ภาษายักโนบี
ภาษายักโนบี (ชื่ออื่นๆคือ Yaghnabi, Yagnobi หรือ Yagnabi. - yaγnobī́ zivók (ในภาษาทาจิกเขียนด้วยอักษรซีริลลิกเป็น яғнобӣ зивок [jæʁnɔ:'bi: zɪ̆'vo:kʰ]), ภาษารัสเซีย ягнобский язык /jagnobskij jazyk/, ภาษาทาจิก забони яғнобӣ /zabon-i yaġnobî/, ภาษาเปอร์เซีย زبان یغنابى /zæbān-e yæġnābī/, ภาษาออสเซติก ягнобаг æвзаг /jagnobag ævzag/, ภาษาเยอรมัน Jaghnobisch, Czech jaghnóbština, ภาษาสโลวัก jagnóbčina, ภาษายูเครน ягнобська мова /jahnobs’ka mova/, ภาษาโปแลนด์ jagnobski język) เป็นภาษากลุ่มอิหร่านตะวันออกเฉียงเหนือ ใช้พูดโดยชาวยักโนบีในหุบเขาทางเหนือของแม่น้ำยักนอบในเขตซาราฟซาน ประเทศทาจิกิสถาน จัดว่าเป็นลุกหลานของภาษาซอกเดีย. มีผู้พูดราว 3,000 - 6,000 คน ส่วนใหญ่พูดภาษาทาจิกได้ด้วย ภาษายักโนบีมีสองสำเนียงคือสำเนียงตะวันตกและตะวันออก โดยมากต่างกันทางด้านสัทวิทยา เช่นเสียงเดิม*θ เป็น t ในสำเนียงตะวันตกและเป็น s ในสำเนียงตะวันออก เช่น met - mes (วัน; มาจากภาษาซอกเดีย mēθ <myθ>) และ ay ในสำเนียงตะวันตกเป็น e ในสำเนียงตะวันออกเช่น wayš - weš (หญ้า;จากภาษาซอกเดีย wayš หรือ wēš <wyš>)
| ภาษายักโนบี | |
|---|---|
| ประเทศที่มีการพูด | ทาจิกิสถาน |
| ภูมิภาค | จุดกำเนิดอยู่ที่หุบเขายักนอบ |
| จำนวนผู้พูด | 12,500 คน (ไม่พบวันที่) |
| ตระกูลภาษา | อินโด-ยูโรเปียน
|
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-2 | ira |
| ISO 639-3 | yai |
รากศัพท์
ความรู้ในปัจจุบันเกี่ยวกับรากศัพท์ในภาษายักโนบีมาจากพจนานุกรมภาษายักโนบี-รัสเซียและไวยากรณ์ภาษายักโนบี งานชิ้นล่าสุดคือพจนานุกรมภาษายักโนบี-ทาจิก ในภาษายักโนบีปัจจุบัน รากศัพท์มาจากภาษาทาจิกถึง 60% ที่เหลือมาจากกลุ่มภาษาเตอร์กิก (5% มาจากภาษาอุซเบก) และภาษารัสเซีย 2% หนึ่งในสามของรากศัพท์มาจากกลุ่มภาษาอิหร่านตะวันออก และสามารถเปรียบเทียบได้ง่ายกับศัพท์จากภาษาซอกเดีย ภาษาออสเซเตีย กลุ่มภาษาปามีร์หรือภาษาปาทาน
การเขียน
ภาษายักโนบีไม่มีการเขียนจนถึง พ.ศ. 2533 แต่มีบางบริเวณใช้อักษรอาหรับดัดแปลง ในปัจจุบันเขียนด้วยอักษรละตินดัดแปลง ดังนี้
a (á), ā (ā́), b, č, d, e (é), f, g, ɣ, h, ḥ, i (í), ī (ī́), ǰ, k, q, l, m (m̃), n (ñ), o (ó), p, r, s, š, t, u (ú), ū (ū́), ʏ (ʏ́), v, w (u̯), x, x°, y, z, ž, ع
นอกจากนั้น Sayfiddīn Mīrzozoda จากสถาบันวิทยาศาสตร์ทาจิกได้ดัดแปลงอักษรซีริลลิกสำหรับภาษาทาจิกมาเขียนภาษายักโนบีแต่ไม่เหมาะสมเพราะไม่แยกสระเสียงสั้นและสระเสียงยาว และไม่บอกการเน้นเสียง
А а (a) Б б (b) В в (v) Ԝ ԝ (w) Г г (g) Ғ ғ (ɣ) Д д (d) Е е (e/ye) Ё ё (yo) Ж ж (ž) З з (z) И и (i, ī) Ӣ ӣ (ī) й (y) К к (k) Қ қ (q) Л л (l) М м (m) Н н (n) О о (o) П п (p) Р р (r) С с (s) Т т (t) У у (u, ū, ʏ) Ӯ ӯ (ū, ʏ) Ф ф (f) Х х (x) Хԝ хԝ (x°) Ҳ ҳ (h, ḥ) Ч ч (č) Ҷ ҷ (ǰ) Ш ш (š) Ъ ъ (ع) Э э (e) Ю ю (yu, yū, yʏ) Я я (ya)
สัทวิทยา
ภาษายักโนบีมีเสียงสระ 8 เสียง เป็นสระเสียงสั้น 3 เสียง สระเสียงยาว 5 เสียง และมีเสียงพยัญชนะ 27 เสียง
อ้างอิง
- Bielmeier. R. Yaghnobi in Encyclopedia Iranica [1]
- The Cyrillic Tajik alphabet-based writing were invented by Sayfiddīn Mīrzozoda in 1990s. (รัสเซีย) Ягнобцы - Форум «Центральноазиатского исторического сервера» 2007-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
แหล่งข้อมูลอื่น
- Yaghnobi Wikipedia (Beta)
- http://www.rferl.org/content/Linguists_Scramble_To_Save_The_Worlds_Languages/1964101.html Linguists Scramble to Save the World's Languages. Feb. 21, 2010.
- http://www.eki.ee/books/redbook/yaghnabis.shtml
- http://www.iles.umn.edu/faculty/bashiri/Tajling%20folder/yaghnob.html
- Yaghnobi blog & online Yaghnobi-Tajik-English lexicon