคู ประตู หอรบ แล้วจึงสถาปนาขึ้นเป็นเมือง พระพิษณุโลกสองแคว เป็นราชธานีฝ่ายเหนือของอาณาจักรแทนสุโขทัย ในเวลาเจ็ดปีให้หลัง สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจึงทรงตีเอาสุโขทัยคืนได้ แต่เหตุการณ์ทางเมืองเหนือยังไม่เข้าสู่ภาวะที่น่าไว้วางใจ จึงทรงตัดสินพระทัยพำนักยังนครพระพิษณุโลกสองแควต่อจนสิ้นรัชกาล ส่วนทางอยุธยานั้น ทรงได้สถาปนาสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 พระราชโอรส เป็นพระมหาอุปราช ดูแลอยุธยาและหัวเมืองฝ่ายใต้

ด้วยความที่เป็นคนละประเทศมาก่อน และมีสงครามอยู่ด้วยกัน ชาวบ้านระหว่างสุโขทัยและอยุธยา จึงมิได้ปรองดองเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน จึงต้องแยกปกครอง โดยพระมหากษัตริย์อยุธยา จะทรงสถาปนาพระราชโอรส หรือพระอนุชา หรือพระญาติ อันมีเชื้อสายสุโขทัย ปกครองพิษณุโลกในฐานะราชธานีฝ่ายเหนือ และควบคุมหัวเมืองเหนือทั้งหมด

การสิ้นสุด

พ.ศ. 2127 หลังจากชนะศึกที่แม่น้ำสะโตงแล้ว พระนเรศวรโปรดให้เทครัวหัวเมืองเหนือทั้งปวง (เมืองพระพิษณุโลกสองแคว เมืองสุโขทัย เมืองพิชัย เมืองสวรรคโลก เมืองกำแพงเพชร เมืองพิจิตร และเมืองพระบาง) ลงมาไว้ที่อยุธยา เพื่อเตรียมรับศึกใหญ่ พิษณุโลกและหัวเมืองเหนือทั้งหมดจึงกลายเป็นเมืองร้าง หลังจากเทครัวไปเมืองใต้ จึงสิ้นสุดการแบ่งแยกระหว่างชาวเมืองเหนือ กับชาวเมืองใต้ และถือเป็นการสิ้นสุดของรัฐสุโขทัยโดยสมบูรณ์ เพราะหลังจากนี้ 8 ปี พิษณุโลกได้ถูกฟื้นฟูอีกครั้ง แต่ถือเป็นเมืองเอกในราชอาณาจักร มิใช่ราชธานีฝ่ายเหนือ

ในด้านวิชาการ มีนักวิชาการหลายท่านได้เสนอเพิ่มว่า เหตุการณ์อีกประการ อันทำให้ต้องเทครัวเมืองเหนือทั้งปวงโดยเฉพาะพิษณุโลกนั้น อยู่ที่เหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ บนรอยเลื่อนวังเจ้า ในราวพุทธศักราช 2127 แผ่นดินไหวครั้งนี้ส่งผลให้ตัวเมืองพิษณุโลกราพณาสูญ แม้แต่แม่น้ำแควน้อย ก็เปลี่ยนเส้นทางไม่ผ่านเมืองพิษณุโลก แต่ไปบรรจบกับแม่น้ำโพ (ปัจจุบันคือแม่น้ำน่าน) ที่เหนือเมืองพิษณุโลกขึ้นไป และยังส่งผลให้พระศรีรัตนมหาธาตุพิษณุโลก หักพังทลายในลักษณะที่บูรณะคืนได้ยาก ในการฟื้นฟูจึงกลายเป็นการสร้างพระปรางค์แบบอยุธยาครอบทับลงไปแทน ทั้งหมด

ความเจริญรุ่งเรือง

ด้านเศรษฐกิจ

สภาพเศรษฐกิจสมัยสุโขทัยเป็นระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยม ดังข้อความปรากฏในหลักศิลาจารึกหลักที่ 1 "…ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักใคร่ค้าเงินค้า ทองค้า " และ "...เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว..." ประชาชนประกอบอาชีพเกษตรกรรมด้วยระบบเกษตรกรรมแบบยังชีพ และส่งออกเครื่องถ้วยชามสังคโลก

ด้านสังคม

การใช้ชีวิตของผู้คนในสมัยสุโขทัยมีความอิสระเสรี มีเสรีภาพอย่างมากเนื่องจากผู้ปกครองรัฐให้อิสระแก่ไพร่ฟ้า และปกครองแบบพ่อกับลูก ดังปรากฏหลักฐานในศิลาจารึกว่า "…ด้วยเสียงพาทย์ เสียงพิณ เสียงเลื่อน เสียงขับ ใครจักมักเล่น เล่น ใครจักมักหัว หัว ใครจักมักเลื่อน เลื่อน…"

ด้านความเชื่อและศาสนา สังคมยุคสุโขทัยประชาชนมีความเชื่อทั้งเรื่องวิญญาณนิยม (Animism) ไสยศาสตร์ ศาสนาพราหมณ์ฮินดู และพุทธศาสนา ดังปรากฏหลักฐานในศิลาจารึกหลักที่ 1 ด้านที่ 5 ว่า "…เบื้องหัวนอนเมืองสุโขทัยนี้มีกุฎิวิหารปู่ครูอยู่ มีสรีดพงส์ มีป่าพร้าว ป่าลาง ป่าม่วง ป่าขาม มีน้ำโคก มีพระขระพุงผี เทพยาดาในเขาอันนั้นเป็นใหญ่กว่าทุกผีในเมืองนี้ ขุนผู้ใดถือเมืองสุโขทัยนี้แล้ว ไหว้ดีพลีถูก เมืองนี้เที่ยว เมืองนี้ดี ผิไหว้บ่ดี พลีบ่ถูก ผีในเขาอันนั้นบ่คุ้มบ่เกรง เมืองนี้หาย…"

ส่วนด้านศาสนา ได้รับอิทธิพลจากพุทธศาสนานิกายเถรวาทแบบลังกาวงศ์จากนครศรีธรรมราช ในวันพระ จะมีภิกษุเทศนาสั่งสอน ณ ลานธรรมในสวนตาล โดยใช้พระแท่นมนังคศิลาอาสน์ เป็นอาสนะสงฆ์ ในการบรรยายธรรมให้ประชาชนฟัง ยังผลให้ประชาชนในยุคนี้นิยมปฏิบัติตนอยู่ในศีลธรรม มีการถือศีล โอยทานกันเป็นปกติวิสัย ทำให้สังคมโดยรวมมีความสงบสุขร่มเย็น

ด้านการปกครองของอาณาจักรสุโขทัย

อาณาจักรสุโขทัยปกครองด้วยระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 2 ระยะ

  1. แบบปิตุราชาธิปไตย ในระยะแรกสุโขทัยมีการปกครองแบบพ่อปกครองลูก เรียกพระมหากษัตริย์ว่า "พ่อขุน" ซึ่งเปรียบเสมือนพ่อที่จะต้องดูแลคุ้มครองลูก ในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช โปรดให้สร้างกระดิ่งแขวนไว้ที่หน้าประตูพระราชวัง เมื่อประชาชนมีเรื่องเดือดร้อนก็ให้ไปสั่นกระดิ่งร้องเรียน พระองค์ก็จะเสด็จมารับเรื่องราวร้องทุกข์ และโปรดให้สร้างพระแท่นมนังคศิลาอาสน์ได้กลางดงตาล ในวันพระจะนิมนต์พระสงฆ์มาเทศน์สั่งสอนประชาชน หากเป็นวันธรรมดาพระองค์จะเสด็จออกให้ประชาชนเข้าเฝ้าและตัดสินคดีความด้วยพระองค์เอง การปกครองแบบนี้ปรากฏในสมัยกรุงสุโขทัยตอนต้น
  2. แบบธรรมราชา กษัตริย์ผู้ทรงธรรม ในสมัยของพระมหาธรรมราชาที่ ๑ มีกำลังทหารที่ไม่เข้มแข็ง ประกอบกับอาณาจักรอยุธยาที่ก่อตั้งขึ้นใหม่ได้แผ่อิทธิพลมากขึ้น พระองค์ทรงเกรงภัยอันตรายจะบังเกิดแก่อาณาจักรสุโขทัย หากใช้กำลังทหารเพียงอย่างเดียว พระองค์จึงทรงนำหลักธรรมมาใช้ในการปกครอง โดยพระองค์ทรงเป็น แบบอย่างในด้านการปฏิบัติธรรม ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา นอกจากนั้นพระมหาธรรมราชาที่ ๑ ทรงพระราชนิพนธ์วรรณกรรมเรื่อง ไตรภูมิพระร่วง ที่ปรากฏแนวคิดแบบธรรมราชาไว้ด้วย การปกครองแบบนี้ใช้ในสมัยกรุงสุโขทัยตอนปลาย ตั้งแต่พระมหาธรรมราชาที่ 1 - 4

ด้านการปกครองส่วนย่อยสามารถแยกกล่าวเป็น 2 แนว ดังนี้

  • ในแนวราบ จัดการปกครองแบบพ่อปกครองลูก กล่าวคือผู้ปกครองจะมีความใกล้ชิดกับประชาชน ให้ความเป็นกันเองและความยุติธรรมกับประชาชนเป็นอย่างมาก เมื่อประชาชนเกิดความเดือดร้อนไม่ได้รับความเป็นธรรม สามารถร้องเรียนกับพ่อขุนโดยตรงได้ โดยไปสั่นกระดิ่งที่แขวนไว้ที่หน้าประตูที่ประทับ ดังข้อความในศิลาจารึกปรากฏว่า "…ในปากประตูมีกระดิ่งอันหนึ่งไว้ให้ ไพร่ฟ้าหน้าใส…" นั่นคือเปิดโอกาสให้ประชาชนสามารถมาสั่นกระดิ่งเพื่อแจ้งข้อร้องเรียนได้
  • ในแนวดิ่ง ได้มีการจัดระบบการปกครองขึ้นเป็น 4 ชนชั้น คือ
    • พ่อขุน เป็นชนชั้นผู้ปกครอง อาจเรียกชื่ออย่างอื่น เช่น เจ้าเมือง พระมหาธรรมราชา หากมีโอรสก็จะเรียก "ลูกเจ้า"
    • ลูกขุน เป็นข้าราชบริพาร ข้าราชการที่มีตำแหน่งหน้าที่ช่วงปกครองเมืองหลวง หัวเมืองใหญ่น้อย และภายในราชสำนัก เป็นกลุ่มคนที่ใกล้ชิดและได้รับการไว้วางใจจากเจ้าเมืองให้ปฏิบัติหน้าที่บำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ไพร่ฟ้า
    • ไพร่หรือสามัญชน ได้แก่ราษฎรทั่วไปที่อยู่ในราชอาณาจักร (ไพร่ฟ้า)
    • ทาส ได้แก่ชนชั้นที่ไม่มีอิสระในการดำรงชีวิตอย่างสามัญชนหรือไพร่ (อย่างไรก็ตามประเด็นทาสนี้ยังคงถกเถียงกันอยู่ว่ามีหรือไม่)

รายพระนามและรายนามผู้ปกครอง

ลำดับ รายพระนาม ตำแหน่ง ราชวงศ์ ช่วงเวลา
ตำนานกล่าวว่า พ.ศ. 1043 พระยาพาลีราชแห่งอาณาจักรละโว้เป็นผู้ก่อตั้งเมืองสุโขทัย
รัฐอิสระ
- พระยาพาลีราช เจ้าเมืองสุโขทัย - พ.ศ. 1043 - ไม่ทราบปี
- พระยาอภัย เจ้าเมืองศรีสัชนาลัย - ไม่ทราบปี
- พระอรุณกุมาร เจ้าเมืองศรีสัชนาลัย - ไม่ทราบปี
- พระยาพสุจราช เจ้าเมืองศรีสัชนาลัย - ไม่ทราบปี
- พระยาธรรมไตรโลก เจ้าเมืองศรีสัชนาลัย - ไม่ทราบปี
- สมเด็จพระร่วงเจ้าบรมราชาธิราช พระร่วงเจ้าสุโขทัย - พ.ศ. 1500 - พ.ศ. 1502
- พระยาศรีจันทราธิบดี พระร่วงเจ้าสุโขทัย (อดีตภิกษุ) พ.ศ. 1502 - ไม่ทราบปี
0 อีแดงเพลิง พระร่วงเจ้าสุโขทัย - ไม่ทราบปี - พ.ศ. 1700
1 พ่อขุนศรีนาวนำถุม พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์นำถุม พ.ศ. 1700 - 1724
2 ขอมสบาดโขลญลำพง พระร่วงเจ้าสุโขทัย - พ.ศ. 1724 - 1780
3 พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1780 - พ.ศ. 1811
4 พ่อขุนบานเมือง พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1811 - 1822
5 พ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1822 - 1842
6 พญาไสสงคราม พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1842
7 พญาเลอไท พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1842 - 1866
8 พญางั่วนำถุม พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1866 - 1890
9 พระมหาธรรมราชาที่ 1 (พญาลิไท) พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1890 - 1913
10 พระมหาธรรมราชาที่ 2 (พญาลือไท) พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1913 - 1921
รัฐบรรณาการอาณาจักรอยุธยา
10 พระมหาธรรมราชาที่ 2 (พญาลือไท) พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1921 - 1931
11 พระมหาธรรมราชาที่ 3 (พญาไสลือไท) พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1931 - 1962
12 พระมหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 1962 - 1981
13 พระราเมศวร (สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ) พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พ.ศ. 1981 - 1991
พ.ศ. 1991 - 2011 ไม่ได้แต่งตั้งพระร่วงเจ้าสุโขทัย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถต้องการตัดอำนาจราชวงศ์พระร่วง จึงให้พระยายุทธิษฐิระเป็นเพียงพระยาสองแคว
รัฐบรรณาการอาณาจักรล้านนา
14 พระยายุทธิษฐิระ พระร่วงเจ้าสุโขทัยและศรีสัชนาลัย ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 2011 - 2017

เมืองพระพิษณุโลกสองแคว

ลำดับ รายพระนาม ตำแหน่ง ราชวงศ์ ช่วงเวลา
พ.ศ. 2011 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ รวมเมืองสรลวงสองแควและเมืองชัยนาท เป็นเมืองพิษณุโลก และยกขึ้นเป็นศูนย์กลางอำนาจหัวเมืองเหนือแทนสุโขทัย
1 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พ.ศ. 2011 - 2031
2 พระเอกสัตราช พระมหาอุปราช ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พ.ศ. 2031 - 2034
3 พระอาทิตยวงศ์ พระมหาอุปราช ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พ.ศ. 2034 - 2072
4 พระไชยราชา พระมหาอุปราช ราชวงศ์สุพรรณภูมิ พ.ศ. 2072 - 2077
พ.ศ. 2077 - 2091 ไม่ได้แต่งตั้งพระมหาอุปราช เนื่องจากพระราชโอรสของสมเด็จพระไชยราชาธิราชยังทรงพระเยาว์
5 สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้า เจ้าราชธานีฝ่ายเหนือ ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 2091 - 2111
พ.ศ. 2112 เสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 1 สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชลงมาครองกรุงศรีอุธยา
6 พระนเรศวร พระมหาอุปราช ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 2115 - 2133
7 สมเด็จพระเอกาทศรถ พระมหาอุปราช ราชวงศ์พระร่วง พ.ศ. 2133 - 2148
สมเด็จพระเอกาทศรถทรงยกเลิกตำแหน่งพระมหาอุปราชขึ้นไปครองเมืองพิษณุโลก แต่ให้มาประทับที่พระราชวังจันทร์เกษม ในเกาะเมืองอยุธยาแทน

รายพระนามผู้ครองเมืองสุโขทัยและเมืองพิษณุโลกสองแคว


ระเบียงภาพ

อ้างอิงและหมายเหตุ

  1. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-09-24. สืบค้นเมื่อ 2018-09-12.
  2. หนังสือเรียนประวัติศาสตร์
  3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-06-05. สืบค้นเมื่อ 2009-04-25.
  4. พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. พระมหาธรรมราชากษัตราธิราช. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มติชน, พ.ศ. 2546. 184 หน้า. หน้า 57. ISBN 974-322-818-7
  5. หลวงวิจิตรวาทการชี้ ระบอบไพร่ทาสและศักดินา ต้นเหตุความเสื่อมโทรมของไทย ศิลปวัฒนธรรม สืบค้นเมื่อ 26 ตุลาคม 2564
  6. ประวัติศาสตร์สมัยสุโขทัย -- dwhistorythai.wordpress.com
  7. ศักราชอาจคลาดเคลื่อน เพราะพงศาวดารเหนือ ได้ระบุถึงพระนามผู้ปกครองที่สืบต่อมา จนถึงพ่อขุนศรีนาวนำถม อีกทั้งไม่ปรากฏพระนามพระยาพาลีราชตามหลักฐานอื่น ว่าเป็นผู้ปกครองอาณาจักรละโว้ในปีดังกล่าว
  8. ปรากฏพระนามในพงศาวดารเหนือ
  9. ปรากฏพระนามในพงศาวดารเหนือ
  10. ปรากฏพระนามในพงศาวดารเหนือ
  11. ปรากฏพระนามในพงศาวดารเหนือ
  12. เรียกอีกพระนามหนึ่งว่า "พระร่วงอรุณราช"
  13. โพสต์จาก Facebook ในชื่อบัญชี พลิก"ประวัติศาสตร์สุโขไท" เผยแพร่เมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม 2556 (สืบค้นเมื่อวันที่ 22 ตุลาคม 2563)
  14. ปรากฏพระนามและปีครองราชย์ ในพงศาวดารเหนือ
  15. ปรากฏปีครองราชย์ในพงศาวดารเหนือ แต่ศักราชอาจจะคลาดเคลื่อน เพราะระบุว่า หลังสิ้นรัชกาลนี้แล้ว พ่อขุนศรีนาวนำถุมได้เป็นผู้ปกครองต่อ
  16. พบพระนามในจารึกวัดศรีชุม
  17. เมืองชัยนาทอยู่ฝั่งตรงข้ามเมืองสรลวงสองแควของแม่น้ำน่าน จังหวัดพิษณุโลก ไม่ใช่จังหวัดชัยนาท
  18. หลังเสด็จกลับจากกรุงหงสาวดี
  19. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-07-03. สืบค้นเมื่อ 2007-07-28.

ดูเพิ่ม

แหล่งข้อมูลอื่น

อาณาจ, กรส, โขท, สำหร, บความหมายอ, นของ, โขท, โขท, แก, ความกำกวม, บทความน, ได, บแจ, งให, ปร, บปร, งหลายข, กร, ณาช, วยปร, บปร, งบทความ, หร, ออภ, ปรายป, ญหาท, หน, าอภ, ปราย, บทความน, องการตรวจสอบความถ, กต, องจากผ, เช, ยวชาญ, บทความน, องการแหล, งอ, างอ, งเพ, มเพ,. sahrbkhwamhmayxunkhxng suokhthy duthi suokhthy aekkhwamkakwm bthkhwamniidrbaecngihprbprunghlaykhx krunachwyprbprungbthkhwam hruxxphipraypyhathihnaxphipray bthkhwamnitxngkartrwcsxbkhwamthuktxngcakphuechiywchay bthkhwamnitxngkaraehlngxangxingephimephuxphisucnkhxethccringxanackrsuokhthy 1 raw ph s 1781 2006 xayuraw 215 pi 2 epnrthinxditrthhnung tngxyubnthirablumaemnaym sthapnakhunrawphuththstwrrsthi 18 inthanasthanikarkhakhxngrthlaow hlngcaknnrawpi 1782 phxkhunbangklanghawaelaphxkhunphaemuxngidrwmknkrathakaryudxanaccakkhxmsbadokhlylaphngepnphlsaerc aelaidsthapnaexkrachihrthsuokhthyepnxanackrsuokhthy aelamikhwamecriyrungeruxngtamladbaelaephimthungkhidsudinsmyphxkhunramkhaaehngmharach kxncakhxy tkta aelaprasbpyhathngcakpyhaphaynxkaelaphayin cntxmathukrwmepnswnhnungkhxngxanackrxyuthyaipinthisudxanackrsuokhthyph s 1781 ph s 1981traaephndinaephnthixanackrsuokhthychwngphxkhunramkhaaehngmharach sinaenginekhm emuxnghlwngsuokhthyphisnuolk aelaxutrditthswnhnungphasathwipimthrab ph s 1781 rchsmyphxkhunramkhaaehng ithy rchsmyphxkhunramkhaaehng ph s 1981 karpkkhrxngphxpkkhrxngluk smytxntncnthungsmytxnplay thrrmracha smytxnplaycnthung ph s 1981 phramhakstriy 1700 1724phxkhunsrinawnathum 1781 1813phxkhunsrixinthrathity 1822 1842phxkhunramkhaaehng 1842 1866phrayaelxithy 1866 1890phrayangwnathum 1890 1911phramhathrrmrachathi 1 1911 1942phramhathrrmrachathi 2 1962 1981phramhathrrmrachathi 4prawtisastr sthapnaph s 1781 epnrthrwmpramukhkbkrungsrixyuthyaph s 1981 thukphnwkekhakbkrungsrixyuthyaaelwsinsudlngph s 1981kxnhna thdipxanackrlaow xanackrxyuthyapccubnepnswnhnungkhxng ithy phma law enuxha 1 thitngaelaxanaekht 1 1 karaethrkaesngcakxyuthya 1 2 karsinsud 2 khwamecriyrungeruxng 2 1 danesrsthkic 2 2 dansngkhm 2 3 dankarpkkhrxngkhxngxanackrsuokhthy 3 rayphranamaelaraynamphupkkhrxng 3 1 emuxngphraphisnuolksxngaekhw 3 2 rayphranamphukhrxngemuxngsuokhthyaelaemuxngphisnuolksxngaekhw 4 raebiyngphaph 5 xangxingaelahmayehtu 6 duephim 7 aehlngkhxmulxunthitngaelaxanaekhtxanackrsuokhthy tngxyubnesnthangkarkhaphankhabsmuthrrahwangxawemaatamaaelathirablumaemnaokhngtxnklang mixanaekhtdngni 3 thisehnux miemuxngaephl pccubnkhuxaephr epnemuxngplayaedndanehnuxsud thisit miemuxngphrabang pccubnkhuxnkhrswrrkh epnemuxngplayaedndanit thistawntk miemuxngchxd pccubnkhuxaemsxd epnemuxngchayaednthicatidtxekhaipyngxanackrmxy thistawnxxk miemuxngsakhaiklaemnaokhnginekhtphakhxisantxnehnuxkaraethrkaesngcakxyuthya hlngcakphxkhunramkhaaehngaelw emuxngtangerimxxnaexlngemuxng sngphlihinrchkalphyaelxith aelarchkalphyaisluxith txngsngkxngthphipprabhlaykhrngaetmkimepnphlsaerc aelakarprakttwkhunkhxngxanackrxyuthyathangtxnitsungkrathbkraethuxnesthiyrphaphkhxngsuokhthycninthaythisudkthukaethrkaethrngcakxyuthya cnmithanaepnhwemuxngkhxngxyuthyaipinthisud odymiphramhathrrmrachathi 4 brmpal epnphupkkhrxngsuokhthyinthanarthxisraphraxngkhsudthay odykhnann dwykaraethrkaesngkhxngxyuthya rthsuokhthycungthukaebngxxkepn 4 swn khux emuxngsrwngsxngaekhw phisnuolk xnepnemuxngexk miphramhathrrmrachathi 4 brmpal epnphupkkhrxng emuxngsuokhthy emuxngrxng mi phrayaram epnphupkkhrxngemuxng emuxngechliyng srischnaly mi phrayaechliyng epnphupkkhrxngemuxng emuxngchakngraw kaaephngephchr mi phrayaaesnsxydaw epnphupkkhrxngemuxnghlngsinrchkalphramhathrrmrachathi 4 brmpal phrayayuththisethiyrsungedimthixyusrischnaly idekhamakhrxngemuxngsxngaekhw phisnuolk aelaemuxaerkthismedcphrabrmitrolknath esdckhunphanphiphph epnphramhakstriykrungsrixyuthya praktwakhnannphrayayuththisethiyrekidnxyenuxtaicthiidephiyngtaaehnngphrayasxngaekhw enuxngdwysmedcphrabrmitrolknaththrngekhydariiwsmythrngphraeyawwa hakidkhunepnphramhakstriy cachubeliyngphrayayuththisthiraihidepnphrarwngecasuokhthy ph s 2011 phrayayuththisthiracungexaicxxkhangcaksmedcphrabrmitrolknath ipkhunkb phraecatiolkrach kstriylannainkhnann ehtukarnnisngphlihekidkarechlimphranamkstriylannacakphrayaepnphraeca ephuxihesmxskdidwykrungsrixyuthya phranamphrayatiolkrach cungidrbkarechlimepnphraecatiolkrachhlngcakthiphrayayuththisthira nasuokhthyxxkcakxyuthyaipkhunkblanna smedcphrabrmitrolknathcungesdccakkrungsrixyuthya klbmaphank n emuxngsrlwngsxngaekhw phrxmthngsrangkaaephngaelakhaykhu pratu hxrb aelwcungsthapnakhunepnemuxng phraphisnuolksxngaekhw epnrachthanifayehnuxkhxngxanackraethnsuokhthy inewlaecdpiihhlng smedcphrabrmitrolknathcungthrngtiexasuokhthykhunid aetehtukarnthangemuxngehnuxyngimekhasuphawathinaiwwangic cungthrngtdsinphrathyphankyngnkhrphraphisnuolksxngaekhwtxcnsinrchkal swnthangxyuthyann thrngidsthapnasmedcphrabrmrachathirachthi 3 phrarachoxrs epnphramhaxuprach duaelxyuthyaaelahwemuxngfayitdwykhwamthiepnkhnlapraethsmakxn aelamisngkhramxyudwykn chawbanrahwangsuokhthyaelaxyuthya cungmiidprxngdxngepnnahnungicediywkn cungtxngaeykpkkhrxng odyphramhakstriyxyuthya cathrngsthapnaphrarachoxrs hruxphraxnucha hruxphrayati xnmiechuxsaysuokhthy pkkhrxngphisnuolkinthanarachthanifayehnux aelakhwbkhumhwemuxngehnuxthnghmd karsinsud ph s 2127 hlngcakchnasukthiaemnasaotngaelw phranerswroprdihethkhrwhwemuxngehnuxthngpwng emuxngphraphisnuolksxngaekhw emuxngsuokhthy emuxngphichy emuxngswrrkholk emuxngkaaephngephchr emuxngphicitr aelaemuxngphrabang 4 lngmaiwthixyuthya ephuxetriymrbsukihy phisnuolkaelahwemuxngehnuxthnghmdcungklayepnemuxngrang hlngcakethkhrwipemuxngit cungsinsudkaraebngaeykrahwangchawemuxngehnux kbchawemuxngit aelathuxepnkarsinsudkhxngrthsuokhthyodysmburn ephraahlngcakni 8 pi phisnuolkidthukfunfuxikkhrng aetthuxepnemuxngexkinrachxanackr miichrachthanifayehnuxindanwichakar minkwichakarhlaythanidesnxephimwa ehtukarnxikprakar xnthaihtxngethkhrwemuxngehnuxthngpwngodyechphaaphisnuolknn xyuthiehtukarnaephndinihwkhrngihy bnrxyeluxnwngeca inrawphuththskrach 2127 aephndinihwkhrngnisngphlihtwemuxngphisnuolkraphnasuy aemaetaemnaaekhwnxy kepliynesnthangimphanemuxngphisnuolk aetipbrrcbkbaemnaoph pccubnkhuxaemnanan thiehnuxemuxngphisnuolkkhunip aelayngsngphlihphrasrirtnmhathatuphisnuolk hkphngthlayinlksnathiburnakhunidyak inkarfunfucungklayepnkarsrangphraprangkhaebbxyuthyakhrxbthblngipaethn thnghmdkhwamecriyrungeruxngdanesrsthkic sphaphesrsthkicsmysuokhthyepnrabbesrsthkicaebbesriniym dngkhxkhwampraktinhlksilacarukhlkthi 1 ikhrckikhrkhachangkha ikhrckikhrkhamakha ikhrckikhrkhaenginkha thxngkha aela emuxngsuokhthynidi innamipla innamikhaw prachachnprakxbxachiphekstrkrrmdwyrabbekstrkrrmaebbyngchiph aelasngxxkekhruxngthwychamsngkholk dansngkhm karichchiwitkhxngphukhninsmysuokhthymikhwamxisraesri miesriphaphxyangmakenuxngcakphupkkhrxngrthihxisraaekiphrfa aelapkkhrxngaebbphxkbluk dngprakthlkthaninsilacarukwa dwyesiyngphathy esiyngphin esiyngeluxn esiyngkhb ikhrckmkeln eln ikhrckmkhw hw ikhrckmkeluxn eluxn dankhwamechuxaelasasna sngkhmyukhsuokhthyprachachnmikhwamechuxthngeruxngwiyyanniym Animism isysastr sasnaphrahmnhindu aelaphuththsasna dngprakthlkthaninsilacarukhlkthi 1 danthi 5 wa ebuxnghwnxnemuxngsuokhthynimikudiwiharpukhruxyu misridphngs mipaphraw palang pamwng pakham minaokhk miphrakhraphungphi ethphyadainekhaxnnnepnihykwathukphiinemuxngni khunphuidthuxemuxngsuokhthyniaelw ihwdiphlithuk emuxngniethiyw emuxngnidi phiihwbdi phlibthuk phiinekhaxnnnbkhumbekrng emuxngnihay swndansasna idrbxiththiphlcakphuththsasnanikayethrwathaebblngkawngscaknkhrsrithrrmrach inwnphra camiphiksuethsnasngsxn n lanthrrminswntal odyichphraaethnmnngkhsilaxasn epnxasnasngkh inkarbrryaythrrmihprachachnfng yngphlihprachachninyukhniniymptibtitnxyuinsilthrrm mikarthuxsil oxythanknepnpktiwisy thaihsngkhmodyrwmmikhwamsngbsukhrmeyn dankarpkkhrxngkhxngxanackrsuokhthy xanackrsuokhthypkkhrxngdwyrabxbsmburnayasiththirachy sungaebngxxkidepn 2 raya aebbpiturachathipity inrayaaerksuokhthymikarpkkhrxngaebbphxpkkhrxngluk eriykphramhakstriywa phxkhun sungepriybesmuxnphxthicatxngduaelkhumkhrxngluk insmyphxkhunramkhaaehngmharach oprdihsrangkradingaekhwniwthihnapratuphrarachwng emuxprachachnmieruxngeduxdrxnkihipsnkradingrxngeriyn phraxngkhkcaesdcmarberuxngrawrxngthukkh aelaoprdihsrangphraaethnmnngkhsilaxasnidklangdngtal inwnphracanimntphrasngkhmaethsnsngsxnprachachn hakepnwnthrrmdaphraxngkhcaesdcxxkihprachachnekhaefaaelatdsinkhdikhwamdwyphraxngkhexng karpkkhrxngaebbnipraktinsmykrungsuokhthytxntn aebbthrrmracha kstriyphuthrngthrrm insmykhxngphramhathrrmrachathi 1 mikalngthharthiimekhmaekhng prakxbkbxanackrxyuthyathikxtngkhunihmidaephxiththiphlmakkhun phraxngkhthrngekrngphyxntraycabngekidaekxanackrsuokhthy hakichkalngthharephiyngxyangediyw phraxngkhcungthrngnahlkthrrmmaichinkarpkkhrxng odyphraxngkhthrngepn aebbxyangindankarptibtithrrm thanubarungphraphuththsasna nxkcaknnphramhathrrmrachathi 1 thrngphrarachniphnthwrrnkrrmeruxng itrphumiphrarwng thipraktaenwkhidaebbthrrmrachaiwdwy karpkkhrxngaebbniichinsmykrungsuokhthytxnplay tngaetphramhathrrmrachathi 1 4dankarpkkhrxngswnyxysamarthaeykklawepn 2 aenw dngni inaenwrab cdkarpkkhrxngaebbphxpkkhrxngluk klawkhuxphupkkhrxngcamikhwamiklchidkbprachachn ihkhwamepnknexngaelakhwamyutithrrmkbprachachnepnxyangmak emuxprachachnekidkhwameduxdrxnimidrbkhwamepnthrrm samarthrxngeriynkbphxkhunodytrngid odyipsnkradingthiaekhwniwthihnapratuthiprathb dngkhxkhwaminsilacarukpraktwa inpakpratumikradingxnhnungiwih iphrfahnais nnkhuxepidoxkasihprachachnsamarthmasnkradingephuxaecngkhxrxngeriynidinaenwding idmikarcdrabbkarpkkhrxngkhunepn 4 chnchn khux phxkhun epnchnchnphupkkhrxng xaceriykchuxxyangxun echn ecaemuxng phramhathrrmracha hakmioxrskcaeriyk lukeca lukkhun epnkharachbriphar kharachkarthimitaaehnnghnathichwngpkkhrxngemuxnghlwng hwemuxngihynxy aelaphayinrachsank epnklumkhnthiiklchidaelaidrbkariwwangiccakecaemuxngihptibtihnathibabdthukkhbarungsukhaekiphrfa iphrhruxsamychn idaekrasdrthwipthixyuinrachxanackr iphrfa thas idaekchnchnthiimmixisrainkardarngchiwitxyangsamychnhruxiphr xyangirktampraednthasniyngkhngthkethiyngknxyuwamihruxim 5 rayphranamaelaraynamphupkkhrxngladb rayphranam taaehnng rachwngs chwngewlatananklawwa ph s 1043 phrayaphalirachaehngxanackrlaowepnphukxtngemuxngsuokhthy 6 rthxisra phrayaphalirach ecaemuxngsuokhthy ph s 1043 7 imthrabpi phrayaxphy 8 ecaemuxngsrischnaly imthrabpi phraxrunkumar 9 ecaemuxngsrischnaly imthrabpi phrayaphsucrach 10 ecaemuxngsrischnaly imthrabpi phrayathrrmitrolk 11 ecaemuxngsrischnaly imthrabpi smedcphrarwngecabrmrachathirach 12 phrarwngecasuokhthy ph s 1500 ph s 1502 13 phrayasricnthrathibdi 14 phrarwngecasuokhthy xditphiksu ph s 1502 15 imthrabpi0 xiaedngephling 16 phrarwngecasuokhthy imthrabpi ph s 17001 phxkhunsrinawnathum phrarwngecasuokhthy rachwngsnathum ph s 1700 17242 khxmsbadokhlylaphng phrarwngecasuokhthy ph s 1724 17803 phxkhunsrixinthrathity phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1780 ph s 18114 phxkhunbanemuxng phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1811 18225 phxkhunramkhaaehngmharach phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1822 18426 phyaissngkhram phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 18427 phyaelxith phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1842 18668 phyangwnathum phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1866 18909 phramhathrrmrachathi 1 phyaliith phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1890 191310 phramhathrrmrachathi 2 phyaluxith phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1913 1921rthbrrnakarxanackrxyuthya10 phramhathrrmrachathi 2 phyaluxith phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1921 193111 phramhathrrmrachathi 3 phyaisluxith phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1931 196212 phramhathrrmrachathi 4 brmpal phrarwngecasuokhthy rachwngsphrarwng ph s 1962 198113 phraraemswr smedcphrabrmitrolknath phrarwngecasuokhthy rachwngssuphrrnphumi ph s 1981 1991ph s 1991 2011 imidaetngtngphrarwngecasuokhthy smedcphrabrmitrolknathtxngkartdxanacrachwngsphrarwng cungihphrayayuththisthiraepnephiyngphrayasxngaekhwrthbrrnakarxanackrlanna14 phrayayuththisthira phrarwngecasuokhthyaelasrischnaly rachwngsphrarwng ph s 2011 2017emuxngphraphisnuolksxngaekhw ladb rayphranam taaehnng rachwngs chwngewlaph s 2011 smedcphrabrmitrolknath rwmemuxngsrlwngsxngaekhwaelaemuxngchynath 17 epnemuxngphisnuolk aelaykkhunepnsunyklangxanachwemuxngehnuxaethnsuokhthy1 smedcphrabrmitrolknath phramhakstriyaehngkrungsrixyuthya rachwngssuphrrnphumi ph s 2011 20312 phraexkstrach phramhaxuprach rachwngssuphrrnphumi ph s 2031 20343 phraxathitywngs phramhaxuprach rachwngssuphrrnphumi ph s 2034 20724 phraichyracha phramhaxuprach rachwngssuphrrnphumi ph s 2072 2077ph s 2077 2091 imidaetngtngphramhaxuprach enuxngcakphrarachoxrskhxngsmedcphraichyrachathirachyngthrngphraeyaw5 smedcphramhathrrmrachathiracheca ecarachthanifayehnux rachwngsphrarwng ph s 2091 2111ph s 2112 esiykrungsrixyuthyakhrngthi 1 smedcphramhathrrmrachathirachlngmakhrxngkrungsrixuthya6 phranerswr 18 19 phramhaxuprach rachwngsphrarwng ph s 2115 21337 smedcphraexkathsrth phramhaxuprach rachwngsphrarwng ph s 2133 2148smedcphraexkathsrththrngykeliktaaehnngphramhaxuprachkhunipkhrxngemuxngphisnuolk aetihmaprathbthiphrarachwngcnthreksm inekaaemuxngxyuthyaaethnrayphranamphukhrxngemuxngsuokhthyaelaemuxngphisnuolksxngaekhwraebiyngphaph mnthpphraxcna wdsrichum aesdngthungkhwamrungeruxngkhxngxanackrsuokhthyinyukhaerk wdekhaphrabathnxy aelaphraecdiy imekhruxngbnbangswnhlngehluxxyu wiharhlwng calxng silpasmysuokhthyinemuxngobranxangxingaelahmayehtu xanackrsuokhthy khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2015 09 24 subkhnemux 2018 09 12 hnngsuxeriynprawtisastr thitngxanackr khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2009 06 05 subkhnemux 2009 04 25 phiess eciycnthrphngs phramhathrrmrachakstrathirach krungethph sankphimphmtichn ph s 2546 184 hna hna 57 ISBN 974 322 818 7 hlwngwicitrwathkarchi rabxbiphrthasaelaskdina tnehtukhwamesuxmothrmkhxngithy silpwthnthrrm subkhnemux 26 tulakhm 2564 prawtisastrsmysuokhthy dwhistorythai wordpress com skrachxackhladekhluxn ephraaphngsawdarehnux idrabuthungphranamphupkkhrxngthisubtxma cnthungphxkhunsrinawnathm xikthngimpraktphranamphrayaphalirachtamhlkthanxun waepnphupkkhrxngxanackrlaowinpidngklaw praktphranaminphngsawdarehnux praktphranaminphngsawdarehnux praktphranaminphngsawdarehnux praktphranaminphngsawdarehnux eriykxikphranamhnungwa phrarwngxrunrach ophstcak Facebook inchuxbychi phlik prawtisastrsuokhith ephyaephremuxwnthi 8 krkdakhm 2556 subkhnemuxwnthi 22 tulakhm 2563 praktphranamaelapikhrxngrachy inphngsawdarehnux praktpikhrxngrachyinphngsawdarehnux aetskrachxaccakhladekhluxn ephraarabuwa hlngsinrchkalniaelw phxkhunsrinawnathumidepnphupkkhrxngtx phbphranamincarukwdsrichum emuxngchynathxyufngtrngkhamemuxngsrlwngsxngaekhwkhxngaemnanan cnghwdphisnuolk imichcnghwdchynath hlngesdcklbcakkrunghngsawdi rachkarsngkhraminsmysmedcphranerswr hxmrdkithy kxngthphbk khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2007 07 03 subkhnemux 2007 07 28 duephimcnghwdsuokhthy cnghwdphisnuolk xuthyanprawtisastrsuokhthyaehlngkhxmulxun sthaniyxypraethsithy sthaniyxyprawtisastr khxmmxns miphaphaelasuxekiywkb xanackrsuokhthy ekhathungcak https th wikipedia org w index php title xanackrsuokhthy amp oldid 10474914, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,

บทความ

, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม