fbpx
วิกิพีเดีย

ข้อมูลผิดเกี่ยวกับโควิด-19

สิงหาคม 24, 2021

บทความนี้อ้างอิงคริสต์ศักราช/คริสต์ทศวรรษ/คริสต์ศตวรรษ ซึ่งเป็นสาระสำคัญของเนื้อหา

หลังมีการระบาดทั่วของโรคติดเชื้อโคโรนาไวรัส 2019 (โควิด-19) ก็ได้เกิดทฤษฎีสมคบคิด ข้อมูลผิด ๆ และข่าวปลอมเกี่ยวกับแหล่งกำเนิด การแพร่กระจาย การป้องกัน การวินิจฉัย การรักษา และประเด็นอื่น ๆ เกี่ยวกับโรคที่ถูกเผยแพร่ออกไปอย่างรวดเร็วทางสื่อสังคม ระบบส่งข้อความ และสื่อมวลชน มีกระทั่งนักข่าวที่ถูกจับฐานเผยแพร่ข่าวปลอมเกี่ยวกับการระบาดทั่ว อนึ่ง คนดัง นักการเมือง และผู้นำทางสังคมอื่น ๆ ก็ช่วยกันกระจายข้อมูลด้วย สำหรับสื่อภาษาอังกฤษ งานศึกษาของมหาวิทยาลัยคอร์เนลพบว่า ประธานาธิบดีสหรัฐดอนัลด์ ทรัมป์ น่าจะเป็นตัวขับข้อมูลเท็จเกี่ยวกับการระบาดทั่วที่แรงสุด

มีการหลอกลวงขายผลิตภัณฑ์เพื่อตรวจโรค ป้องกันโรค และรักษาโรค "แบบมหัศจรรย์" มีกลุ่มศาสนาหลายกลุ่มที่อ้างว่า ความเชื่อในศาสนานั้น ๆ จะป้องกันผู้เชื่อจากไวรัสได้ มีคนบางส่วนที่อ้างว่า ไวรัสเป็นอาวุธชีวภาพที่หลุดโดยอุบัติเหตุหรือโดยตั้งใจจากแล็บ เป็นอุบายควบคุมจำนวนประชากร เป็นจารกรรม หรือเป็นผลข้างเคียงของเครือข่ายมือถือแบบ 5 จี

องค์การอนามัยโลกได้แถลง "การระบาดทั่วของข้อมูลผิด" (infodemic) เกี่ยวกับไวรัส ซึ่งสร้างความเสี่ยงต่อสุขภาพของชาวโลก แล้วจึงประกาศการร่วมมือกับมูลนิธิวิกิมีเดียโดยอนุญาตให้ใช้อินโฟกราฟิกและสื่ออื่น ๆ ขององค์การเพื่อสู้กับข้อมูลผิด ๆ

ชนิด แหล่งกำเนิด และผลกระทบ

ในวันที่ 30 มกราคม 2020 สำนักข่าวอังกฤษบีบีซีรายงานทฤษฎีสมคบคิดและคำแนะนำทางสุขภาพซึ่งไม่ดีเกี่ยวกับโควิด-19 ที่เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ตัวอย่างเด่นในเวลานั้นรวมคำแนะนำทางสุขภาพผิด ๆ ที่แชร์ไปตามสื่อสังคมและระบบส่งข้อความ บวกกับทฤษฎีสมคบคิดต่าง ๆ เช่นโรคเกิดจากซุปค้างคาว (จีน) และเกิดจากแผนการแพร่โรคระบาดที่อาศัยความร่วมมือจากสถาบันวิจัยโรคติดต่อในสัตว์แห่งสหราชอาณาจักรคือ Pirbright Institute ต่อมาในวันที่ 31 หนังสือพิมพ์อังกฤษเดอะการ์เดียนระบุตัวอย่างข้อมูลผิด ๆ 7 อย่าง, เพิ่มทฤษฎีสมคบคิดว่า โรคเป็นอาวุธชีวภาพ และโรคสัมพันธ์กับเทคโนโลยี 5 จี และเพิ่มคำแนะนำทางสุขภาพที่ผิดอื่น ๆ

เพื่อเร่งแชร์ข้อมูลงานวิจัย นักวิจัยจำนวนมากได้เริ่มใช้เว็บไซต์ที่พิมพ์ผลงานวิจัยก่อนตีพิมพ์รวมทั้ง arXiv, bioRxiv, medRxiv และ SSRN. งานวิจัยสามารถโหลดขึ้นไปยังเซิร์ฟเวอร์โดยไม่มีการตรวจสอบโดยผู้รู้เสมอกันหรือผ่านกระบวนการทางบรรณาธิการอื่น ๆ เพื่อรับรองคุณภาพ งานวิจัยบางงานจึงได้มีส่วนกระจายทฤษฎีสมคบคิดต่าง ๆ กรณีเด่นที่สุดก็คือเอกสารที่โหลดขึ้น bioRxiv ซึ่งอ้างว่าไวรัสโควิด-19 มีลำดับยีนจากไวรัสเอชไอวี หลังจากมีการคัดค้าน งานจึงถูกเพิกถอน เอกสารแบบก่อนตีพิมพ์เกี่ยวกับโควิด-19 เช่นนี้ได้แชร์กันอย่างกว้างขวางออนไลน์ โดยมีข้อมูลที่แสดงว่า สื่อใช้เอกสารในเรื่องนี้เกือบเป็น 10 เท่าเทียบกับเรื่องอื่น ๆ

ตามงานศึกษาของสถาบันศึกษาวารสารศาสตร์ของมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด ข้อมูลผิด ๆ เรื่องโควิด-19 โดยมากเป็น "การแปรรูปในลักษณะต่าง ๆ ซึ่งข้อมูลที่มีอยู่และบ่อยครั้งเป็นเรื่องจริง จะถูกปั่น บิดเบือน เปลี่ยนบริบท หรือเปลี่ยนใหม่" โดยมีข้อมูลน้อยกว่าที่กุขึ้นแบบโคมลอย งานศึกษาบางส่วนพบว่า ข้อมูลผิด ๆ จากผู้นำในสังคมรวมทั้งนักการเมือง คนดัง และคนสำคัญอื่น ๆ แม้จะเป็นส่วนน้อย แต่ก็ได้การเผยแพร่เป็นส่วนมากไปตามสื่อสังคม ตามการจัดหมวดหมู่ของสถาบัน หมวดที่มีข้อมูลผิด ๆ มากสุด (ร้อยละ 39) เป็นข้ออ้างผิด ๆ หรือให้เข้าใจผิดเกี่ยวกับการกระทำหรือนโยบายเจ้าหน้าที่ของรัฐ รวมทั้งรัฐบาลและองค์กรสากลเช่น องค์การอนามัยโลกและสหประชาชาติ

การทดลองตามธรรมชาติ คือรูปแบบการทดลองที่เกิดขึ้นเองโดยไม่มีใครออกแบบหรือเข้าไปจัดการ ได้แสดงความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูลผิด ๆ เกี่ยวกับไวรัสโคโรนากับการติดโรคและการตายที่เพิ่มขึ้น มีตัวอย่างเป็นข่าวทางทีวีคล้ายกันสองข่าวที่รายงานในเครือข่ายโทรทัศน์เดียวกัน ข่าวหนึ่งรายงานผลของโรคที่หนักกว่าโดยทำก่อนข่าวต่อมาอีกเดือนหนึ่ง พบว่า บุคคลและกลุ่มคนที่ดูข่าวหลังแล้วรายงานผลติดโรคและตายในอัตราสูงกว่า

ข้อมูลผิด ๆ ถูกใช้โดยนักการเมือง กลุ่มสนับสนุน และเจ้าหน้าที่ของรัฐในประเทศต่าง ๆ ในทางการเมือง คือเพื่อบอกปัดหน้าที่รับผิดชอบ โทษประเทศอื่น ๆ และเพื่อไม่ให้การตัดสินใจก่อนหน้านี้ของตนถูกวิพากษ์วิจารณ์ แต่บางครั้งก็มีผลประโยชน์เกี่ยวข้องด้วยประเทศจำนวนหนึ่งถูกกล่าววหาว่า กระจายข้อมูลผิด ๆ ในสื่อสังคมของประเทศอื่น ๆ เพื่อสร้างความตื่นตระหนก ความไม่ไว้เนื้อเชื่อใจ บ่อนทำลายการอภิปรายทางประชาธิปไตย หรือเพื่อโปรโหมตรูปแบบรัฐบาลของตน ๆ

งานศึกษาของมหาวิทยาลัยคอร์เนลซึ่งตรวจบทความภาษาอังกฤษ 38 ล้านบททั่วโลกพบว่า ประธานาธิบดีสหรัฐดอนัลด์ ทรัมป์ เป็นผู้เผยแพร่ข้อมูลเท็จที่แรงสุด

แหล่งกำเนิด

จากแล็บจีน

ในการระบาดทั่วระยะแรก ๆ เกิดทฤษฎีสมคบคิดหนึ่งว่า สถาบันไวรัสวิทยาอู่ฮั่นในจีนได้สร้างไวรัสขึ้นผ่านพันธุวิศวกรรม ต้นกำเนิดแหล่งหนึ่งของทฤษฎีนี้เป็นอดีตเจ้าหน้าที่หน่วยจารกรรมของอิสราเอล (Dany Shoham) ผู้ให้สัมภาษณ์กับหนังสือพิมพ์อนุรักษนิยมอเมริกันเดอะวอชิงตันไทมส์เกี่ยวกับแล็บนี้ ภายหลังนักการเมืองอเมริกันจึงเริ่มกระจายข้อมูลผิดนี้ รวมทั้งสมาชิกวุฒิสภา Tom Cotton, ประธานาธิบดีทรัมป์ และเลขาธิการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐไมก์ พอมเพโอ อนึ่ง ยังมีนักวิทยาศาสตร์คนหนึ่งในแล็บนี้คือ Li-Meng Yan ผู้ได้หนีจากประเทศจีนแล้วสนับสนุนแนวคิดนี้ แต่เจ้าหน้าที่จำนวนมากก็ได้ออกมาหักล้างทฤษฎีสมคบคิดนี้ รวมทั้งนักชีววิทยาชาวอเมริกัน Richard H. Ebright, ผู้อำนวยการสถาบันโรคภูมิแพ้และโรคติดต่อแห่งชาติสหรัฐ Anthony Fauci, นักวิทยาศาสตร์คนดังต่าง ๆ และชุมชนหน่วยจารกรรมสหรัฐ แม้ทฤษฎีนี้จะกระจายไปทั่วในสื่อสังคม แต่การตรวจสอบทางวิทยาศาสตร์ต่อมาก็ได้แสดงว่า ไวรัสมีแหล่งกำเนิดจากค้างคาว

เป็นจารกรรมจีนที่ทำในแล็บแคนาดา

มีคนอ้างว่า นักวิทยาศาสตร์จีนได้ขโมยไวรัสโคโรนามาจากแล็บวิจัยไวรัสในแคนาดา แต่กระทรวงสาธารณสุขแคนาดา (Health Canada) และสำนักงานสาธารณสุขแคนาดากล่าวว่า นี่ไม่มีมูลฐานความจริง เรื่องนี้ดูจะกลายมาจาก ข่าวในเดือนกรกฎาคม 2019 ซึ่งระบุว่า นักวิจัยจีนถูกระงับไม่ให้เข้าไปยังแล็บจุลชีววิทยาแห่งชาติแคนาดาในเมืองวินนิเพ็ก ซึ่งเป็นแล็บไวรัสวิทยาระดับ 4 หลังจากนักวิจัยจีนถูกตำรวจแห่งชาติ (Royal Canadian Mounted Police) สอบสวน แต่เจ้าหน้าที่แคนาดาก็ระบุว่านี่เป็นเรื่องเกี่ยวกับการบริหารบุคลากรโดยไม่มีความเสี่ยงต่อประชาชน

เพราะสำนักข่าวแห่งชาติแคนาดาซีบีซี (Canadian Broadcasting Corporation) รายงานข่าวตามที่ว่า ปลายเดือนมกราคม 2020 สำนักข่าวจึงระบุว่า รายงานของสำนักข่าวไม่เคยอ้างว่า นักวิทยาศาสตร์สองคนที่ว่าเป็นจารบุคคล หรือว่าพวกเขานำไวรัสโคโรนาใด ๆ ไปยังแล็บที่อู่ฮั่น แม้จะมีตัวอย่างจุลชีพก่อโรคที่ส่งจากแล็บในวินนิเพ็กไปยังนครปักกิ่งในวันที่ 31 มีนาคม 2019 แต่ก็ไม่ใช่ตัวอย่างไวรัสโคโรนา สำนักงานสาธารณสุขแห่งชาติแคนาดากล่าวว่า การส่งตัวอย่างเป็นไปตามนโยบายรัฐบาลกลางทุกอย่าง และก็ไม่เคยมีการระบุว่า นักวิทยาศาสตร์ที่ถูกสอบสวนได้ส่งตัวอย่างที่ว่า อย่างไรก็ดี นักวิทยาศาสตร์ที่ถูกสอบสวนก็ไม่ได้เปิดเผยว่าปัจจุบันอยู่ที่ไหน

ในปลายเดือนมกราคม ผู้ช่วยผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับสงครามชีวภาพในสถาบันแบบ Think tank ของอิสราเอล (Begin-Sadat Center for Strategic Studies) เมื่อกล่าวถึงการแถลงการณ์ของเนโท ก็ได้ระบุความสงสัยทางจารกรรมว่าเป็นเหตุผลให้ไล่นักวิทยาศาสตร์ที่ว่าออกจากแล็บ แต่ก็ไม่ได้ระบุว่า ไวรัสโคโรนาถูกขโมยจากแล็บแคนาดาหรือเป็นผลของการวิจัยอาวุธชีวภาพเพื่อการทหารในประเทศจีน

เป็นอาวุธชีวภาพของสหรัฐ

ตามหนังสือพิมพ์ The Economist ในลอนดอน มีทฤษฎีสมคบคิดมากมายในเน็ตของจีนว่า ซีไอเอสร้างโควิด-19 ขึ้นเพื่อทำลายจีน ตามการสืบสวนของสำนักข่าวออนไลน์ ProPublica ทฤษฎีสมคมคิดและข้อมูลผิด ๆ เช่นนี้กระจายไปตามคำสั่งของสำนักข่าวของรัฐบาลจีน คือ China News Service โดยหนังสือพิมพ์รัฐบาลจีนคือ Global Times และสำนักข่าวรัฐบาลจีน Xinhua News Agency ก็กระจายข้อมูลผิด ๆ เกี่ยวแหล่งกำเนิดโรคโควิด-19 เช่นกัน แต่สำนักข่าวอเมริกัน NBC News ก็ให้ข้อสังเกตว่า มีความพยายามหักล้างทฤษฎีสมคบคิดเกี่ยวกับสหรัฐที่ได้โพสต์ออนไลน์ เช่น เมื่อเสิรช์คำว่า "Coronavirus is from the U.S." โดยมากก็จะได้บทความที่อธิบายว่าทำไมข้ออ้างเช่นนี้ไม่สมเหตุผล

ในวันที่ 22 กุมภาพันธ์ เจ้าหน้าที่สหรัฐกล่าวหาว่า รัสเซียได้รณรงค์สร้างข้อมูลผิด ๆ โดยใช้บัญชีสื่อสังคมเป็นพัน ๆ ของทวิตเตอร์ เฟซบุ๊ก และอินสตาแกรมเพื่อสนับสนุนทฤษฎีสมคบคิดอันไม่มีมูลซึ่งอ้างว่า ไวรัสเป็นอาวุธชีวภาพของซีไอเอและสหรัฐกำลังทำสงครามทางเศรษฐกิจกับจีนด้วยไวรัส

 
รองรัฐมนตรีกระทรวงสาธารณสุขอิหร่าน (Reza Malekzadeh) ปฏิเสธทฤษฎีการก่อการร้ายทางชีวภาพ

ตามสถาบันวิจัยสื่อตะวันออกกลาง (Middle East Media Research Institute) ซึ่งเป็นองค์กรไม่หวังผลกำไรในกรุงวอชิงตันดีซี มีนักข่าวภาษาอาหรับจำนวนมากที่ได้สนับสนุนทฤษฎีสมคบคิดว่าไวรัสโควิด-19 ซาร์ส และไข้หวัดใหญ่ในสุกร ได้สร้างขึ้นแล้วกระจายอย่างตั้งใจเพื่อขายวัคซีนต่อต้านไวรัสนั้น ๆ โดยเป็น "ส่วนของสงครามทางเศรษฐกิจและทางจิตวิทยาที่สหรัฐทำต่อจีนโดยมุ่งทำให้จีนอ่อนแอและแสดงว่าเป็นประเทศล้าหลังและเป็นแหล่งเกิดโรค"

ทฤษฎีเดียวกันก็รายงานในอิหร่านโดยเป็นส่วนของการโฆษณาชวนเชื่อของประเทศว่าไวรัสมีจุปประสงค์เพื่อ "ทำลายวัฒนธรรมและเกียรติยศของประเทศ" แต่รองรัฐมนตรีกระทรวงสาธารณสุขอิหร่านก็ปฏิเสธข้ออ้างว่าไวรัสเป็นอาวุธชีวภาพ โดยชี้ในเดือนมีนาคม 2020 ว่า สหรัฐจะเสียหายอย่างมากจากโรค เขากล่าวว่า อิหร่านเป็นหนักก็เพราะมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับจีน เพราะการไม่ระงับสายการบินได้แพร่เชื้อไวรัส และเพราะผู้ติดโรคต้น ๆ วินิจฉัยผิดว่าเป็นไข้หวัดใหญ่

ทฤษฎีนี้ก็กระจายไปในประเทศฟิลิปปินส์ และเวเนซุเอลาด้วย

เกิดจากคนยิว

ในโลกมุสลิม

เครือข่ายข่าวของรัฐบาลอิหร่านคือ Press TV อ้างว่า พวกคนยิวได้พัฒนาสายพันธุ์ไวรัสโคโรนาที่ร้ายแรงกว่าเพื่อใช้กับอิหร่าน เช่นเดียวกัน สื่ออาหรับอื่น ๆ ก็ได้กล่าวหาอิสราเอลและสหรัฐว่า พัฒนาแล้วกระจายโควิด-19 ไข้หวัดนก และซาร์ส ส่วนผู้ใช้เครือข่ายสังคมให้ทฤษฎีอื่น ๆ รวมทั้งอ้างว่า คนยิวได้สร้างโควิด-19 เพื่อล้มตลาดหลักทรัพย์โลกเพื่อทำกำไรโดยใช้ข้อมูลล่วงหน้า มีแม้กระทั่งแขกผู้รับเชิญในรายการทีวีตุรกีซึ่งระบุทฤษฎีที่ดุเดือดยิ่งกว่านั้น คือคนยิวได้สร้างโควิด-19 ไข้หวัดนก ไข้เลือดออกไครเมีย-คองโก เพื่อ "เปลี่ยนโลก ยึดประเทศ และตอนประชากรโลก"

การพัฒนาวัคซีนโควิด-19 ในอิสราเอลได้ก่อปฏิกิริยาเชิงลบในอิหร่าน อายะตุลลอฮ์ Naser Makarem Shirazi แห่งอิหร่านปฏิเสธข่าวว่า เขาได้ตัดสินว่าวัคซีนที่คนยิวทำจะจัดเป็นฮาลาล โดยมีนักข่าวของ Press TV ได้ส่งข้อความทวิตเตอร์ว่า "ผมยอมเสี่ยงกับไวรัสดีกว่าใช้วัคซีนอิสราเอล" ส่วนนักข่าวตุรกีคนหนึ่งอ้างว่า วัคซีนเช่นนั้นสามารถใช้เป็นอุบายทำหมันคนเป็นจำนวนมาก

ในสหรัฐ

การประกาศเตือนของเอฟบีไอเกี่ยวกับการคุกคามของพวกขวาจัดที่ตั้งใจกระจายไวรัสโคโรนาไปยังคนกลุ่มจำเพาะ ๆ ได้กล่าวถึงการโทษคนยิวและผู้นำคนยิวว่า เป็นเหตุให้เกิดการระบาดทั่วและให้ต้องปิดรัฐต่าง ๆ

องค์การนอกภาครัฐ Anti-Defamation League (ADL) ตีพิมพ์ข่าวและบล็อกเกี่ยวกับการต่อต้านคนยิวออนไลน์ รวมทั้งทฤษฎีสมบคบคิดและข้อมูลผิด ๆ เรื่องแหล่งกำเนิดของโควิด-19 การกระจายโรค การสร้างและการได้กำไรจากวัคซีนในบรรดาเรื่องต่าง ๆ แล้วเชื่อมมันกับเรื่องเท็จต่อต้านคนยิวที่ทำกันมาแล้วเป็นศตวรรษ ๆ โดยเฉพาะในช่วงกาฬโรคระบาด ADL ยังโทษแพลตฟอร์มเทคโนโลยียักษ์ใหญ่ต่าง ๆ เช่น เฟซบุ๊ก เพราะช่วยให้ทฤษฎีสมคบคิดเหล่านี้กระจายไปเหมือนกับไวรัส โดยไม่ยอมตั้งนโยบายที่บังคับให้ลบข้อมูลเช่นนี้ออก ไม่บังคับใช้นโยบายการกลั่นกรองเนื้อความที่ก่อความเกลียดชังตามที่มีอยู่แล้ว และการล้มเหลวไม่สามารถจำกัดการขยายและกระจายเนื้อความเช่นนี้

โทษคนมุสลิม

ในประเทศอินเดีย มีการโทษคนมุสลิมว่าเป็นผู้กระจายโรคหลังจากเกิดกรณีโรคในการประชุมทางศาสนาของกลุ่ม Tablighi Jamaat มีรายงานถึงการด่าคนมุสลิมในสื่อสังคมและการทำร้ายคนมุสลิมในอินเดีย มีข้ออ้างว่าคนมุสลิมกำลังขายอาหารที่ปนเปื้อนไวรัสโครโรนา และมัสยิดในเมืองปัฏนากำลังให้ที่หลบซ่อนแก่คนจากอิตาลีและอิหร่าน ซึ่งล้วนแสดงแล้วว่าเป็นเท็จ

ในสหราชอาณาจักร มีรายงานเกี่ยวกับกลุ่มขวาจัดที่โทษคนมุสลิมในการระบาดของไวรัสโคโรนา แล้วอ้างผิด ๆ ว่า มัสยิดก็ฝืนเปิดอยู่แม้หลังรัฐบาลได้ประกาศงดการชุมนุมคนแบบมีจำนวนมากทั่วประเทศ ในสหรัฐ องค์การนอกภาครัฐ Anti-Defamation League (ADL) รายงานว่า มีความเดียดฉันท์ต่อต้านคนมุสลิมที่เนื่องกับไวรัสโคโรนา

เป็นแผนจำกัดจำนวนประชากร

ตามสำนักข่าวบีบีซี มีสมาชิกยูทูบ (Jordan Sather) ที่ได้สนับสนุนทฤษฎีสมคบคิดว่ามีการต่อต้านประธานาธิบดีสหรัฐดอนัลด์ ทรัมป์ (QAnon conspiracy theory) และสนับสนุนขบวนต่อต้านวัคซีน ได้อ้างอย่างผิด ๆ ว่า โรคระบาดเป็นแผนคุมจำนวนประชากรโดยสถาบันวิจัยทางชีวภาพแห่งสหราชอาณาจักรคือ Pirbright Institute ร่วมกับบิล เกตส์

นักพยากรณ์อากาศชาวอังกฤษคนดังคนหนึ่ง (Piers Corbyn) ได้ระบุไวรัสโคโรนาว่าเป็น "ปฏิบัติการทางจิตวิทยาเพื่อล้มเศรษฐกิจเพื่อผลประโยชน์ของบริษัทยักษ์ใหญ่" และกล่าวว่า "วัคซีนจะทำให้ถึงตาย" เป็นบุคคลที่แพทย์ออกทีวีคนดังอีกคนหนึ่ง (Hilary Jones) ได้เรียกเมื่อให้สัมภาษณ์ร่วมกับนักพยากรณ์อากาศในรายการทีวียามเช้าว่า เป็นบุคคลอันตราย

เครือข่ายมือถือ 5 จี

 
เสาอากาศ 5 จีบางครั้งถูกเผาเพราะโทษกันอย่างผิด ๆ ว่าเป็นเหตุของโควิด-19
 
ช่างของบริษัทรักษาสายโทรศัพท์ในสหราชอาณาจักรร้องขอความเห็นใจจากกลุ่มต่อต้าน 5 จีในเฟซบุ๊กว่า ตนไม่ได้เกี่ยวข้องกับเครือข่ายมือถือ และการถูกแกล้งทำให้ตนทำงานคือดำรงรักษาสายโทรศัพท์และบรอดแบนด์ไม่ได้

ในเดือนกุมภาพันธ์ สำนักข่าวบีบีซีรายงานว่า นักทฤษฎีสมคบคิดในสื่อสังคมได้อ้างว่า ไวรัสโคโรนาสัมพันธ์กับเครือข่ายมือถือ 5 จี คืออ้างว่า การระบาดโรคในอู่ฮั่นและที่เรือสำราญ Diamond Princess เกิดจากสนามแม่เหล็กไฟฟ้าของเทคโนโลยีไร้สายและของเครือข่ายมือถือ 5 จี และว่า เหตุการณ์ระบาดทั่วเป็นเรื่องกุเพื่ออำพรางความเจ็บป่วยที่มีเหตุจากระบบ 5 จี

ในเดือนมีนาคม 2020 หมอทางเลือกอเมริกันผู้หนึ่ง (Thomas Cowan) ที่เคยฝึกเป็นแพทย์ปัจจุบันและปัจจุบันต้องทำงานแบบถูกคุมความประพฤติโดยคณะกรรมการแพทย์ของแคลิฟอร์เนียระบุว่า โควิด-19 เกิดจากระบบ 5 จี โดยอ้างหลักฐานว่า ประเทศในแอฟริกาไม่มีการระบาดทั่วอย่างสำคัญและแอฟริกาก็ไม่มีระบบ 5 จี เขายังอ้างผิด ๆ ด้วยว่า ไวรัสเป็นของเสียจากเซลล์ที่กลายเป็นพิษเพราะสนามแม่เหล็กไฟฟ้า และการระบาดทั่วของโรคไวรัสต่าง ๆ ตามประวัติศาสตร์เกิดพร้อม ๆ กับความก้าวหน้าสำคัญทางเทคโนโลยีวิทยุ ต่อมาวิดีโอของหมอคนนี้ได้กระจายไปทั่วโดยได้รับการส่งต่อจากคนดัง ๆ รวมทั้งนักแสดงวูดดี แฮร์เรลสัน, นักแสดงจอห์น คูแซก และนักร้องเคอรี ฮิลสัน

ทฤษฎีนี้ยังอาจถูกเผยแพร่โดยการรณรงค์สร้างข้อมูลเท็จแบบประสาน คล้ายกับที่องค์กรโน้มน้าวความคิดเห็นของรัสเซียคือ Internet Research Agency ได้ทำ ต่อมาสำนักข่าวและองค์กรอื่น ๆ จึงได้หักล้างและติเตียนทฤษฎีนี้รวมทั้งรอยเตอร์สยูเอสเอทูเดย์, องค์กรเช็คและแก้ความจริงของประเทศอังกฤษคือ Full Fact และผู้อำนวยการของสมาคมสาธารณสุขอเมริกัน (American Public Health Association)

ยังมีนักทฤษฎีสมคบคิดอีกคน (Mark Steele) ที่อ้างความรู้โดยตรงว่า ระบบ 5 จีสามารถสร้างอาการเหมือนกับที่ไวรัสก่อ อดีตพยาบาลอีกผู้หนึ่งที่ถูกเลิกใบอนุญาตโดยคณะกรรมการแพทย์ทั่วไปอังกฤษ ก็ได้มาเป็นผู้สนับสนุนทฤษฎีสมคบคิดนี้อีกคนหนึ่ง โดยกล่าวมาเรื่อย ๆ ว่า อาการเช่นนี้เหมือนกับที่เกิดเมื่อถูกกับสนามแม่เหล็กไฟฟ้า

ศาสตราจารย์ผู้อำนวยการของสถาบันให้บริการทางสาธารณสุของอังกฤษคือ NHS England จัดทฤษฎีที่สัมพันธ์เครือข่ายมือถือ 5 จีกับโควิด-19 ว่าเป็น "ข่าวปลอมชนิดแย่สุด" เพราะไวรัสไม่สามารถแพร่ไปตามคลื่นวิทยุ และโควิด-19 ก็ได้กระจายและยังคงกระจายไปในประเทศที่ไม่มีเครือข่าย 5 จี

มีไฟไหม้เสาร์โทรศัพท์ที่น่าสงสัยถึง 20 กรณีในอังกฤษในช่วงสุดสัปดาห์เทศกาลอีสเตอร์ปี 2020 รวมทั้งในเมืองดาเก็นแฮมที่จับผู้ต้องสงสัยวางเพลิงได้ 3 คน ในเมืองฮัดเดอส์ฟีลด์ที่ไฟไหม้เสาโทรศัพท์ซึ่งหน่วยฉุกเฉินใช้ และในนครเบอร์มิงแฮมที่ไฟไหม้เสาโทรศัพท์ซึ่งให้บริการแก่โรงพยาบาลไนติงเกลของ NHS ช่างโทรคมนาคมบางส่วนรายงานว่าถูกคุกคามด้วยความรุนแรงรวมทั้งจะแทงให้ถึงตาย โดยบุคคลที่เชื่อว่าตนทำงานกับเครื่อข่าย 5 จี ในวันที่ 12 เมษายน 2020 มีการโทรเรียกตำรวจแห่งชาติและหน่วยดับเพลิงไปยังเสา 5 จีที่ถูกไฟไหม้ในประเทศไอร์แลนด์ ซึ่งตำรวจจัดว่าเป็นคดีวางเพลิง จนกระทั่งรัฐมนตรีอังกฤษออกมากล่าวว่า ทฤษฎีว่าไวรัสโควิด-19 กำลังกระจายไปทางการสื่อสารไร้สายแบบ 5 จี เป็นเรื่อง "เหลวไลทั้งเพ และเหลวไหลอย่างเป็นอันตรายด้วย"

จนถึงวันที่ 30 มีนาคม มีการวางเพลิง 29 ครั้งที่เสาโทรศัพท์มือถือในประเทศเนเธอร์แลนด์ รวมทั้งกรณีที่มีข้อความเขียนไว้ว่า "Fuck 5G" ด้วย มีเหตุการณ์ในประเทศไอร์แลนด์และไซปรัสด้วย เฟซบุ๊กได้ลบบทความที่สนับสนุนให้ทำลายอุปกรณ์ 5 จี ช่างที่ทำงานกับบริษัทลูกของบริติชเทเลคอมโพสต์ขอร้องในกลุ่มเฟซบุ๊กต่อต้าน 5 จีว่าอย่าทำการใด ๆ ต่อช่างเพราะไม่ได้เกี่ยวกับเครือข่ายมือถือ กลุ่มสนับสนุนทางอุตสาหกรรม (Mobile UK) กล่าวว่า การกระทำเยี่ยงนี้มีผลต่อการดำรงรักษาเครือข่ายที่รับรองให้ทำงานจากบ้านและให้บริการแก่ผู้บริโภคที่อ่อนแอ แก่บริการฉุกเฉิน และแก่ รพ.

มีวิดีโอที่ส่งต่ออย่างกว้างขวางซึ่งแสดงหญิงที่กล่าวหาพนักงานของบริษัทบรอดแบนด์ (Community Fibre) ว่าติดตั้งระบบ 5 จีโดยเป็นส่วนของแผนการฆ่าประชาชน ในบรรดาบุคคลที่เชื่อว่าเครือข่าย 5 จีเป็นเหตุต่ออาการโควิด-19 ร้อยละ 60 ระบุว่า ความรู้เกี่ยวกับไวรัสโดยมากมาจากยูทูบ ในเดือนเมษายน 2020 ยูทูบประกาศว่าจะลดสื่อที่สัมพันธ์ระบบ 5 จีกับไวรัสโคโรนา แต่วิดีโอทฤษฎีสมคบคิดเกี่ยวกับระบบ 5 จีโดยไม่กล่าวถึงไวรัสโคโรนาก็จะไม่ลบออก แม้ยังอาจจัดว่าเฉียดเส้นและดังนั้น ก็จะลบออกจากผลเสิร์ชแล้วทำให้เสียรายได้ นักทฤษฎีสมคบคิดผู้หนึ่ง (David Icke) ได้กระจายข้ออ้างที่ถูกดิสเครดิตแล้วไปตามวิดีโอ (ต่อมาถูกลบออก) ในยูทูบ, ใน Vimeo และในการสัมภาษณ์ทางช่องทีวีของรัฐ London Live ต่อมาจึงมีการเรียกร้ององค์กรผู้ควบคุมการดำเนินการ (คือ Ofcom) ให้เข้าไปจัดการ ยูทูบใช้เวลาโดยเฉลี่ย 41 วันเพื่อลบวิดีโอเท็จเกี่ยวกับโควิดในช่วงครึ่งปีแรกของ 2020

การรายงานการป่วยและการตายผิด ๆ

ประธานาธิบดีทรัมป์อ้างว่านับคนตายเกินจริง

ในเดือนสิงหาคม 2020 ประธานาธิบดีสหรัฐดอนัลด์ ทรัมป์ทวีตว่า จำนวนคนตายเนื่องกับโควิด-19 ที่รายงานในสหรัฐ จริง ๆ ร้อยละ 6 เท่านั้นเกิดจากโรค แต่ก็นับเอาแต่มรณบัตรที่ระบุโควิด-19 เท่านั้นว่าเป็นเหตุ ต่อมาในเดือนตุลาคม หัวหน้านักสถิติอัตราการตายที่ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐ (ซีดีซี) จึงกล่าวว่า มรณบัตรเหล่านั้นไม่ได้ระบุลำดับเหตุการณ์ทั้งหมดที่นำไปสู่ความตาย ดังนั้น จึงไม่สมบูรณ์ แต่ซีดีซีประมวลข้อมูลการตายอาศัยการสอดส่องกรณีคนไข้ (case surveillance) บันทึกการตาย (vital record) และการตายเพิ่มผิดปกติ (mortality displacement) ส่วนเว็บไซต์ FactCheck.org รายงานว่า แม้มรณบัตรเพียงร้อยละ 6 จะระบุโควิด-19 ว่าเป็นเหตุอย่างเดียวของการตาย โดยที่เหลือร้อยละ 94 มีภาวะอื่น ๆ ที่เป็นเหตุสนับสนุนให้ตาย แต่โควิด-19 ก็ระบุว่าเป็นเหตุการตายของมรณบัตรถึงร้อยละ 92 เพราะมันอาจเป็นเหตุให้เกิดอาการรุนแรงอื่น ๆ รวมทั้งปอดบวมและกลุ่มอาการหายใจลำบากเฉียบพลัน ในกลางเดือนตุลาคม 2020 จำนวนคนตายเพราะโควิด-19 ในสหรัฐรายงานอยู่ที่ 218,511 ราย (ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐ), 219,681 ราย (มหาวิทยาลัยจอนส์ฮอปกินส์) และ 219,541 ราย (หนังสือพิมพ์เดอะนิวยอร์กไทมส์)

ข้อมูลไม่ดี

ในสหรัฐ การรับมือกับการระบาดทั่วมีอุปสรรคเนื่องกับเทคโนโลยีที่ล้าสมัย (รวมทั้งเครื่องโทรสารและรูปแบบข้อมูลที่ส่งแลกเปลี่ยนกันไม่ได้) การส่งและการบริหารข้อมูลที่ไม่ดี (หรือแม้แต่ไม่ได้ข้อมูลเลย) การไร้มาตรฐาน และการไร้ความเป็นผู้นำจากรัฐบาลกลาง กฎหมายภาวะส่วนตัวยังเป็นปัญหาจนกระทั่งถึงขั้นว่า เป็นตัวยับยั้งการติดตามค้นหาคนที่มาสัมผัสกับผู้ป่วย และข้อมูลที่จำเป็นบางครั้งกลับบิดเบือนอย่างจงใจในบางที่ เช่น ในรัฐต่าง ๆ ของสหรัฐ

จำนวนการตายที่ระบุว่าเป็นข่าวรั่ว

ในวันที่ 5 กุมภาพันธ์ สำนักข่าว Taiwan News ตีพิมพ์บทความที่อ้างว่าบริษัทอินเทอร์เน็ตจีน Tencent อาจพลาดทำข่าวรั่วแล้วแสดงอัตราการตายและการติดโรคจริง ๆ ในจีน คือสำนักข่าวระบุว่า ระบบ Tencent Epidemic Situation Tracker ได้แสดงกรณีติดโรคและจำนวนคนตายเป็นหลายเท่าของจำนวนทางการ โดยอ้างโพสต์เฟซบุ๊กของเจ้าของร้านขายเครื่องดื่มในไต้หวันและคนไต้หวันนิรนามอีกคนหนึ่ง สำนักข่าวอื่น ๆ ก็ได้อ้างอิงบทความนี้จนกระจายไปอย่างกว้างขวางในทวิตเตอร์ เฟซบุ๊ก และ 4chan การกระจายข่าวได้จุดชนวนทฤษฎีสมคบคิดมากมายที่ระบุว่า รูปตัวอย่างแสดงจำนวนการตายจริง ๆ ซึ่งต่างกับที่ระบุโดยทางการ รองศาสตราจารย์แผนกสาธารณสุขของมหาวิทยาลัยจอนส์ฮอปกินส์อธิบายว่า ตัวเลขจจากข่าวที่ "รั่ว" มาเช่นนี้ไม่สมเหตุผลและไม่สมกับความจริง เพราะโรคมีอัตราความตายทซึ่งต่ำกว่าที่ข่าวระบุมาก ส่วนโฆษกของ Tencent ตอบโดยอ้างว่า รูปนั้นสร้างขึ้น และมันประกอบด้วย "ข้อมูลผิด ๆ ที่เราไม่เคยตีพิมพ์"

ต่อมาผู้เขียนข่าวเบื้องต้นก็ได้ให้สัมภาษณ์ทางทีวีแล้วยืนยันความเป็นจริงและความควรเป็นข่าวของข้อมูลรั่วเช่นนี้

การเผาศพหมู่ในอู่ฮั่น

ในวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2020 มีรายงานในทวิตเตอร์ว่า มี "ข้อมูล" ที่แสดงว่ามีการปล่อยสารกำมะถันเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมากเหนือเมืองอู่ฮั่น แล้วอ้างต่อไปว่า มีเหตุจากการเผาคนติดไวรัสโครนาที่เสียชีวิตโดยเผาเป็นหมู่ ซึ่งสำนักข่าวอื่น ๆ นำไปเผยแพร่ รวมทั้งสำนักข่าวอังกฤษแนวตื่นเต้น Daily Express, Daily Mail และสำนักข่าวไต้หวัน Taiwan News เว็บไซต์ตรวจความจริง Snopes ต่อมาหักล้างข้อมูลผิด ๆ นี้ โดยชี้ว่าแผนที่ซึ่งใช้ในข้ออ้างไม่ใช่ค่าระดับซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) เหนือเมืองอู่ฮั่นในเวลาจริง เป็นเพียงแต่แบบจำลองที่คอมพิวเตอร์สร้างขึ้นอาศัยข้อมูลตามประวัติและตามที่พยากรณ์

ข้อมูลผิด ๆ เพื่อโจมตีไต้หวัน

ในวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2020 สำนักข่าวรัฐบาลไต้หวันคือ Central News Agency รายงานว่า มีข้อมูลผิด ๆ เป็นจำนวนมากที่ปรากฏในเฟซบุ๊กซึ่งอ้างว่า การระบาดทั่วของโควิด-19 ในไต้หวันควบคุมไม่ได้ ว่ารัฐบาลได้ปกปิดการติดโรค และประธานาธิบดีไต้หวันไช่ อิงเหวินได้ติดโรค องค์กรตรวจสอบความจริงในไต้หวันเสนอว่า ข้อมูลผิด ๆ ในเฟซบุ๊กคล้ายกับที่พบในจีนแผ่นดินใหญ่ เพราะใช้อักษรจีนตัวย่อและศัพท์ภาษาจีนแผ่นดินใหญ่ ซึ่งองค์กรเตือนว่า จุดประสงค์ก็เพื่อโจมตีรัฐบาลไต้หวัน

ในเดือนมีนาคม 2020 สำนักงานสืบสวนของกระทรวงยุติธรรมไต้หวันเตือนว่า จีนกำลังพยายามตัดทอนความเชื่อใจในข่าวจริงโดยวาดภาพรายงานของรัฐบาลไต้หวันว่าเป็นข่าวปลอม เจ้าหน้าที่ของรัฐจึงได้รับคำสั่งให้ใช้ทุกวิถีทางเพื่อตรวจว่าบทความเหล่านี้สัมพันธ์กับคำสั่งของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีนหรือไม่ แต่สำนักงานไต้หวันของจีนแผ่นดินใหญ่ก็ปฏิเสธข้อกล่าวหานี้ โดยระบุว่าเป็นการโกหก และว่าพรรคประชาธิปไตยก้าวหน้ากำลัง "กระตุ้นให้เกลียดกัน" ระหว่างจีนทั้งสองฝ่าย แต่ตามหนังสือพิมพ์อเมริกันเดอะวอชิงตันโพสต์ จีนก็ได้รณรงค์ทำข้อมูลเท็จเพื่อโจมตีไต้หวันเป็นทศวรรษ ๆ แล้ว

ส่วนผู้อำนวยการด้านวิจัยที่สถาบันเพื่ออนาคตอันเป็นสถาบัน think tank ได้วิเคราะห์โพสต์เหล่านั้นแล้วสรุปว่า โดยมากมาจากผู้ใช้ธรรมดา ๆ ในจีน ไม่ใช่มาจากรัฐ แต่เขาก็วิจารณ์รัฐบาลจีนในฐานะอนุญาตให้ข้อมูลผิด ๆ เหล่านั้นกระจายออกนอกประเทศ (ผ่านการตรวจพิจารณาของ Great Firewall) ซึ่งเขาจัดว่า "มุ่งร้าย" ตามสำนักข่าว Taiwan News ข้อมูลผิด ๆ ถึง 1/4 เชื่อว่ามาจากจีน

ในวันที่ 27 มีนาคม 2020 องค์กรไม่หวังผลกำไรที่รัฐบาลสหรัฐจัดตั้งในไต้หวันคือ American Institute in Taiwan ประกาศว่าจะร่วมมือกับศูนย์เช็คความจริงของไต้หวันเพื่อแก้ปัญหาข้อมูลผิด ๆ เกี่ยวกับโควิด-19

การใช้แผนที่ผิด ๆ

ในต้นเดือนกุมภาพันธ์ แผนที่ซึ่งเก่าแก่เป็นทศวรรษและแสดงการระบาดของไวรัสที่เป็นไปได้ของโปรเจ็กต์ World Population Project ถูกนำไปใช้อย่างผิด ๆ โดยสำนักข่าวออสเตรเลีย (รวมหนังสือพิมพ์แนวตื่นเต้นอังกฤษ คือ The Sun, Daily Mail และ Metro) ซึ่งอ้างว่าเป็นแผนที่ระบุการระบาดทั่วของไวรัสโคโรนาในปี 2020 แล้วต่อมาก็กระจายไปตามสื่อสังคมของสำนักข่าวเหล่านั้น ๆ แม้สำนักข่าวบางส่วนภายหลังจะลบแผนที่ออก บีบีซีก็รายงานว่ายังมีบางส่วนที่ยังคงแผนที่ไว้

นางพยาบาลนักเปิดเผย

วันที่ 24 มกราคม 2020 มีวิดีโอเกี่ยวกับบุคคลที่ดูเหมือนกับพยาบาลจีนในมณฑลหูเป่ย์ที่กระจายไปทางออนไลน์ ซึ่งกล่าวถึงสถานการณ์ในอู่ฮั่นอันร้ายแรงกว่าที่รัฐบาลรายงาน คืออ้างว่าคนเกิน 90,000 คนได้ติดเชื้อไวรัสในจีน ว่าไวรัสอาจติดต่อจากคน ๆ เดียวไปยัง 14 คน (R0=14) และว่าไวรัสกำลังกลายพันธุ์เป็นรอบที่สอง มีคนดูวิดีโอเป็นล้าน ๆ ครั้งในสื่อสังคมต่าง ๆ และกล่าวถึงในรายงานออนไลน์ต่าง ๆ มากมาย

บีบีซีระบุว่า ผิดจากคำบรรยายภาษาอังกฤษที่มีในวิดีโอรุ่นหนึ่ง หญิงผู้นี้ไม่ได้อ้างว่าเป็นพยาบาลหรือหมอ และเครื่องแบบและหน้ากากของเธอก็ไม่เหมือนกับของบุคลากรทางแพทย์ในมณฑลหูเป่ย์ ข้ออ้างเกี่ยวกับ R0=14 ก็ไม่เข้ากับการประเมินของผู้เชี่ยวชาญซึ่งให้ค่าประเมินระหว่าง 1.4-2.5 ในตอนนั้น และการอ้างการติดเชื้อถึง 90,000 รายก็ไม่มีข้อพิสูจน์อะไร

การลดใช้โทรศัพท์มือถือ

มีการระงับใช้โทรศัพท์มือถือถึง 21 ล้านรายสำหรับบริษัทโทรศัพท์มือถือใหญ่สุด 3 รายในจีน ซึ่งใช้เป็นหลักฐานผิด ๆ ว่าเกิดคนตายเป็นล้าน ๆ เพราะไวรัสโคโรนาในจีน เพราะการะงับเกิดเนื่องกับเศรษฐกิจที่แย่ลงและการลดการติดต่อทางสังคมในช่วงการระบาดทั่ว

Casedemic

ผู้ปฏิเสธโควิด-19 ได้ใช้คำว่า "casedemic" (แทน pandemic) โดยเป็นทฤษฎีสมคบคิดหนึ่งที่ว่า โควิด-19 ไม่เป็นอันตรายและจำนวนโรคซึ่งรายงานเป็นเพียงผลของการตรวจสอบที่เพิ่มขึ้น แนวคิดนี้ดึงดูดใจนักปฏิบัติการต่อต้านวัคซีนเป็นพิเศษ ผู้ใช้แนวคิดเพื่ออ้างว่า ปฏิบัติการทางสาธารณสุขโดยเฉพาะวัคซีน ไม่จำเป็นเพื่อแก้สิ่งที่พวกเขาเรียกว่าการระบาดทั่วจอมปลอม

วิศวกรชื่อว่า Ivor Cummins ดูเหมือนจะเป็นคนบัญญัติคำนี้ขึ้นในเดือนสิงหาคม 2020 เป็นบุคคลนิยมในหมู่ผู้ปฏิเสธโควิด-19 ผู้สนับสนุนการแพทย์ทางเลือกคนหนึ่ง (Joseph Mercola) ได้นำคำนี้ไปใช้ เมื่อพูดเกินจริงถึงผลบวกเทียมที่ได้ในการตรวจโรคด้วยปฏิกิริยาลูกโซ่พอลิเมอเรส (PCR) เพื่อสร้างเรื่องเท็จว่า การตรวจเช่นนี้ไม่สมเหตุผล จริง ๆ แล้ว ปัญหาของ PCR เป็นเรื่องที่รู้กันดีอยู่แล้ว และเจ้าหน้าที่ก็ทำการเพื่อชดใช้ผลบวกเทียมแล้ว คำปฏิเสธโควิดเช่นนี้ยังละเลยการกระจายโรคแบบไร้อาการ จำนวนกรณีที่อาจไม่ได้ตรวจในช่วงเบื้องต้นของการระบาดทั่ว เทียบกับปัจจุบันที่ได้เพิ่มการตรวจและเพิ่มความรู้หลังจากช่วงนั้น และปัจจัยอื่น ๆ ที่มีผลต่อการตรวจด้วย PCR

การกระจายโรค

จากมนุษย์สู่มนุษย์

วันที่ 3 มกราคม 2020 คณะกรรมการสาธารณสุขอู่ฮั่นได้แถลงการณ์ถึงอาการปอดบวมเหตุไวรัสชนิดใหม่ แต่กล่าวว่าโรคไม่สามารถติดต่อจากคนหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่ง

ภูมิคุ้มกันหมู่ในแคลิฟอร์เนียตั้งแต่ปี 2019

วันที่ 31 มีนาคม 2020 นักอนุรักษนิยมชาวอเมริกันคนหนึ่ง (Victor Davis Hanson) ได้เผยแพร่ทฤษฎีว่า โควิด-19 อาจมีอยู่ในรัฐแคลิฟอร์เนียตั้งแต่ฤดูใบไม้ตกของปี 2019 จึงทำให้เกิดระดับภูมิคุ้มกันหมู่ และสามารถอธิบายความแตกต่างของอัตราการติดเชื้อในเมืองต่าง ๆ เช่น นครนิวยอร์กเทียบกับลอสแอนเจลิส ต่อมาจึงมีการให้สัมภาษณ์กับหนังสือพิมพ์เดอะลอสแอนเจลิสไทมส์อีกว่า มีหลักฐานที่แสดงว่า ไวรสัอาจมีอยู่ในแคลิฟอร์เนียตั้งแต่เดือนธันวาคม 2019 แต่การวิเคราะห์ทางพันธุกรรมและทางสารภูมิต้านทานก็หักล้างแนวคิดว่าไวรัสมีอยู่ในสหรัฐก่อนเดือนมกราคม 2020

คนไข้แรก

ในเดือนมีนาคม นักทฤษฎีสมคบคิดได้เริ่มข่าวลือเท็จว่า ทหารกองหนุนสหรัฐคนหนึ่ง (Maatje Benassi) เป็นคนไข้แรกของการระบาดทั่ว เพราะเธอได้ร่วมงานเกมโลกทหาร 2019 (2019 Military World Games) ก่อนที่โรคจะเริ่มระบาด แม้ว่าเธอจริง ๆ ไม่เคยตรวจพบไวรัส นักทฤษฎีสมคบคิดยังเชื่อมครอบครัวของเธอกับดีเจอิตาลีคนดัง Benny Benassi ทั้ง ๆ ที่ดีเจก็ไม่มีความสัมพันธ์กับเธอและก็ไม่เคยติดไวรัสด้วย

ภูมิต้านทาน/ความอ่อนแอเพราะชาติพันธุ์

มีการอ้างว่าคนชาติพันธุ์บางชาติอ่อนแอหรือแข็งแรงต่อโควิด-19 ยิ่งกว่า แต่โควิด-19 ก็เป็นโรคสัตว์ที่ติดต่อมายังมนุษย์โรคใหม่ ดังนั้น จึงไม่มีกลุ่มมนุษย์ใด ๆ ที่อาจเกิดภูมิคุ้มกันหมู่ก่อนกลุ่มอื่นได้ เริ่มตั้งแต่วันที่ 11 กุมภาพันธ์ มีรายงานที่กระจายไปอย่างรวดเร็วผ่านเฟซบุ๊กว่า นักศึกษาแคเมอรูนในจีนหายจากโรคอย่างสิ้นเชิงเพราะมีเชื้อสายแอฟริกา แต่แม้นักศึกษาคนหนึ่งจะรักษาหาย แต่สื่ออื่น ๆ ก็ระบุว่าไม่มีหลักฐานที่แสดงว่า คนแอฟริกาทนต่อไวรัสยิ่งกว่า และการกล่าวเช่นนี้เป็นข้อมูลเท็จ เลขาธิการกระทรวงสาธารณสุขเคนยาปฏิเสธตรง ๆ ข่าวลือที่ว่า "คนผิวดำจะไม่ติดไวรัสโคโรนา" แล้วประกาศกรณีแรกของเคนยาในวันที่ 13 มีนาคม ข่าวลือนี้โทษว่าเป็นปัจจัยอย่างหนึ่งที่ทำให้คนอเมริกันเชื้อสายแอฟริกาติดโรคและตายในอัตราสูงกว่า

ยังมีการอ้างถึง "ภูมิคุ้มกันของคนอินเดีย" ต่อโควิด-19 อาศัยความเป็นอยู่ของคนอินเดีย (เช่น เป็นคนกินเจ) ซึ่งศาสตราจารย์ที่กลุ่มมหาวิทยาลัยการแพทย์อินเดียคือ All India Institute of Medical Sciences (AIIMS) กล่าวว่า "เหลวไหลโดยสิ้นเชิง" เขากล่าวว่า ยังไม่มีภูมิคุ้มกันหมู่ต่อไวรัส-19 เพราะเป็นเชื้อใหม่ มันยังไม่ชัดเจนแม้กระทั่งว่าคนที่หายป่วยจากโควิด-19 จะมีภูมิคุ้มกันที่คงยืน เพราะนี่เกิดกับไวรัสบางอย่าง ไม่เกิดกับบางอย่าง

ผู้นำสูงสุดอิหร่านแอลี ฆอเมเนอีอ้างว่า สหรัฐได้ดัดแปลงไวรัสทางพันธุกรรมโดยเฉพาะ ๆ เพื่อใชักับคนอิหร่าน แล้วใช้ข้ออ้างเท็จนี้อธิบายว่าทำไมโควิด-19 จึงมีผลหนักต่ออิหร่าน แต่ก็ไม่ได้ให้หลักฐานอะไร ๆ

นักวิจัยชาวจอร์แดนกลุ่มหนึ่งตีพิมพ์รายงานที่อ้างว่า คนอาหรับอ่อนแอต่อโควิด-19 น้อยกว่าเพราะมีการแปรผันทางพันธุกรรมอย่างหนึ่งที่เฉพาะเจาะจงต่อคนตะวันออกกลาง

การโทษคนพวกอื่นโดยชาติพันธุ์และศาสนา

มีคนถูกทำร้ายเพราะความเกลียดกลัวต่างชาติเนื่องกับโควิด-19 โดยคนร้ายโทษเหยื่ออาศัยความต่างกันทางชาติพันธุ์ว่า แพร่โควิด คนที่ดูเหมือนคนจีนอาจถูกทำร้ายทางกายและทางวาจาเนื่องกับโควิดในประเทศต่าง ๆ โดยบุคคลที่กล่าวหาคนจีนว่าแพร่ไวรัส ในประเทศจีนเองก็มีการเลือกปฏิบัติ (เช่น การขับไล่และการไม่ให้บริการในร้านค้า) ต่อคนที่มาจากใกล้ ๆ อู่ฮั่น (ที่การระบาดทั่วได้เริ่ม) และต่อคนที่มองว่าไม่ใช่คนจีน (โดยเฉพาะคนแอฟริกา) เพราะรัฐบาลจีนได้โทษกรณีที่ยังเพิ่มขึ้นเนื่องกับการนำไวรัสเข้ามาใหม่จากต่างประเทศ (ทั้ง ๆ ที่ร้อยละ 90 ของกรณีเกิดใหม่เป็นคนถือหนังสือเดินทางจีน) โดยประเทศใกล้เคียงก็เลือกปฏิบัติต่อคนตะวันตกด้วย

คนยังโทษคนกลุ่มอื่น ๆ ตามการแบ่งพวกทางสังคมที่มีอยู่แล้ว โดยบางครั้งอ้างกรณีโควิด-19 ของกลุ่มนั้น ๆ ยกตัวอย่างเช่น ในอินเดีย มีคนโทษ หลีกเลี่ยง และเลือกปฏิบัติต่อคนมุสลิมอย่างกว้างขวาง (รวมการทำร้ายอย่างรุนแรง) โดยใช้ข้ออ้างซึ่งไร้มูลฐานว่า คนมุสลิมจงใจแพร่โควิด-19 และงานประชุมมุสลิมหนึ่งที่เกิดการติดต่อของโรคได้รับความสนใจจากประชาชนยิ่งกว่างานคล้าย ๆ ที่จัดโดยคนกลุ่มอื่นหรือโดยรัฐบาล กลุ่มคนที่ถือคนขาวว่าดีสุดก็ได้โทษคนไม่ใช่คนขาวกลุ่มอื่น ๆ และสนับสนุนให้จงใจแพร่โรคแก่คนกลุ่มน้อยที่ตนไม่ชอบ เช่น คนยิว

การกินซุปค้างคาว

สื่อข่าวบางแห่งรวมทั้งหนังสือพิมพ์แนวตื่นเต้นอังกฤษ Daily Mail และทีวีข่าวประจำชาติของรัสเซีย RT บวกกับบุคคลต่าง ๆ ได้ส่งต่อวิดีโอที่แสดงหญิงจีนกินค้างคาว แล้วบอกอย่างเป็นเท็จว่า ได้ถ่ายในอู่ฮั่นและเชื่อมมันกับโรคระบาด แต่วิดีโอนี้เป็นคลิปที่ไม่เกี่ยวกันของนักเดินทางแล้วบล็อกวิดีโอชาวจีนผู้หนึ่ง (Wang Mengyun) ที่ได้กินซุปค้างคาวในประเทศเกาะคือ ปาเลา ในปี 2016 เธอยังได้โพสต์คำขอโทษในแพลตฟอร์ม Weibo แล้วเล่าว่าเธอถูกทารุณกรรมและถูกขู่ทำร้าย และระบุว่าเธอเพียงแต่ต้องการโชว์อาหารปาเลา

การกระจายข้อมูลผิดเกี่ยวกับการกินคางค้าวจัดว่าเป็นความรู้สึกกลัวคนต่างชาติและเชื้อชาตินิยมโดยต่อต้านคนเอเชีย นี้เทียบกับความจริงที่นักวิทยาศาสตร์ได้แสดงแล้วว่า ไวรัสเกิดในค้างคาว แล้วกระจายไปยังสัตว์ถูกเบียนในระหว่างก่อนที่จะมาติดมนุษย์

การชุมนุมใหญ่

นักการเมืองประชานิยมแนวอนุรักษ์นิยมเกาหลีใต้ผู้หนึ่ง (Jun Kwang-hun) ได้บอกผู้คล้อยตามว่า ไม่มีความเสี่ยงในการชุมนุมขนาดใหญ่เพราะไม่สามารถติดไวรัสกลางแจ้ง โดยผู้ติดตามจำนวนมากก็เป็นผู้สูงวัย

ช่วงชีวิตของไวรัส

มีข้อมูลผิดที่กระจายไปว่า ไวรัสโควิด-19 มีช่วงชีวิตเพียง 12 ชม. และการอยู่บ้านเป็นเวลา 14 ชม. ในเคอร์ฟิวชานาตา (เคอร์ฟิวประชาชน) ของอินเดียก็จะทำลายโซ่การติดต่อ โดยอีกข้อความหนึ่งอ้างว่า การอยู่เคอร์ฟิวชานาตาจะลดกรณีโควิดได้ร้อยละ 40

ยุง

มีการอ้างว่า ยุงแพร่เชื้อไวรัสโคโรนา แต่ก็ไม่มีหลักฐานว่าจริง เพราะไวรัสโคโรนาแพร่เชื้อผ่านละอองน้ำลายและน้ำมูก

เรื่องต่าง ๆ

มีประกาศปลอมเรียกคืนสินค้าของบริษัทคอสต์โคที่กระจายไปยังสื่อสังคมและอ้างว่า กระดาษทิชชูยี่ห้อที่บริษัทเองจัดขายปนเปื้อนไวรัสโควิด-19 เพราะผลิตในจีน แต่ก็ไม่มีหลักฐานว่าไวรัสสามารถรอดชีวิตบนผิววัสดุเป็นระยะเวลานาน (เช่น เมื่อขนส่งสินค้า) และบริษัทก็ไม่ได้เรียกคืนสินค้านั้นจริง ๆ

มีประกาศปลอมที่อ้างว่ามาจากกระทรวงสุขภาพออสเตรเลียและระบุว่า ไวรัสโคโรนาสามารถกระจายไปตามปั๊มน้ำมัน ทุกคนจึงควรใส่ถุงมือเมื่อปั๊มน้ำมันใส่รถของตน ๆ

มีการอ้างว่า การใส่รองเท้าในบ้านเป็นเหตุผลให้ไวรัสโคโรนากระจายตัวในอิตาลี

ความปลอดภัยของเรือสำราญจากโรค

 
ไม่ว่าบริษัทเรือสำราญจะอ้างอย่างไรก็ตาม มีการติดโรคโควิดจำนวนมากในภูมิอากาศร้อน โดยประเทศต่าง ๆ ในแถบแคริบเบียน ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และอ่าวเปอร์เซียต่างก็ประสบผลกระทบจากโรคอย่างรุนแรง

ในเดือนมีนาคม 2020 หนังสือพิมพ์ Miami New Times รายงานว่า ผู้จัดการเรือสำราญนอร์เวย์ได้เตรียมคำตอบเพื่อชวนลูกค้าที่ยังกังวลให้จองที่เรือสำราญ รวมทั้งข้ออ้างซึ่ง "เป็นเท็จอย่างทนโท่" ว่า ไวรัสโคโรนา "สามารถรอดชีวิตได้แต่ในอุณหภูมิต่ำ ดังนั้น ทะเลแคริบเบียนจึงเป็นการเลือกที่ดีมากเมื่อไปเที่ยวเรือสำราญครั้งหน้าของคุณ" ว่า "นักวิทยาศาสตร์และบุคลากรทางแพทย์ได้ยืนยันแล้วว่า อากาศอุ่นระดับฤดูใบไม้ผลิจะเป็นจุดยุติของไวรัสโคโรนา" และว่า "ไวรัสไม่สามารถรอดชีวิตในอุณหภูมิซึ่งอุ่นเป็นอย่างดี โดยเป็นอุณหภูมิเขตร้อนที่เรือสำราญของคุณจะแล่นไป"

หวัดเป็นโรคประจำฤดู (คือมีน้อยกว่าในช่วงฤดูร้อน) ในบางประเทศ แต่ก็ไม่ใช่ทั้งหมด แม้โรคโควิด-19 อาจเป็นไปตามฤดูบ้าง แต่ก็ยังไม่ชัดเจน ไวรัสโควิด-19 กระจายไปตามเส้นเดินทางสายการบินรวมทั้งที่ต่าง ๆ ในเขตร้อน การระบาดของโรคในเรือสำราญเป็นเรื่องสามัญเพราะคนอายุมากกว่าอยู่ด้วยกันอย่างใกล้ชิดและจับพื้นผิวที่คนอื่นได้จับ

ดูเหมือนว่า โควิด-19 จะติดต่อได้ในทุกภูมิอากาศ เพราะมีผลหนักต่อประเทศเขตร้อนหลายประเทศ ยกตัวอย่างเช่น เมืองดูไบ ซึ่งมีอุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย 28 องศาเซลเซียสตลอดปี และมีสนามบินที่อ้างว่ามีการขนส่งโดยสารนานาประเทศมากที่สุด มีการติดโรคเป็นพัน ๆ

การป้องกัน

ประสิทธิผลของน้ำยาทำความสะอาดมือ สบู่ต้านแบคทีเรีย

 
การล้างมือด้วยสบู่และน้ำอย่างน้อย 20 วินาทีเป็นวิธีทำความสะอาดมือซึ่งดีที่สุด รองลงมาก็คือน้ำยาทำความสะอาดมือที่มีแอลกอฮอล์อย่างน้อยร้อยละ 60

ข้ออ้างว่าน้ำยาทำความสะอาดมือฆ่าเพียงแบคทีเรียแต่ไม่ฆ่าไวรัส และดังนั้น จึงไม่มีผลต่อโควิด-19 ได้กระจายไปอย่างกว้างขวางในทวิตเตอร์และสื่อสังคมอื่น ๆ แม้ประสิทธิผลของมันจะขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ แต่น้ำยาทำความสะอาดมือโดยมากก็ฆ่าไวรัสโควิด-19 ดังนั้น จึงแนะนำให้ใช้น้ำยาทำความสะอาดมือ แม้จะไม่เหมือนกับสบู่คือไม่ได้ผลสำหรับเชื้อโรคทุกอย่าง

ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐแนะนำให้ล้างมือด้วยสบู่และน้ำอย่างน้อย 20 วินาที โดยระบุว่าเป็นวิธีทำความสะอาดมือซึ่งดีที่สุดในสถานการณ์โดยมาก แต่ถ้าไม่มีสบู่และน้ำ น้ำยาทำความสะอาดมือที่มีแอลกอฮอล์อย่างน้อยร้อยละ 60 ก็ใช้แทนได้ ยกเว้นถ้ามองเห็นได้ว่ามือไม่สะอาดหรือมีคราบน้ำมัน ทั้งศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐและองค์การอาหารและยาสหรัฐต่างก็แนะนำสบู่ธรรมดา เพราะไม่มีหลักฐานว่า สบู่ต้านแบคทีเรียดีกว่า โดยยังมีหลักฐานที่จำกัดด้วยว่า อาจแย่กว่าในระยะยาว

การใช้หน้ากากในที่สาธารณะ

 
ในเดือนกรกฎาคม 2020 หัวหน้าหน่วยงานทางสาธารณสุขสหรัฐคนหนึ่ง (U.S. Surgeon General) กระตุ้นให้คนใส่หน้ากากโดยยอมรับว่า การแก้ความที่รัฐบาลระบุก่อนหน้า (รวมทั้งตนเอง) ว่าหน้ากากไม่ได้ผลสำหรับสาธารณชนเป็นเรื่องยาก

แม้เจ้าหน้าที่ของประเทศต่าง ๆ โดยเฉพาะในเอเชีย จะแนะนำให้ใส่หน้ากากในที่สาธารณะ แต่ในภูมิภาคอื่น ๆ รัฐบาลก็ให้คำแนะนำที่ขัดแย้งกันเองแล้วสร้างความสับสนแก่ประชาชน รัฐบาลและสถาบันต่าง ๆ เช่น ในสหรัฐ เบื้องต้นไม่สนใจให้สาธารณชนใช้หน้ากาก และมักให้ข้อมูลที่ทำให้เข้าใจผิดหรือไม่สมบูรณ์เกี่ยวกับประสิทธิผลของหน้ากาก แต่ก็มีผู้วิเคราะห์ซึ่งระบุเหตุการสื่อความต่อต้านหน้ากากเช่นนี้ว่า เป็นการบริหารการขาดแคลนของหน้ากาก เพราะรัฐบาลไม่ดำเนินการแก้ปัญหาเร็วพอ โดยให้ข้อสังเกตว่า ข้ออ้างเช่นนี้เกินวิทยาศาสตร์และไม่ใช่การโกหกธรรมดา ๆ

ในเดือนกุมภาพันธ์ 2020 หัวหน้าหน่วยงานทางสาธารณสุขสหรัฐ (U.S. Surgeon General) ผู้เป็นวิสัญญีแพทย์คนหนึ่งทวีตว่า "จริง ๆ นะพวกคุณ จงหยุดซื้อหน้ากาก เพราะมันไม่มีผลป้องกันสาธารณชนจากการติดไวรัสโคโรนา" แต่ภายหลังก็ถอยจากจุดยืนนี้เมื่อหลักฐานเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ว่าหน้ากากสามารถกำจัดการติดต่อของไวรัส อนึ่ง ในวันที่ 12 มิถุนายน 2020 สมาชิกของหน่วยงานเฉพาะกิจไวรัสโคโรนาของทำเนียบขาวคนดังคือ นพ. (วิทยาภูมิคุ้มกัน) Anthony Fauci ก็ยืนยันว่า คนอเมริกันถูกบอกให้ไม่ใส่หน้ากากตั้งแต่ต้นเพราะหน้ากากขาดแคลน แล้วอธิบายว่าหน้ากากจริง ๆ มีผล

สำนักข่าวบางแห่งอ้างว่า หลอดผ้าที่นำมาสวมคอให้อุ่น (neck gaiter) เมื่อเอามาใช้แทนหน้ากากเพื่อป้องกันโควิดความจริงแย่กว่าไม่ใส่มันเลย โดยตีความงานศึกษาหนึ่งผิด ๆ เพราะเป็นงานศึกษาที่แสดงวิธีการประเมินหน้ากาก และไม่ได้ประเมินประสิทธิภาพของหน้ากากในรูปแบบต่าง ๆ งานศึกษายังได้ตรวจดูคนใส่หลอดผ้าที่ว่าซึ่งทำมาจากผ้าผสมโพลีเอสเตอร์และสแปนเด็กซ์เพียงรายเดียว ซึ่งจริง ๆ ไม่พอเป็นหลักฐานสนับสนุนข้ออ้างที่สื่อข่าวว่า งานศึกษาพบว่าหลอดผ้าดังว่า ซึ่งทำมาจากวัสดุที่บางและยืดได้ ดูเหมือนจะไม่มีประสิทธิภาพจำกัดละอองน้ำที่คนใส่พ่นออก ผู้เขียนงานศึกษานี้คนหนึ่งกล่าวว่า ผลที่ได้น่าจะเป็นเพราะวัสดุและไม่ใช่เพราะรูปแบบของผ้า โดยระบุว่า "หน้ากากที่ทำจากผ้าเช่นนั้นน่าจะมีผลเช่นเดียวกัน ไม่ว่าจะอยู่ในรูปแบบใด" ผู้ร่วมเขียนงานศึกษานี้อีกคนหนึ่งกล่าวว่า พวกเขาพยายามใช้คำอย่างระมัดระวังแล้วในการสัมภาษณ์ แต่ข่าวนี้บิดเบือนอย่างควบคุมไม่ได้สำหรับงานศึกษาที่ตรวจสอบเทคนิคการวัด ไม่ใช่ทดสอบหน้ากาก

ยังมีข้ออ้างผิด ๆ ที่กระจายไปว่า การใช้หน้ากากมีผลเสียต่อสุขภาพ เช่น ลดออกซิเจนในเลือด เพิ่มคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือด และทำภูมิคุ้มกันให้อ่อนแอ มีข้ออ้างผิด ๆ ด้วยว่า หน้ากากก่อปอดบวมที่ดื้อยาปฏิชีวนะเพราะหน้ากากกันไม่ให้พ่นจุลชีพก่อโรคออกจากร่างกาย

คนต่อต้านไม่ใส่หน้ากากยังใช้ข้ออ้างกำมะลอทางกฎหมายหรือทางสุขภาพเมื่อไม่ยอมใส่หน้ากาก เช่นอ้างว่ากฎหมายต่อต้านการเลือกปฏิบัติกับคนพิการ (Americans with Disabilities Act) ยกเว้นตนให้ไม่ต้องใส่หน้ากาก แต่กระทรวงยุติธรรมสหรัฐต่อมาโต้ว่า กฎหมาย "ไม่ได้ยกเว้นคนพิการทุกอย่างจากการปฏิบัติตามข้อบังคับเพื่อความปลอดภัยที่เป็นธรรมและจำเป็นต่อการดำเนินการที่ปลอดภัย" กระทรวงยังประกาศเตือนเรื่องการใช้บัตรปลอมที่ "ยกเว้น" ผู้ถือให้ไม่ต้องใส่หน้ากาก โดยระบุว่าเป็นบัตรปลอมซึ่งกระทรวงไม่ได้ออกให้

ในวันที่ 31 กรกฎาคม 2020 ประธานาธิบดีฟิลิปปินส์โรดรีโก ดูแตร์เต กล่าวว่า คนที่ไม่มีเครื่องมือทำความสะอาดอาจใช้แก๊สโซลีนเป็นน้ำยาฆ่าเชื้อหน้ากากของตน โดยกล่าวต่อไปว่า "สำหรับคนที่ไม่มีไลซอล ให้จุ่มมันในแก๊สโซลีนหรือน้ำมันดีเซล เพียงให้หาแก๊สโซลีนแล้วจุ่มมือ (ที่มีหน้ากาก) ลงในนั้น" โฆษกของเขาต่อมาจึงต้องออกมาแก้ความนี้

แอลกอฮอล์ (เอทานอลและเมทานอลที่เป็นพิษ)

ตรงข้ามกับที่รายงานในบางที่ การดื่มแอลกอฮอล์ไม่ได้ป้องกันโควิด-19 และสามารถเพิ่มความเสี่ยงทางสุขภาพทั้งระยะสั้นและยาว แอลกอฮอล์ที่ใช้ดื่มเป็นชนิดเอทานอล แอลกอฮอล์อื่น ๆ เช่น เมทานอล ซึ่งเป็นพิษอย่างรุนแรง อาจมีในเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ทำอย่างแย่มาก

อิหร่านมีรายงานเมทานอลเป็นพิษ ซึ่งเกิดจากความเชื่อผิด ๆ ว่าการดื่มแอลกอฮอล์จะรักษาหรือป้องกันไวรัสโคโรนา เพราะแอลกอฮอล์สำหรับดื่มผิดกฎหมายในอิหร่าน แอลกอฮอล์ที่ทำเองอาจมีเมทานอล ตามสื่อข่าวอิหร่านเดือนมีนาคม 2020 คนเกือบ 300 คนได้เสียชีวิตและเกินกว่าพันล้มป่วยเพราะเมทานอลเป็นพิษ แต่สำนักข่าวเอพีระบุว่ามีคนตาย 480 รายและมีคนป่วย 2,850 คน จำนวนคนตายเนื่องกับเมทานอลเป็นพิษในอิหร่านได้เพิ่มเป็นเกิน 700 คนในเดือนเมษายน เพราะสื่อสังคมอิหร่านกระจายเรื่องจากหนังสือพิมพ์ข่าวแนวตื่นเต้นอังกฤษว่า คนอังกฤษและอื่น ๆ หายจากไวรัสโคโรนาด้วยเหล้าวิสกี้ผสมน้ำผึ้ง ซึ่งเมื่อรวมข่าวนี้กับการใช้น้ำยาทำความสะอาดมือที่เป็นแอลกอฮอล์ (ปกติเป็นเมทานอล) จึงได้ก่อความเชื่อผิด ๆ ว่า การดื่มแอลกอฮอล์แบบเข้มข้นสูงสามารถฆ่าไวรัส

มีเหตุการณ์เช่นเดียวกันในตุรกี คือมีคนตุรกี 30 คนเสียชีวิตเพราะเมทานอลเป็นพิษอาศัยวิธีการรักษาไวรัสโคโรนาที่ผิด ๆ

ในประเทศเคนยา ผู้ว่าการเมืองไนโรบีถูกวิเคราะห์พิจารณาเพราะรวมขวดคอนญักเล็ก ๆ กับห่อของแจก โดยอ้างผิด ๆ ว่า แอลกอฮอล์เป็น "น้ำยาทำความสะอาดคอ" และว่า เพราะผลงานวิจัย จึงเชื่อว่า "แอลกอฮอล์มีบทบาทสำคัญในการฆ่าไวรัสโคโรนา"

ภูมิคุ้มกันของคนกินเจ

มีข้ออ้างออนไลน์ที่กระจายไปในอินเดียว่า คนกินเจมีภูมิคุ้มกันไม่ติดเชื้อไวรัสโครนา จนกระทั่งแฮชแท็ก #NoMeat_NoCoronaVirus กลายเป็นเทรนด์ในทวิตเตอร์ การกินเนื้อไม่มีผลต่อการติดโรคโควิด-19 รัฐมนตรีของอินเดีย (Fisheries, Dairying and Animal Husbandry) กล่าวว่า ข่าวลือนี้มีผลลบต่ออุตสาหกรรม เช่น ลดราคาของไก่จนเหลือแค่ 1/3

ศาสนาเป็นเครื่องป้องกัน

กลุ่มศาสนาต่าง ๆ อ้างการคุ้มกันโรคเนื่องกับศรัทธาของตน จนบางกลุ่มไม่ยอมระงับการชุมนุมทางศาสนาที่รวมคนเป็นจำนวนมาก ในอิสราเอล คนยิว Ultra-Orthodox ตอนแรกไม่ยอมปิดสุเหร่ายิวและโรงเรียนสอนศาสนา โดยไม่สนใจข้อจำกัดของรัฐบาลเพราะ "คัมภีร์โทราห์จะป้องกันและรักษา" ซึ่งทำให้เกิดอัตราการติดโรคเป็น 8 เท่าในบางกลุ่ม

กลุ่มเคลื่อนไหวสอนศาสนาอิสลาม Tablighi Jamaat ได้จัดการชุมนุมคนเป็นจำนวนมาก (Ijtema) ในประเทศมาเลเซีย อินเดีย และปากีสถานที่ผู้เข้าร่วมเชื่อว่าอัลลอฮ์จะป้องกันพวกเขา จึงเพิ่มการติดโควิด-19 เป็นจำนวนมากที่สุดในประเทศเหล่านั้นและอื่น ๆ ในนครโกม อิหร่าน หัวหน้าของสถานบูชา Fatima Masumeh Shrine สนับสนุนให้ผู้แสวงบุญมาเยี่ยมแม้จะมีผู้ร้องให้ปิด โดยอ้างว่า สถานบูชาเป็นที่ศักดิ์สิทธิ์จึงย่อมคุ้มกันรักษา

ในเกาหลีใต้ โบสถ์ River of Grace Community Church ในจังหวัดคย็องกีได้แพร่ไวรัสหลังจากพ่นน้ำเกลือใส่ปากสมาชิกเพราะเชื่อว่าจะฆ่าไวรัส ส่วนผู้นำของโบสต์ Shincheonji Church of Jesus ในนครบาลแทกูอวดอ้างว่า ไม่มีศาสนิกชนของโบสถ์เลยที่ติดเชื้อในเดือนกุมภาพันธ์เทียบกับคนเป็นร้อย ๆ ผู้กำลังเสียชีวิตในอู่ฮั่น ต่อมาจึงก่อการติดโรคซึ่งกระจายไปมากที่สุดในประเทศ

ในประเทศแทนซาเนีย ประธานาธิบดีประเทศแทนที่จะห้ามการชุมนุมกันทางศาสนา กลับกระตุ้นให้ผู้มีศรัทธาไปยังโบสต์และมัสยิดโดยเชื่อว่าจะช่วยป้องกันพวกเขา เขากล่าวว่า ไวรัสโคโรนาเป็นซาตาน ดังนั้น "จึงไม่สามารถรอดชีวิตในพระกายของพระคริสต์ มันจะไหม้ไป" (โดยพระกายของพระคริสต์หมายถึงโบสถ์)

ในประเทศโซมาเลีย มีเทพนิยายที่กำลังกระจายไปและอ้างว่า คนมุสลิมมีภูมิคุ้มกันต่อไวรัส

แม้จะเกิดเหตุการณ์ระบาดทั่ว ในวันที่ 9 มีนาคม โบสถ์แห่งกรีซ (Church of Greece) ประกาศว่า พิธีมหาสนิทศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งผู้ที่ไปโบสถ์จะกินขนมปังชุบไวน์จากถ้วยเดียวกัน จะทำพิธีเช่นเดียวกันต่อไป สภาสงฆ์ของโบสถ์กล่าวว่า พิธี "ไม่อาจเป็นเหตุของการกระจายโรค" โดยมีผู้นำที่กล่าวว่า ไวน์ไม่มีโทษเพราะเป็นเลือดเนื้อของพระคริสต์ และว่า "คนที่ไปยังพิธีมหาสนิทศักดิ์สิทธิ์กำลังก้าวเข้าไปหาพระเจ้า ผู้มีอำนาจในการรักษา" ดังนั้น โบสถ์จึงปฏิเสธการจำกัดไม่ให้คนคริสต์เข้าพิธีนี้ ซึ่งมีคนหลายกลุ่มที่เห็นด้วยรวมทั้งผู้สอนศาสนา นักการเมือง และบุคลากรทางแพทย์ ส่วนสมาคมแพทย์โรงพยาบาลแห่งกรีซวิจารณ์บุคลากรแพทย์เหล่านั้นเพราะเอาความเชื่อขึ้นหน้าวิทยาศาสตร์ แต่ก็มีแพทย์กรีกผู้หนึ่งที่ตีพิมพ์งานทบทวนวรรณกรรมซึ่งอ้างว่า การแพร่โรคติดต่อในพิธีมหาสนิทศักดิ์สิทธิ์ไม่เคยเกิด แต่การมีข้อถกเถียงเช่นนี้ก็เท่ากับแบ่งพวกทางสังคม ทางการเมือง และผู้ชำนาญการทางแพทย์ของกรีซ

โคเคน

ยาเสพติดคือ โคเคน ไม่ได้ช่วยป้องกันโควิด-19 มีทวีตหลายบทความที่อ้างว่า การสูดโคเคนจะฆ่าเชื้อไวรัสโคโรนาในช่องจมูก โดยข้อความได้กระจายไปทั่วยุโรปและแอฟริกา กระทรวงสุขภาพฝรั่งเศสจึงได้ประกาศหักล้างข้ออ้างเท็จนี้ว่า "ไม่เลย โคเคนไม่ได้ป้องกันโควิด-19 มันเป็นยาเสพติดซึ่งก่อผลข้างเคียงที่รุนแรงและเป็นอันตรายต่อสุขภาพ" องค์การอนามัยโลกก็หักล้างข้ออ้างนี้ด้วย

การพ่นยาฆ่าเชื้อจากเฮลิคอปเตอร์

ในประเทศเอเชียบางประเทศ มีการอ้างว่า ควรจะอยู่บ้านในวันที่เฮลิคอปเตอร์พ่น "ยาฆ่าโควิด-19" เหนือบ้านและอาคาร ไม่เคยมีการพ่นยาเช่นนี้ ไม่มีแผนการ และจนถึงเดือนกรกฎาคม 2020 ก็ยังไม่มียาเพื่อใช้ในการนี้

แรงสั่น

ในอินเดีย สื่อได้หักล้างแนวคิดว่าแรงสั่นจากการตบมือในเคอร์ฟิวชานาตา (เคอร์ฟิวประชาชน) จะฆ่าไวรัส นักแสดงอมิตาภ พัจจันถูกตำหนิอย่างรุนแรงสำหรับทวีตของเขาบทความหนึ่ง ซึ่งอ้างว่าแรงสั่นจากการตบมือและการเป่าหอยสังค์โดยเป็นส่วนของเคอร์ฟิวชานาตาในวันอาทิตย์จะลดหรือทำลายฤทธิ์ของไวรัสโคโรนาเพราะมันเป็นคืนมืดที่สุดของเดือน (Amavasya)

อาหาร

ในอินเดีย ข่าวปลอมได้กระจายไปว่า องค์การอนามัยโลกเตือนไม่ให้กินกะหล่ำปลีเพื่อป้องกันการติดโรค ซึ่งจริง ๆ ไม่มีการเตือนเช่นนี้ ข้ออ้างว่า ผลอันเป็นพิษของต้น Datura (พืชประเภทลำโพงและมะเขือบ้า) สามารถช่วยป้องกันโควิด-19 ทำให้คน 11 คนต้องเข้า รพ. เพราะได้กินผลไม้ตามคำแนะนำของวิดีโอในติ๊กต็อกที่กระจายข้อมูลเท็จเกี่ยวกับวิธีป้องกันโควิด-19

ข้อมูลผิดเกี่ยวกับวัคซีน

บทบาทของเอ็มอาร์เอ็นเอ

ข้อมูลเพิ่มเติม: วัคซีนอาร์เอ็นเอ

การใช้วัคซีนเอ็มอาร์เอ็นเอป้องกันโควิด-19 ได้เป็นเรื่องสร้างข้อมูลเท็จที่กระจายไปตามสื่อสังคม โดยอ้างผิด ๆ ว่า วัคซีนอาร์เอ็นเอจะเปลี่ยนดีเอ็นเอของคนที่ได้รับ ใน รพ. รัฐวิสคอนซิน (สหรัฐ) เภสัชกรคนหนึ่งได้อ้างทฤษฎีสมคบคิดนี้ เมื่อจงใจเอาขวดวัคซีน 57 ขวดออกจากตู้แช่แข็งในเดือนธันวาคม 2020 แล้วต่อมาถูกดำเนินคดีด้วยข้อหาอาญาฐานก่ออันตรายอย่างสะเพร่าและก่อความเสียหายต่อทรัพย์สิน

ความเป็นหมัน

นักการเมืองและแพทย์ชาวเยอรมัน (Wolfgang Wodarg) บวกกับอดีตพนักงานบริษัทไฟเซอร์ (Michael Yeadon) ได้กระจายข่าวเท็จที่อ้างว่า วัคซีนโควิด-19 ทำหญิงให้เป็นหมัน แพทย์นักวิจารณ์กลุ่มคนต่อต้านวัคซีนคนหนึ่ง (David Gorski) เขียนว่า "ที่น่าเศร้าก็คือ คู่ที่ไร้ความคิดสร้างสรรค์นี้กำลังเติมเชื้อให้แก่ความกลัวที่มีอยู่แล้วว่า วัคซีนโควิด-19 ใหม่ ๆ จะทำให้หญิงเป็นหมัน และกำลังทำการเช่นนี้อาศัยเรื่องเหลวไหลที่คิดเอา"

วัคซีนโปลิโอเป็นพาหะของโควิด-19

สื่อสังคมในประเทศแคเมอรูนกระจายทฤษฎีสมคบคิดว่า วัคซีนโปลิโอมีโคโรนาไวรัส ทำให้การกำจัดโรคโปลิโอยุ่งยากขึ้นนอกเหนือไปจากปัญหาทางโลจิสติกส์และเงินทุนที่มีอยู่แล้วเนื่องกับการระบาดทั่ว

อัมพาตแบบเบลล์

มีการกระจ่ายข่าวเท็จไปทางสื่อสังคมว่าวัคซีนโควิด-19 tozinameran (ของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค) ก่ออัมพาตแบบเบลล์ แม้จะจริงว่าในช่วงการทดลอง อาสาสมัคร 4 คนใน 22,000 คนเกิดอัมพาตแบบเบลล์ แต่องค์การอาหารและยาสหรัฐก็ให้ข้อสังเกตว่า "ความถี่การเกิดอัมพาตแบบเบลล์ที่รายงานในกลุ่มได้วัคซีนสอดคล้องกับอัตราการเกิดโรคที่คาดหวังได้ในกลุ่มประชากรทั่วไป" คือวัคซีนไม่ได้ทำให้เกิดอัมพาตเพิ่มขึ้นจากที่มีอยู่ตามธรรมชาติอยู่แล้ว

การเพิ่มฤทธิ์ของไวรัสอาศัยสารภูมิต้านทาน

การเพิ่มฤทธิ์ของไวรัสอาศัยสารภูมิต้านทาน (Antibody-dependent enhancement ตัวย่อ ADE) เป็นปรากฏการณ์ที่สารภูมิต้านทานที่มีอยู่ทำให้ไวรัสสามารถติดเซลล์บางอย่างได้มากขึ้น แม้ ADE จะพบในการทดลองวัคซีนไวรัสโคโรนากับสัตว์ แต่จนถึงปลายเดือนธันวาคม 2020 ก็ยังไม่พบในการทดลองกับมนุษย์ แต่นักต่อต้านวัคซีนก็อ้าง ADE อย่างผิด ๆ ว่าเป็นเหตุผลควรให้เลี่ยงวัคซีนโควิด-19

การอ้างว่ามีวัคซีนก่อนจะมีจริง ๆ

มีโพสต์ทางสื่อสังคมหลายบทความที่สนับสนุนทฤษฎีสมคบคิดว่า ในระยะต้น ๆ ของการระบาดทั่ว ไวรัสนี้รู้จักกันอยู่แล้ว และวัคซีนต้านไวรัสก็มีแล้ว แต่เว็บไซต์เช็คความจริง PolitiFact และ FactCheck.org ระบุว่า ไม่มีวัคซีนโควิด-19 ในช่วงนั้น สิทธิบัตรลำดับยีนและวัคซีนที่อ้างกันต่าง ๆ ก็เป็นสิทธิบัตรเกี่ยวกับสายพันธุ์ไวรัสโคโรนาอื่น ๆ เช่น ซาร์สองค์การอนามัยโลกรายงานว่า จนถึงวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2020 แม้จะมีรายงานข่าวว่ากำลังค้นพบยาใหม่ ๆ แต่ก็ยังไม่มีการรักษาที่ได้ผล รวมทั้งยาปฏิชีวนะและสมุนไพร

ในเฟซบุ๊ก โพสต์หนึ่งที่กระจายไปทั่วในเดือนเมษายน 2020 อ้างว่า เด็กเซเนกัล 7 คนได้เสียชีวิตเพราะวัคซีนโควิด-19 แต่ก็ยังไม่มีวัคซีนเช่นนั้นที่อนุมัติให้ใช้ในมนุษย์ แม้จะมีบ้างที่กำลังทดลองทางคลินิกอยู่

มีชิ้นส่วนทารกแท้งในวัคซีน

ในเดือนพฤศจิกายน 2020 มีข้ออ้างที่กระจายไปในเว็บว่า วัคซีนโควิด-19 AZD1222 ของมหาวิทยาลัยออกซฟอร์ดและบริษัทแอสตราเซเนกามีเนื้อเยื่อจากทารกในครรภ์ที่ถูกทำแท้ง แม้จะจริงว่าสายพันธุ์เซลล์ที่ใช้พัฒนาวัคซีนสืบสายมาจากเซลล์ของเด็กที่ถูกทำแท้งในปี 1970 แต่วัคซีนเองก็ไม่มีโมเลกุลเช่นนี้อยู่เลย

ข้อมูลการรักษาผิด ๆ

มีโพสต์ในสื่อสังคมมากมายที่กระจายไปทั่วเกี่ยวกับวิธีการป้องกันรักษาโคโรนาไวรัสที่ไม่มีมูลฐานความจริง บางอย่างเป็นเล่ห์โกง บางอย่างเป็นอันตรายและไม่ถูกสุขภาพ

โรงพยาบาล

ในสหรัฐ คนอนุรักษ์นิยมคนดังต่าง ๆ ในสหรัฐ (เช่น Richard Epstein) ระบุว่าการระบาดทั่วไม่ได้แพร่หลายขนาดนั้นจริง ๆ เป็นการกล่าวเกินจริงเพื่อโจมตีประธานาธิบดีสหรัฐดอนัลด์ ทรัมป์ โดยมีบางคนผู้ชี้ที่จอดรถของ รพ. ที่ว่าง ๆ ว่าเป็นหลักฐานแสดงว่าการติดโรคเป็นเรื่องเกินจริง ถึงที่จอดรถจะว่างก็จริง แต่ รพ. ในทั้งนครนิวยอร์กและเมืองอื่น ๆ มีคนเป็นพัน ๆ ต้องเข้า รพ.

สมุนไพร

ในจีน สื่อระดับชาติและที่พรรคคอมมิวนิสต์จีนเป็นเจ้าของต่าง ๆ ได้โฆษณาอย่างหนักในเรื่อง "งานวิจัยข้ามคืน" ของสถาบันไวรัสวิทยาอู่ฮั่นและของวิทยาศาสตร์บัณฑิตยสถานแห่งจีนเกี่ยวกับสูตรยาสมุนไพรจีน (shuanghuanglian) จนทำให้เกิดการกวาดซื้อยาประเภทนี้

ส่วนประธานาธิบดีของประเทศมาดากัสการ์ แอนดรี ราโจเอลินา เริ่มผลิตและโฆษณาเครื่องดื่มสมุนไพรจากพืชสกุล Artemisia โดยอ้างว่าเป็นยามหัศจรรย์ที่สามารถรักษาและป้องกันโรคโควิด-19 แม้จะไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ใด ๆ เลย แล้วยังส่งออกไปยังประเทศแอฟริกาหลายประเทศด้วย

วิตามิน

ในช่วงการระบาดทั่วของโควิด-19 ผู้ขายวิตามินซีได้รับจดหมายเตือนจากองค์การอาหารและยาสหรัฐมากกว่าผู้ขายยากลางบ้านประเภทอื่น ๆ

มีข้ออ้างในสื่อสังคมประเทศไทยว่า อาหารเสริมคือวิตามินดีสามารถช่วงป้องกันโคโรนาไวรัส จริง ๆ แล้ว แม้ศูนย์เวชปฏิบัติอิงหลักฐานที่มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ดจะให้ข้อสังเกตว่า "คำแนะนำในปัจจุบันก็คือประชากรทั้งหมดของสหราชอาณาจักรควรกินอาหารเสริมคือวิตามินดีเพื่อป้องกันการขาดวิตามินดี" แต่ก็ "ไม่พบหลักฐานทางคลินิกใด ๆ ว่า อาหารเสริมคือวิตามินดีมีประโยชน์ป้องกันหรือรักษาโควิด-19" ถึงกระนั้น การขาดวิตามินดีก็อาจเพิ่มความเสี่ยงการติดโรคโควิด และเพิ่มความรุนแรงของโรค

การรักษาหวัดและไข้หวัดใหญ่

มีการอ้างว่าตำราอินเดียอายุ 30 ปีระบุแอสไพริน สารต้านฮิสตามีน และยาพ่นจมูกเป็นวิธีการรักษาโควิด-19 แต่ตำราจริง ๆ พูดถึงวงศ์ไวรัสโคโรนาแบบรวม ๆ

มีข่าวลือที่กระจายไปตามสื่อสังคมคือซินล่างเวย์ปั๋ว เฟซบุ๊ก และทวิตเตอร์ที่อ้างว่า ผู้เชี่ยวชาญจีนกล่าวว่า น้ำเกลือสามารถใช้ฆ่าไวรัสโคโรนาได้ แต่ก็ไม่มีหลักฐานว่าน้ำเกลือมีผลเช่นนั้น

ทวีตจากรัฐมนตรีกระทรวงสาธารณสุขฝรั่งเศส (Olivier Véran) บวกกับประกาศจากกระทรวงสาธารณสุขฝรั่งเศสเอง และงานศึกษาเล็ก ๆ เชิงทฤษฎีในวารสารการแพทย์ The Lancet Respiratory Medicine ได้สร้างความวิตกว่ายาแก้อักเสบไอบิวพรอเฟนทำโรคโควิด-19 ให้แย่ลง ซึ่งกระจายไปอย่างกว้างขวางในสื่อสังคม แต่สำนักงานการแพทย์ยุโรป และองค์การอนามัยโลกก็แนะนำให้คนไข้โควิด-19 กินยาไอบิวพรอเฟนตามที่หมอสั่ง โดยระบุว่าไม่มีหลักฐานที่น่าเชื่อถือว่ามีอันตราย

ผลิตภัณฑ์หรืออาหารสัตว์

นักปฏิบัติการทางการเมืองอินเดีย Swami Chakrapani และสมาชิกสภาของรัฐอัสสัม Suman Haripriya อ้างว่า การดื่มน้ำปัสสาวะของโคและการแปะอุจจาระโคที่ร่างกายสามารถรักษาโควิด-19 ส่วนหัวหน้านักวิทยาศาสตร์ขององค์การอนามัยโลกชาวอินเดีย Soumya Swaminathan ได้วิจารณ์นัการเมืองที่กระจายข่าวเท็จเช่นนี้โดยไม่มีมูลฐานความจริง

ยาจีน

แนวทางการจัดการโควิดตั้งแต่ฉบับที่ 3 ของคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติจีนแนะนำให้ใช้ยาจีนเพื่อรักษาโรค ในอู่ฮั่น สำนักข่าว China Central Television รายงานว่า เจ้าหน้าที่ในพื้นที่ได้ผลักดันให้ใช้ยาจีนชุดหนึ่งสำหรับกรณีโควิดทุกกรณีตั้งแต่ต้นเดือนกุมภาพันธ์ โดยมีสูตรหนึ่งที่ได้โปรโหมตในระดับชาติ รพ. สนามในพื้นที่ก็มุ่งใช้ยาจีนอย่างโต้ง ๆ ตามสื่อของรัฐ จนถึงวันที่ 16 มีนาคม 2020 คนไข้ร้อย 91.9 ในมณฑลหูเป่ย์ได้ใช้ยาจีน โดยมากถึงอัตราร้อยละ 99 สำหรับคนไข้ใน รพ. ภาคสนาม และร้อยละ 94 ในเขตกักตัวขนาดใหญ่ ในเดือนมีนาคม หนังสือพิมพ์อังกฤษ The Daily Telegraph มีหน้าแทรกเป็นโฆษณาจากหนังสือพิมพ์จีน People's Daily ซึ่งระบุว่ายาจีน "ช่วยสู้กับโคโรนาไวรัส"

คลอโรควิน

มีการอ้างผิด ๆ ว่าได้ใช้ยาต้านมาลาเรียคือ คลอโรควิน เพื่อรักษาคนไข้กว่า 12,000 คนในไนจีเรีย

Ivermectin

ในเดือนธันวาคม 2020 หัวหน้าคณะวุฒิสภาสหรัฐด้านความปลอดภัยของประเทศรอน จอนห์สัน (วิสคอนซิน พรรคริพับลิกัน) ได้ใช้การประชุมพิจารณาของวุฒิสภาเพื่อโปรโมตทฤษฎีสุดโต่งเกี่ยวกับโควิด-19 โดยมีพยานต่าง ๆ รวมทั้งหมอปอดและเวชบำบัดวิกฤติผู้กล่าวผิด ๆ ถึงยารักษาปรสิต ivermectin ว่าเป็นยามหัศจรรย์เพื่อใช้สู้กับโควิด-19 คลิปวิดีโอเรื่องสิ่งที่เขากล่าวได้กระจายออกไปอย่างรวดเร็วในสื่อสังคม โดยมีคนดูเกินกว่าล้าน

แพทย์วิมตินิยมท่านหนึ่งได้เขียนว่า การระบุยา ivermectin ว่าเป็น "การรักษามหัศจรรย์" สำหรับโควิด-19 เป็นเนื้อร้ายที่กระจายออกของทฤษฎีสมคบคิดเกี่ยวกับยาไฮดรอกซิคลอโรควิน โดยทฤษฎีระบุว่ามีผู้มีอำนาจนิรนามที่พยายามกดข่าวเกี่ยวกับประสิทธิผลของยาเพื่อประโยชน์ชั่วของตนเอง

การรักษาที่เป็นอันตราย

นักทฤษฎีสมคบคิดกลุ่ม QAnon บางคนโปรโหมตการบ้วนปากด้วย "Miracle Mineral Supplement" (อาหารเสริมที่เป็นเกลือแร่อัศจรรย์) เพื่อป้องกันหรือรักษาโรคโควิด จริง ๆ นี่เป็นคลอรีนไดออกไซด์ซึ่งเป็นสารเคมีที่ใช้ในการอุตสาหกรรมเช่นน้ำยาฟอกขาวเป็นต้น และอาจก่อปฏิกิริยาที่เป็นอันตรายถึงชีวิต องค์การอาหารและยาสหรัฐได้เตือนหลายครั้งว่าการดื่มยาที่ว่านี้เป็น "อันตราย" ซึ่งอาจทำให้ "อาเจียนอย่างรุนแรง" และ "ตับวายอย่างฉับพลัน"

การรักษาที่ไม่ได้ตรวจ

ในเดือนกุมภาพันธ์ 2020 นักเทศน์คริสเตียนทางโทรทัศน์ Jim Bakker ได้โปรโหมตสารละลายทำด้วยเงินที่เขาขายทางเว็บไซต์ว่าเป็นยารักษาโควิด-19 ต่อมาหมอรักษาแนวธรรมชาติคนหนึ่งได้มาให้สัมภาษณ์ในรายการของเขาว่า ยานี้ "ยังไม่ได้ทดสอบกับสายพันธุ์โคโรนาไวรัสนี้ แต่ได้ทดสอบกับสายพันธุ์โคโรนาไวรัสอื่น ๆ แล้ว และสามารถกำจัดไวรัสได้ภายใน 12 ชม." ต่อมา ทั้งองค์การอาหารและยาสหรัฐและอัยการรัฐนิวยอร์กก็ได้สั่งเขาให้หยุดระงับทำการ แล้วหลังจากนั้น รัฐมิสซูรีจึงฟ้องคดีเขาเกี่ยวกับการขายยา

อัยการรัฐนิวยอร์กยังได้ออกคำสั่งให้ระงับทำการแก่ผู้ดำเนินการวิทยุอนุรักษนิยมขวาจัด Alex Jones ผู้ขายยาสีฟันมีส่วนผสมเป็นเงินที่เขาอ้างอย่างเป็นเท็จว่า สามารถฆ่าไวรัสโดยเป็นผลิตภัณฑ์ที่เจ้าหน้าที่ของรัฐบาลกลางได้ตรวจยืนยันแล้ว

ในอินเดีย มีข้อมูลผิด ๆ ที่กระจายไปตามสื่อสังคมว่า รัฐบาลพ่นยาต่อต้านโคโรนาในช่วงเคอร์ฟิวชานาตา ซึ่งเป็นเคอร์ฟิวบังคับให้อยู่บ้านในอินเดีย ส่วนครูโยคะ Ramdev อ้างว่า สามารถรักษาโคโรนาไวรัสโดยกรอกน้ำมันมัสตาร์ดในจมูก ซึ่งจะทำให้ไวรัสไหลเข้าไปในกระเพาะอาหารแล้วน้ำย่อยก็จะทำลายเชื้อ เขายังอ้างอีกด้วยว่าถ้ากลั้นหายใจได้หนึ่งนาที นี่หมายความว่าบุคคลไม่ได้ติดเชื้อโคโรนาไวรัส ไม่ว่าจะแบบมีอาการหรือไม่มี แต่ข้ออ้างทั้งสองก็ระบุว่าเท็จแล้ว

หลังจากการเกิดเค้สโควิดเป็นเค้สแรกในไนจีเรียวันที่ 28 กุมภาพันธ์ วิธีการรักษาที่ไม่ได้ทดสอบก็เริ่มกระจายไปทางแพลตฟอร์มสื่อสังคมรวมทั้งวอตส์แอปป์

สำนักงานสอบสวนกลางสหรัฐได้จับนักแสดงคนหนึ่งฐานขายยารักษาโควิด-19 ปลอม

การรักษาทางจิตวิญญาณ

นักเทศน์คริสเตียนทางโทรทัศน์อเมริกันอีกผู้หนึ่ง (Kenneth Copeland) ได้อ้างทางโปรแกรม "Standing Against Coronavirus" (ยืนหยัดกับโคโรนาไวรัส) ว่า เขาสามารถรักษาผู้ชมรายการให้หายจากโควิด-19 ผ่านทีวีโดยตรง คือผู้ชมเพียงแต่แตะจอโทรทัศน์เพื่อรับการรักษาทางจิตวิญญาณ

อื่น ๆ

ชื่อโรค

โพสต์ในสื่อสังคมและอินเทอร์เน็ตมีมได้อ้างว่า คำอักษรละตินว่า COVID-19 มาจากวลีภาษาอังกษว่า "Chinese Originated Viral Infectious Disease 19" (โรคติดต่อทางไวรัสซึ่งเกิดจากจีนที่ 19) หรืออะไรที่คล้าย ๆ กัน โดยหมายถึง "ไวรัสชนิดที่ 19 ซึ่งมาจากจีน" แต่จริง ๆ องค์การอนามัยโลกได้ตั้งชื่อโรคโดยย่อคำดังต่อไปนี้ คือ CO ย่อมาจาก corona, VI ย่อมาจาก virus, D ย่อมาจาก disease และ 19 ระบุปีที่โรคเริ่มระบาด (31 ธ.ค. 2019)

รายการการ์ตูนเดอะซิมป์สันส์ได้พยากรณ์โรคไว้แล้ว

โพสต์ว่า รายการการ์ตูนเดอะซิมป์สันส์ได้พยากรณ์การระบาดทั่วของโควิด-19 ในปี 1993 โดยประกอบกับรูปที่แค็ปจากรายการ (โดยมีคำว่า "Corona Virus" ปิดทับคำเดิมว่า "Apocalypse Meow") แม้ต่อมาจะพบว่าเท็จ แต่เนื้อความของโพสต์ก็กระจายไปอย่างกว้างขวางในสื่อสังคมแล้ว

ธนบัตร 20 ปอนด์ของสหราชอาณาจักร

ทวีตหนึ่งได้เริ่มอินเทอร์เน็ตมีมว่า ธนบัตร 20 ปอนด์ของสหราชอาณาจักรมีรูปเสาส่งสัญญาณของเครือข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ 5 จี และไวรัสโควิด-19 ต่อมาเฟซบุ๊กและยูทูบจึงได้ลบบทความที่สร้างกระแสนี้ และองค์กรเช็คความจริงต่าง ๆ ก็ได้ระบุว่า เป็นรูปประภาคารมาร์เกต (Margate Lighthouse) และสิ่งที่ระบุว่า "ไวรัส" ก็คือขั้นบันไดที่พิพิธภัณฑ์ศิลป์เทตบริเตน

การโจมตีเรือโรงพยาบาล

รัฐบาลกลางสหรัฐได้ส่งเรือโรงพยาบาล USNS Mercy (T-AH-19) ไปที่ ท่าเรือลอสแอนเจลิสเพื่อเป็น รพ. สำรองสำหรับภูมิภาค ต่อมาวันที่ 31 มีนาคม 2020 พนักงานขับรถไฟได้ตั้งใจทำให้รถไฟขนส่งสินค้าตกรางเพื่อเข้าชนเรือ รพ. แต่ก็ไม่สำเร็จโดยไม่มีผู้บาดเจ็บอะไร ๆ ตามอัยการของรัฐบาลกลาง พนักงานสงสัยว่าเรือจริง ๆ มีจุดมุ่งหมายอย่างอื่นเกี่ยวกับโควิด-19 หรือเป็นการเข้ายึดเมืองของรัฐบาล

การกลับคืนของสัตว์ป่า

ในช่วงการระบาดทั่ว มีรูปปลอมหรือทำให้เข้าใจผิด หรือรายงานข่าวเกี่ยวกับผลทางสิ่งแวดล้อมของโรค ที่ได้แชร์ไปตามแหล่งข่าวคลิกเบตและสื่อสังคม โพสต์ที่มาจากซินล่างเวย์ปั๋วและกระจายไปทางทวิตเตอร์อ้างว่า มีโขลงช้างที่ลงไปยังหมู่บ้านที่เป็นเขตกักตัวในมณฑลยูนนานของประเทศจีน กินไวน์ข้าวโพดจนเมา แล้วไปสลบไสลอยู่ที่สวนน้ำชา ส่วนรายงานข่าวในจีนเองหักล้างข้ออ้างว่าช้างกินไวน์จนเมาโดยให้ข้อสังเกตว่า ช้างป่าเป็นเรื่องสามัญในหมู่บ้านนั้น และภาพที่ส่งต่อดั้งเดิมถ่ายมาจากศูนย์วิจัยช้างเอเชียแห่งยูนนานในเดือนธันวาคม 2019

หลังจากมีรายงานว่าภาวะมลพิษได้ลดลงในอิตาลีเพราะการล็อกดาวน์ ก็เกิดภาพที่ระบุอย่างไม่จริงว่า เป็นภาพหงส์และโลมาว่ายน้ำอยู่ในคลองเมืองเวนิส แล้วภาพต่อมาก็กระจายไปตามสื่อสังคม ในที่สุดก็พบว่าภาพหงส์ถ่ายที่เกาะ Burano (อิตาลี) ซึ่งพบหงส์อย่างสามัญ ส่วนคลิปโลมาถ่ายที่ท่าเรือในแคว้นซาร์ดิเนียซึ่งห่างกันเป็นร้อย ๆ กิโลเมตร และสำนักงานนายกเทศมตรีเวนิสก็อธิบายว่า น้ำคลองใสเพราะไม่มีเรือแล่นกวนตะกอนให้ลอยขึ้นมา ไม่ใช่เพราะมลภาวะได้ลดลงดังที่กล่าว

หลังจากการล็อกดาวน์ในอินเดีย มีคลิปวิดีโอที่ระบุอย่างไม่จริงว่ามีชะมดพันธุ์ Viverra civettina (Malabar large-spotted civet) ที่อาจสูญพันธุ์ไปแล้ว และจัดว่าเสี่ยงอย่างวิกฤติต่อการสูญพันธุ์ กำลังเดินทอดน่องอยู่ในถนนของเมือง Meppayur (ประชากรประมาณ 27,000 คน) รัฐเกรละ โดยคลิปได้กระจายไปทั่วสื่อสังคม ต่อมาผู้เชี่ยวชาญจึงระบุว่า ชะมดในคลิปเป็นชะมดเช็ดที่สามัญ มีคลิปวิดีโออีกคลิปที่ระบุอย่างเป็นเท็จว่ามีวาฬหลังค่อมที่ได้กลับคืนสู่ทะเลอาหรับโดยถ่ายจากฝั่งของเมืองมุมไบ (อินเดีย) หลังจากปิดเส้นทางเดินเรือ ต่อมาจึงพบว่า วิดีโอนี้ถ่ายในปี 2019 แถบทะเลชวา (อินโดนีเซีย)

ไวรัสโควิดจะอยู่ในกายตลอดไป

มีการอ้างผิด ๆ ว่า คนที่ติดโควิด-19 จะมีไวรัสในกายตลอดชีวิต จริง ๆ แม้จะยังไม่มีวิธีรักษา แต่คนที่ติดเชื้อโดยมากก็ฟื้นตัวจากโรคแล้วกำจัดไวรัสออกจากร่างกาย

ความพยายามสู้กับข่าวเท็จ

ในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ 2020 องค์การอนามัยโลกได้ระบุถึงการระบาดทั่วของข้อมูลเท็จ (massive infodemic) โดยกล่าวถึงข้อมูลเกี่ยวกับไวรัสมากมายที่รายงานแต่เป็นเท็จ จึงทำให้ยากในการได้แหล่งข้อมูลและข้อปฏิบัติที่เชื่อถือได้เมื่อจำเป็น องค์การระบุว่า เพราะมีความต้องการข้อมูลที่ทันการและเชื่อถือได้ จึงได้สร้างหน่วยกำจัดเรื่องโกหกซึ่งมีทีมตรวจตราแล้วตอบสนองต่อข้อมูลผิด ๆ ผ่านเว็บไซต์และหน้าสื่อสังคมขององค์การ องค์การอนามัยโลกได้หักล้างข้ออ้างหลายอย่างโดยเฉพาะ ๆ ว่าเป็นเท็จ รวมทั้งข้ออ้างว่า สามารถบอกได้ว่าติดไวรัสหรือไม่โดยเพียงแค่กลั้นลมหายใจ ว่าการดื่มน้ำมาก ๆ จะป้องกันไวรัส และว่าการกลั้วคอด้วยน้ำเกลือป้องกันการติดเชื้อ

สื่อสังคม

ในต้นเดือนกุมภาพันธ์ 2020 เฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ และกูเกิลประกาศว่าบริษัทจะทำงานร่วมกับองค์การอนามัยโลกเพื่อแก้ปัญหาข้อมูลผิด เฟซบุ๊กระบุในบล็อกว่า จะลบเนื้อความที่องค์การสุขภาพโลกและเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ต่าง ๆ ระบุว่า ผิดนโยบายเนื้อความเท็จที่เป็นอันตราย เฟซบุ๊กยังให้องค์การอนามัยโลกโฆษณาฟรีอีกด้วย ถึงกระนั้น หลังจากที่ประธานาธิบดีทรัมป์คาดว่า แสงอาทิตย์อาจฆ่าไวรัส หนังสือพิมพ์เดอะนิวยอร์กไทมส์ก็พบ "กลุ่มเฟซบุ๊ก 780 กลุ่ม หน้าเฟซบุ๊ก 290 หน้า บัญชีอินสตาแกรม 9 บัญชี และทวีตเป็นพัน ๆ ข้อความที่ส่งเสริมการบำบัดด้วยรังสีอัลตราไวโอเลต" โดยเป็นเนื้อความที่บริษัทเหล่านี้ไม่ยอมลบออกจากแพลตฟอร์มของตน ๆ ในวันที่ 11 สิงหาคม 2020 เฟซบุ๊กลบโพสต์ 7 ล้านข้อความที่มีข้อมูลเท็จเกี่ยวกับโควิด-19

ในปลายเดือนกุมภาพันธ์ 2020 บริษัทแอมะซอนได้ลบสินค้าเกินกว่าล้านที่อ้างว่ารักษาหรือป้องกันโคโรนาไวรัส และลบสินค้าสุขภาพเป็นหมื่น ๆ ที่มีราคา "สูงกว่าที่ขายในหรือนอกแอมะซอนมาก" ถึงกระนั้น ตามบีบีซี ก็ยังมีสินค้ามากมายที่ "ยังขายในราคาสูงกว่าปกติ" ในวันที่ 28 กุมภาพันธ์

มีตัวอย่างข้อมูลเท็จเกี่ยวกับโควิด-19 เป็นล้าน ๆ ในแพลตฟอร์มออนไลน์ต่าง ๆ นักวิจัยข่าวปลอมให้ข้อสังเกตว่า มีข่าวลือที่เริ่มในจีน แล้วต่อมากระจายไปยังเกาหลีใต้และสหรัฐ ทำให้มหาวิทยาลัยเกาหลีหลายแห่งได้เริ่มการรณรงค์ที่ทำในภาษาหลายภาษา คือ "Facts Before Rumors" (ความจริงแทนที่ข่าวลือ) เพื่อประเมินข้ออ้างสามัญ ๆ ที่พบออนไลน์

วิกิพีเดีย

สื่อได้ยกย่องความครอบคลุมข้อมูลโควิด-19 ของวิกิพีเดียและการสู้กับการใส่ข้อมูลเท็จในบทความอาศัยการรณรงค์ของ Wiki Project Med Foundation และของ WikiProject Medicine ในบรรดากลุ่มต่าง ๆ องค์การอนามัยโลกได้ร่วมงานกับวิกิพีเดียโดยอนุญาตให้ใช้กราฟและรายงานข้อมูลเกี่ยวกับโควิด-19 เพื่อช่วยสู้กับข้อมูลเท็จ โดยมีแผนจะใช้วิธีเช่นเดียวกันสำหรับโรคติดต่อต่าง ๆ ในอนาคต

หนังสือพิมพ์และวารสารวิชาการ

หนังสือพิมพ์ที่ต้องสมัครเป็นสมาชิกก่อนอ่าน (เพย์วอลล์) ก็ได้งดใช้เพย์วอลล์สำหรับข่าวเกี่ยวกับโควิด-19 บางส่วนหรือทั้งหมด สำนักพิมพ์งานศึกษาทางวิทยาศาสตร์จำนวนมากก็อนุญาตให้ใช้งานเป็นการเข้าถึงแบบเปิด (คือฟรี)

ชุมชนนักวิทยาศาสตร์ แม้จะตั้งใจพิมพ์งานวิชาการที่มีคุณภาพ ก็เริ่มมีปัญหาเพราะเกิดงานวิจัยคุณภาพต่ำหรือเป็นเท็จ ทำให้ต้องถอนงานหลายงานเกี่ยวกับโควิด-19 แล้วทำให้งานศึกษาทางวิทยาศาสตร์ที่สมเหตุผลและเชื่อถือได้น่าสงสัยไปด้วย บล็อก Retraction Watch มีฐานข้อมูลเกี่ยวกับบทความโควิด-19 ที่ถูกเพิกถอน

การตรวจพิจารณา

รัฐบาลจำนวนหนึ่งได้ทำการส่งข้อมูลเท็จเกี่ยวกับไวรัสให้ผิดกฎหมาย ซึ่งอาจรวมขนาดการแพร่ขยายการติดไวรัส ความไม่พร้อมรับมือกับไวรัส หรือวิธีการต่อสู้กับไวรัส

กระทรวงมหาดไทยตุรกีได้จับกุมผู้ใช้สื่อสังคมต่าง ๆ ที่ได้ "เล็งเป้าเจ้าหน้าที่และกระจายความตื่นตระหนกและความกลัวโดยระบุว่า ไวรัสได้กระจายไปอย่างกว้างขวางในตุรกีโดยเจ้าหน้าที่ไม่ได้ทำการอย่างสมควร" ส่วนกองทัพอิหร่านระบุว่า ได้จับกุมคน 3,600 คนเพราะ "กระจายข่าวลือ" เกี่ยวกับไวรัสโคโรนาในประเทศ ในกัมพูชา บุคคลที่แสดงความเป็นห่วงเกี่ยวกับการกระแพร่กระจายของโควิด-19 ได้ถูกจับในข้อหากระจายข่าวเท็จ รัฐสภาแอลจีเรียออกกฎหมายเกี่ยวกับการออกข่าวปลอมที่เป็นอันตรายต่อความสงบเรียบร้อยของประชาชนและความมั่นคงของชาติ

ในประเทศฟิลิปปินส์จีนอินเดียอียิปต์เอธิโอเปียบังกลาเทศโมร็อกโกปากีสถานซาอุดีอาระเบียโอมานอิหร่านเวียดนาม ลาวอินโดนีเซียมองโกเลียศรีลังกาเคนยา แอฟริกาใต้โกตดิวัวร์โซมาเลียมอริเชียสซิมบับเวไทยคาซัคสถานอาเซอร์ไบจานมอนเตเนโกรเซอร์เบียมาเลเซียสิงค์โปร์ และฮ่องกง มีคนถูกจับฐานกระจายข้อมูลเท็จเกี่ยวกับการระบาดทั่วของโควิด-19สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ได้ทำการกระจายข่าวปลอมและข่าวลือเกี่ยวกับการระบาดทั่วให้มีโทษทางอาญาพม่าได้ปิดไม่ให้ดูเว็บไซต์ข่าว 221 แห่ง รวมทั้งสำนักข่าวสำคัญหลายแห่ง

เล่ห์โกง

องค์การอนามัยโลกได้เตือนว่ามีอาชญากรที่หลอกว่าตนเป็นตัวแทนจากองค์การอนามัยโลกและต้องการข้อมูลส่วนตัวจากเหยื่อโดยทำผ่านอีเมลหรือโทรศัพท์ อนึ่ง คณะกรรมการสื่อสารกลางสหรัฐ (FCC) แนะนำไม่ให้ผู้บริโภคกดลิงก์ของอีเมลที่น่าสงสัย และไม่ให้ข้อมูลส่วนตัวทางอีเมล ทางข้อความ หรือทางโทรศัพท์ และคณะกรรมการการค้ากลางสหรัฐ (FTC) ยังเตือนว่ามีเล่ห์โกงทางสาธารณกุศลเกี่ยวกับการระบาดทั่ว จึงแนะนำไม่ให้ผู้บริโภคบริจาคทานโดยใช้เงิน บัตรของขวัญ หรือการโอนเงินทางบัญชี

บริษัทความมั่นคงไซเบอร์คือ Check Point ระบุว่า มีการโจมตีแบบฟิชชิงเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมากเพื่อให้เหยื่อติดตั้งไวรัสคอมพิวเตอร์ โดยส่งเป็นอีเมลเกี่ยวกับไวรัสโคโรนาและมีไฟล์ติดมาด้วย และอาจใช้ชื่อโดเมนที่ทำให้เข้าใจผิดเช่น "cdc-gov.org" แทน "cdc.gov" (ของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐ) หรือแม้แต่ทำเว็บไซต์หลอกโดยเลียนแบบเว็บไซต์เดิม จนถึงเดือนมีนาคม 2020 มีชื่อโดเมนเกี่ยวกับไวรัสโคโรนาเกิน 4,000 ชื่อที่ได้ลงทะเบียน

เจ้าหน้าที่ตำรวจในรัฐนิวเจอร์ซีย์ (สหรัฐ) ได้รายงานถึงอาชญากรผู้เคาะประตูบ้านแล้วอ้างว่า มาจากศูนย์ป้องกันและควบคุมโรคสหรัฐ แล้วพยายามขายผลิตภัณฑ์ที่มีราคาสูงหรือหลอกโกงเหยื่อโดยทำทีเหมือนจะให้ข้อมูลเพื่อป้องกันสาธารณชนจากไวรัสโคโรนา

มีลิงก์ที่ส่งไปตามอินเทอร์เน็ตโดยบอกว่าเป็นแผนที่ไวรัสโคโรนาของมหาวิทยาลัยจอนส์ฮอปกินส์ แต่ความจริงนำส่งไปยังเว็บไซต์หลอกที่กระจายมัลแวร์

ตั้งแต่รัฐบาลกลางสหรัฐได้ออกกฎหมายช่วยเหลือประชาชนเพราะการระบาดทั่ว อาชญากรได้หลอกลวงหาประโยชน์โดยบอกให้คนจ่ายเงินตนล่วงหน้าเพื่อรับเงินช่วยเหลือ ดังนั้น สำนักงานสรรพากรสหรัฐจึงแนะนำให้ผู้บริโภคใช้ลิงก์/เว็บไซต์ทางการของสำนักงานเท่านั้นเพื่อยื่นข้อมูล โดยไม่ให้ตอบทางข้อความ อีเมล หรือโทรศัพท์ จากนั้น บริษัทการเงินต่าง ๆ รวมทั้งธนาคาร บริษัทให้กู้ รวมทั้งบริษัทประกันสุขภาพ ก็ได้แนะนำเช่นเดียวกันในเว็บไซต์ของตน ๆ

ดูเพิ่ม

เชิงอรรถ

  1. ทฤษฎีสมคบคิดเป็นภาษาจีนหลายทฤษฎีมากจากช่วงที่โรคซาร์สระบาดและได้อ้างว่าซาร์สเป็นอาวุธชีวภาพ ทฤษฎีเช่นนี้ได้โผล่ขึ้นมาอีกในช่วงโควิด-19 ระบาดโดยรายละเอียดได้เปลี่ยนไป มีคนกล่าวว่า บริษัทบริการระบุลำดับจีโนมที่ตั้งในจีนคือ BGI Group ได้ขายข้อมูลทางพันธุกรรมของคนจีนไปให้สหรัฐ ซึ่งได้สร้างไวรัสอันตั้งเป้าที่จีโนมของชาวจีนโดยเฉพาะ ๆ ในวันที่ 26 มกราคม เว็บไซต์ที่คลั่งไคล้การทหารจีน Xilu ได้ตีพิมพ์บทความโดยอ้างว่า สหรัฐได้สร้างไวรัสลูกผสมเพื่อเล็งเป้าคนจีนให้ได้อย่างแม่นยำ ซึ่งต่อมาในเดือนกุมภาพันธุ์จึงถูกลบออก ต่อมาบทความนี้ถูกบิดเบือนไปอีกในสื่อสังคมไต้หวันซึ่งอ้างว่า "เว็บไซต์การทหารสุดยอดยอมรับว่า ไวรัสโคโรนาใหม่เป็นอาวุธชีวภาพที่จีนทำ" ศูนย์ตรวจความจริงในไต้หวันได้หักล้างทั้งบทความดั้งเดิมและบทความที่ต่อ ๆ มา โดยแสดงว่า บทความดั้งเดิมบิดเบือนข้อสรุปจากงานวิจัยที่สมเหตุผลในวารสารวิทยาศาสตร์จีน Science China Life Sciences ซึ่งไม่ได้กล่าวว่าไวรัสได้ผ่านพันธุวิศวกรรม แล้วอธิบายว่าความจริงเว็บไซต์ Xilu เป็นข่าวทหารแนวตื่นเต้น/ข่าวลือที่บริษัทเอกชนได้ตั้งขึ้น ไม่ได้มาจากกองทัพจีน บทความบางบทความในเว็บไซต์จีนยอดนิยมยังตั้งความสงสัยกับนักกีฬาทหารสหรัฐที่ร่วมงาน 2019 Military World Games (เกมโลกทหาร 2019) ซึ่งดำเนินไปจนถึงปลายเดือนตุลาคม 2019 ว่าเป็นผู้ปล่อยไวรัส พวกเขาอ้างว่า การไม่ค่อยใส่ใจและการแพ้อย่างผิดปกติของนักกีฬาสหรัฐในเกมแสดงว่า อาจไปที่นั่นโดยเหตุผลอื่นและจริง ๆ อาจเป็นผู้ทำการสงครามชีวภาพ โพสต์เช่นนี้ยังระบุว่า นักกีฬาได้อยู่ใกล้ ๆ กับตลาดขายส่งอาหารทะเล Huanan Seafood Wholesale Market ซึ่งเป็นแหล่งเกิดโรคแรกสุด ต่อมาในเดือนมีนาคม 2020 โฆษกของกระทรวงการต่างประเทศจีน Zhao Lijian ได้ยืนยันทฤษฎีสมคบนี้ ในวันที่ 13 รัฐบาลสหรัฐจึงเชิญให้เอกอัครราชทูตจีนในนครวอชิงตัน ดีซีไปคุยกันในเรื่องนี้ ในช่วงเดือนต่อมา นักทฤษฎีสมคบคิดได้เพ่งความสนใจไปที่ทหารบกกองหนุนสหรัฐคนหนึ่ง คือทหารหญิงที่แข่งกีฬาจักรยาน โดยอ้างว่าเธอเป็นคนไข้กรณีแรก (patient zero) ตามรายงานของสำนักข่าวซีเอ็นเอ็น ชายคนหนึ่งชื่อ George Webb เป็นผู้กระจายทฤษฎีนี้ เป็นบัญชียูทูบที่มีคนติดตามถึง 100,000 คน และสื่อพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีน รวมทั้งหนังสือพิมพ์ Global Times ก็นำความเท็จนี้ไปขยายกระจายเพิ่มขึ้น
  2. ผู้ช่วยเลขาธิการกระทรวงต่างประเทศสหรัฐได้กล่าวว่า "เจตนาของรัสเซียก็เพื่อสร้างความไม่สามัคคี และตัดทอนสถาบันและพันธมิตรของสหรัฐโดยทำจากภายใน" และ "โดยกระจายข้อมูลเท็จเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา กลุ่มคนที่มุ่งร้ายชาวรัสเซียก็กำลังเลือกคุกคามความปลอดภัยของมวลชนอีกครั้งหนึ่งโดยเบี่ยงเบนความสนใจไปจากการตอบสนองต่อโรคของโลก" แต่รัสเซียก็ปฏิเสธข้อหานี้โดยกล่าวว่า "นี่เป็นเรื่องเท็จอย่างจงใจ" ตามวารสารการต่างประเทศประจำสหรัฐฉบับหนึ่ง (The National Interest) แม้รัฐบาลรัสเซียโดยตรงจะไม่ได้ผลักดันทฤษฎีสมคบคิดว่า ไวรัสเป็นอาวุธชีวภาพของสหรัฐ แต่สื่อของรัสเซียอื่น ๆ ก็ไม่ได้ทำตามเช่นเดียวกัน สำนักข่าว Zvezda ที่ได้ทุนจากกระทรวงกลาโหมรัสเซียได้ตีพิมพ์บทความชื่อว่า "ไวรัสโคโรนา - สงครามชีวภาพอเมริกันต่อรัสเซียและจีน" โดยอ้างว่า ไวรัสมุ่งทำลายเศรษฐกิจจีน เพื่อทำให้อ่อนแอสำหรับการต่อรองทางการค้าครั้งต่อไป นักการเมืองชาตินิยมจัดและหัวหน้าพรรคการเมืองรัสเซียคนหนึ่ง (Vladimir Zhirinovsky) อ้างในรายการวิทยุมอสโกหนึ่งว่า ไวรัสเป็นการทดลองของเดอะเพนตากอนและบริษัทยา ส่วนนักการเมืองอีกคน (Igor Nikulin) ได้ออกรายการทางโทรทัศน์และสื่ออื่น ๆ และอ้างว่า อู่ฮั่นถูกเลือกโจมตีก็เพราะมีแล็บไวรัสที่มีความปลอดภัยทางชีวภาพระดับ 4 จึงสามารถใช้กลบเกลื่อนปฏิบัติการของเดอะเพนตากอนกับซีไอเอ โดยใช้กุว่าเป็นการทดลองทางชีวภาพของจีนที่หลุดออก เอกสารของสหภาพยุโรปหนึ่งอ้างว่า สื่อรัสเซียได้รณรงค์ถึง 80 ครั้งเพื่อกระจายข้อมูลเท็จเกี่ยวกับการระบาดทั่ว ตามหน่วยปฏิบัติการเฉพาะกิจทางการสื่อสารของสหภาพยุโรป คือ East StratCom Task Force สำนักข่าวสปุตนิกที่รัฐบาลรัสเซียให้งบประมาณสนับสนุนได้ตีพิมพ์เรื่องราวต่าง ๆ รวมทั้ง ว่าไวรัสอาจประดิษฐ์ขึ้นในประเทศลัตเวีย ว่าพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศจีนใช้ไวรัสเพื่อจัดการการรประท้วงในฮ่องกง ว่าไวรัสได้ปล่อยอย่างตั้งใจเพื่อลดจำนวนคนชราในประเทศอิตาลี ว่าไวรัสมีเป้าที่กลุ่มเคลื่อนไหวทางการเมืองคือ Yellow Vests และการคาดเดาอื่น ๆ อีกมากมาย สาขาของสำนักข่าวสปุตนิกในประเทศต่าง ๆ รวมทั้งอาร์มีเนีย เบลารุส สเปน และตะวันออกกลางก็สร้างเรื่องคล้ายกันเช่นนี้ด้วย

อ้างอิง

  1. Murphy, Hannah; Di Stefano, Mark; Manson, Katrina (2020-03-20). "Huge text message campaigns spread coronavirus fake news". Financial Times.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  2. ↑ Stolberg, Sheryl Gay; Weiland, Noah (2020-10-22). "Study Finds 'Single Largest Driver' of Coronavirus Misinformation: Trump" – โดยทาง NYTimes.com. (Study)
  3. Affairs, Office of Regulatory (2021-01-04). "Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products". FDA (ภาษาอังกฤษ).
  4. Kowalczyk, Oliwia; Roszkowski, Krzysztof; Montane, Xavier; Pawliszak, Wojciech; Tylkowski, Bartosz; Bajek, Anna (2020-12-01). "Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19". Journal of Religion and Health (ภาษาอังกฤษ). 59 (6): 2671–2677. doi:10.1007/s10943-020-01088-3. ISSN 1573-6571. PMC 7549332. PMID 33044598.
  5. "COVID: Top 10 current conspiracy theories". Alliance for Science (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-01-05.
  6. Kassam, Natasha (2020-03-25). "Disinformation and coronavirus". The Interpreter. Lowy Institute.
  7. McNeil, Donald G. (2020-10-22). "Wikipedia and W.H.O. Join to Combat Covid-19 Misinformation". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 2020-10-25.
  8. ↑ "China coronavirus: Misinformation spreads online about origin and scale". BBC News. 2020-01-30. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-04. สืบค้นเมื่อ 2020-02-10.
  9. Shmerling, Robert H. (2020-02-01). "Be careful where you get your news about coronavirus". Harvard Health Blog. สืบค้นเมื่อ 2020-03-25.
  10. Taylor, Josh (2020-01-31). "Bat soup, dodgy cures and 'diseasology': the spread of coronavirus misinformation". The Guardian. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-02. สืบค้นเมื่อ 2020-02-03.
  11. Majumder, Maimuna S; Mandl, Kenneth D (2020-03-24). "Early in the epidemic: impact of preprints on global discourse about COVID-19 transmissibility". The Lancet. 8 (5): e627–e630. doi:10.1016/S2214-109X(20)30113-3. PMC 7159059. PMID 32220289.
  12. Oransky, Ivan; Marcus, Adam (2020-02-03). "Quick retraction of a faulty coronavirus paper was a good moment for science". Stat. สืบค้นเมื่อ 2020-04-21.
  13. Rogers, Adam (2020-01-31). "Coronavirus Research Is Moving at Top Speed - With a Catch". Wired. ISSN 1059-1028. สืบค้นเมื่อ 2020-02-13.
  14. Besançon, Lonni; Peiffer-Smadja, Nathan; Segalas, Corentin; Jiang, Haiting; Masuzzo, Paola; Smout, Cooper; Deforet, Maxime; Leyrat, Clémence (2020), Open Science Saves Lives: Lessons from the COVID-19 Pandemic, doi:10.1101/2020.08.13.249847, S2CID 221141998
  15. Brennen, J. Scott; Simon, Felix; Howard, Philip N.; Nielsen, Rasmus Kleis (2020-04-07). "Types, sources, and claims of COVID-19 misinformation". Reuters Institute. สืบค้นเมื่อ 2020-04-21.
  16. Bursztyn, Leonardo; Rao, Aakaash; Roth, Christopher; Yanagizawa-Drott, David (2020-04-19). "Misinformation During a Pandemic". Becker Friedman Institute for Economics at the University of Chicago. สืบค้นเมื่อ 2020-04-21.
  17. Wilson, Jason. "Disinformation and blame: how America's far right is capitalizing on coronavirus". The Grenadian.
  18. "Analysis: Is China finding scapegoats in its coronavirus narrative?". BBC Monitoring.
  19. Broderick, Ryan (2020-04-22). "Scientists Haven't Found Proof The Coronavirus Escaped From A Lab in Wuhan. Trump Supporters Are Spreading The Rumor Anyway". Buzzfeed News.
  20. Rankin, Jennifer (2020-06-10). "EU says China behind 'huge wave' of Covid-19 disinformation". The Guardian.
  21. Galloway, Anthony (2020-06-16). "Foreign Minister Marise Payne hits out at Chinese, Russian 'disinformation'". The Sydney Morning Herald.
  22. "Iran-Linked Group Caught Spreading COVID-19 'Disinformation' On Facebook And Instagram". Forbes. 2020-04-15.
  23. Emmot, Robin (2020-03-18). "Russia deploying coronavirus disinformation to sow panic in West, EU document says". Reuters.
  24. Polidoro, Massimo (July–August 2020). "Stop the Epidemic of Lies! Thinking about COVID-19 Misinformation". Skeptical Inquirer. Vol. 44 no. 4. Amherst, New York: Center for Inquiry. pp. 15–16.CS1 maint: date format (link)
  25. ↑ Brewster, Jack. "A Timeline Of The COVID-19 Wuhan Lab Origin Theory". Forbes (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-01-11.
  26. Zoumpourlis, V; Goulielmaki, M; Rizos, E; Baliou, S; Spandidos, DA (October 2020). "The COVID‑19 pandemic as a scientific and social challenge in the 21st century". Molecular Medicine Reports (Review). 22 (4): 3035–3048. doi:10.3892/mmr.2020.11393. PMC 7453598. PMID 32945405.
  27. ↑ Yates, Karen; Pauls, Jeff. "Online claims that Chinese scientists stole coronavirus from Winnipeg lab have 'no factual basis'". Canadian Broadcasting Corporation. เกิดเหตุเมื่อ 2020-01-27. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-08. สืบค้นเมื่อ 2020-02-08.
  28. ↑ Broderick, Ryan (2020-01-31). "A Pro-Trump Blog Doxed A Chinese Scientist It Falsely Accused Of Creating The Coronavirus As A Bioweapon". BuzzFeed News. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-10. สืบค้นเมื่อ 2020-02-08.
  29. ↑ Pauls, Karen Pauls (2019-07-14). "Chinese researcher escorted from infectious disease lab amid RCMP investigation". Canadian Broadcasting Corporation. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-06. สืบค้นเมื่อ 2020-03-18.
  30. Yates, Karen; Pauls, Jeff. "Chinese scientists have stolen the coronavirus from the Winnipeg laboratory and the online rumors are'unfounded' Chinese translation: 中国科学家从温尼伯实验室中窃取 冠状病毒的网络传言'没有事实根据'". Canadian Broadcasting Corporation. เกิดเหตุเมื่อ 2020-01-27. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-01. สืบค้นเมื่อ 2020-02-08.
  31. Spencer, Saranac Hale (2020-01-28). "Coronavirus Wasn't Sent by 'Spy' From Canada". Factcheck.org. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-01-30. สืบค้นเมื่อ 2020-02-08.
  32. Shoham, Dany (2020-01-29). "China and Viruses: The Case of Dr. Xiangguo Qiu". Begin-Sadat Center for Strategic Studies.
  33. "China's rulers see the coronavirus as a chance to tighten their grip". The Economist. 2020-02-08. เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-29. สืบค้นเมื่อ 2020-02-29.
  34. Kao, Jeff; Li, Mia Shuang (2020-03-26). "How China Built a Twitter Propaganda Machine Then Let It Loose on Coronavirus". ProPublica. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
  35. Dodds, Laurence (2020-04-05). "China floods Facebook with undeclared coronavirus propaganda ads blaming Trump". The Telegraph. ISSN 0307-1235. สืบค้นเมื่อ 2020-04-05.
  36. "Coronavirus rumors - and misinformation - swirl unchecked in China". NBC News. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
  37. 中國家長指稱「武漢肺炎是美國投放病毒」 網友傻爆眼 [Chinese parents claim that "Wuhan pneumonia is a virus delivered by the United States" netizens are stupid] (ภาษาจีน). จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-19.
  38. [Four key proteins of Wuhan virus have been replaced, which can accurately attack Chinese]. 西陆网 (ภาษาจีน). คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2020-02-11. สืบค้นเมื่อ 2020-02-07.
  39. Riechmann, Deb (2020-03-12). "Trump officials emphasize that coronavirus 'Made in China'". Associated Press.
  40. ↑ "【錯誤】網傳「代表中國解放軍最高權力機構中央軍事委員會的網站『西陸戰略』發表一篇文章，改口承認（武漢）病毒是人工合成」？" [Misinformation alert, rumor that top PLA website Xilu admitted virus is bio-engineered]. Taiwan Fact Checking Organization (ภาษาจีน). 2020-02-13.
  41. 为什么武汉这场瘟疫，必须得靠解放军？ [Why does Wuhan have to rely on the PLA?] (ภาษาจีน). 红歌会网. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-21. สืบค้นเมื่อ 2020-02-21.
  42. Cheng, Ching-Tse. "China's foreign ministry accuses US military of bringing virus to Wuhan". Taiwan News. สืบค้นเมื่อ 2020-03-13.
  43. Budryk, Zack (2020-03-12). "China, pushing conspiracy theory, accuses US Army of bringing coronavirus to Wuhan". The Hill. สืบค้นเมื่อ 2020-03-13.
  44. Tang, Didi. "China accuses US of bringing coronavirus to Wuhan". The Times. สืบค้นเมื่อ 2020-03-13.
  45. Westcott, Ben; Jiang, Steven (2020-03-14). "Chinese diplomat promotes coronavirus conspiracy theory". CNN. สืบค้นเมื่อ 2020-04-27.
  46. "US summons China's ambassador to Washington over coronavirus conspiracy theory". Al Arabiya English. 2020-03-14. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-16. สืบค้นเมื่อ 2020-03-14.
  47. O'Sullivan, Donie (2020-04-27). "Exclusive: She's been falsely accused of starting the pandemic. Her life has been turned upside down". CNN. สืบค้นเมื่อ 2020-04-27.
  48. Vallejo, Justin (2020-04-28). "'It's like waking up from a bad dream': Coronavirus 'patient zero' conspiracy target breaks silence". The Independent. สืบค้นเมื่อ 2021-01-11.
  49. ↑ Glenza, Jessica (2020-02-22). "Coronavirus: US says Russia behind disinformation campaign". The Guardian. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-25. สืบค้นเมื่อ 2020-02-25.
  50. "Coronavirus: Russia pushing fake news about US using outbreak to 'wage economic war' on China, officials say". South China Morning Post. Agence France-Presse. 2020-02-23. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-23. สืบค้นเมื่อ 2020-02-27.
  51. Ng, Kate (2020-02-23). "US accuses Russia of huge coronavirus disinformation campaign". The Independent. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-24. สืบค้นเมื่อ 2020-02-27.
  52. "Coronavirus: Russia denies spreading US conspiracy on social media". BBC. 2020-02-23. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-25. สืบค้นเมื่อ 2020-02-25.
  53. ↑ Episkopos, Mark (2020-02-07). "Some in Russia Think the Coronavirus Is a U.S. Biological Weapon". The National Interest. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-23. สืบค้นเมื่อ 2020-02-27.
  54. "Russia deploying coronavirus disinformation to sow panic in West, EU document says". Reuters. 2020-03-18. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-19.
  55. "'Russophobic': Kremlin Denies Evidence of Russian COVID-19 Disinformation Campaign". polygraph.info. 2020-03-19. สืบค้นเมื่อ 2020-03-31.
  56. "Sputnik: Coronavirus Could be Designed to Kill Elderly Italians". EU vs Disinformation. 2020-03-25. สืบค้นเมื่อ 2020-03-29.
  57. "Arab Writers: The Coronavirus Is Part Of Biological Warfare Waged By The U.S. Against China". Middle East Media Research Institute. 2020-02-06. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-09. สืบค้นเมื่อ 2020-02-29.
  58. "Iran Cleric Blames Trump For Coronavirus Outbreak in Religious City". Radio Farda. 2020-02-22. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-23. สืบค้นเมื่อ 2020-02-26.
  59. Fazeli, Yaghoub (2020-03-14). "Coronavirus: Iran's deputy health minister rejects biological warfare theory". Al Arabiya English. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-17.
  60. Frantzman, Seth (2020-03-08). "Iran's regime pushes antisemitic conspiracies about coronavirus". The Jerusalem Post. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-10. สืบค้นเมื่อ 2020-03-11.
  61. "Arab media accuse US, Israel of และ coronavirus conspiracy against China". The Jerusalem Post. 2020-02-09. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-01. สืบค้นเมื่อ 2020-03-11.
  62. Connelly, Irene. "Online anti-Semitism thrives around coronavirus, even on mainstream platforms". The Forward.
  63. Cortellessa, Eric (2020-03-14). "Conspiracy theory that Jews created virus spreads on social media, ADL says". The Times of Israel. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-14. สืบค้นเมื่อ 2020-03-14.
  64. Joffre, Tzvi (2020-03-16). "Iranian cleric denies approving use of coronavirus vaccine from Israel". The Jerusalem Post.
  65. "Would a Zionist coronavirus cure be Halal? Iranian cleric says yes". The Jerusalem Post. 2020-03-15.
  66. Edmunds, Donna Rachel (2020-03-18). "Coronavirus is a Zionist plot, say Turkish politicians, media, public". The Jerusalem Post.
  67. Margolin, Josh (2020-03-23). "White supremacists encouraging their members to spread coronavirus to cops, Jews, FBI says". ABC News. สืบค้นเมื่อ 2020-03-25.
  68. "Coronavirus: Extremist Anti-Israel Rhetoric". ADL. 2020-05-19. สืบค้นเมื่อ 2020-05-25.
  69. "Coronavirus: Antisemitism". ADL. 2020-04-22. สืบค้นเมื่อ 2020-05-25.
  70. "Coronavirus Crisis Elevates Antisemitic, Racist Tropes". ADL. 2020-03-17. สืบค้นเมื่อ 2020-05-25.
  71. Oster, Marcy (2020-02-07). "ADL: Coronavirus outbreak sparks antisemitic conspiracy theories". The Jerusalem Post. สืบค้นเมื่อ 2020-05-25.
  72. "ADL Calls for Platforms to Take Action to Address Hate Online During Pandemic". 2020-05-08. สืบค้นเมื่อ 2020-05-25.
  73. "India's Coronavirus Outbreak Stokes Islamophobia as Muslims blamed for spreading infection". Newsweek. 2020-04-03. สืบค้นเมื่อ 2020-04-06.
  74. Datta, Pinak Pani. "Coronavirus outbreak sparks racist attacks on people from North East, stokes Islamophobia on social media". Firstpost.
  75. Jha, Nishita (2020-04-03). "A Cluster Of Coronavirus Cases Can Be Traced Back to a Single Mosque And Now 200 Million Muslims Are Being Vilified". Buzzfeed News.
  76. Jha, Priyanka (2020-03-28). "No, foreign nationals from Italy, Iran weren't hiding in Patna mosque to avoid coronavirus testing". Firstpost.
  77. Parveen, Nazia (2020-04-05). "Police investigate UK far-right groups over anti-Muslim coronavirus claims". The Guardian.
  78. "Islamophobes React to Coronavirus Pandemic with Anti-Muslim Bigotry". 2020-04-30. สืบค้นเมื่อ 2020-05-25.
  79. Broderick, Ryan (2020-01-23). "QAnon Supporters And Anti-Vaxxers Are Spreading A Hoax That Bill Gates Created The Coronavirus". BuzzFeed News. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-01-30. สืบค้นเมื่อ 2020-02-08.
  80. Goodman, Jack (2020-06-19). "Bill Gates and the lab targeted by conspiracy theorists". BBC News (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2020-09-21.
  81. Gregory, Andy (2020-09-01). "You are dangerous': Piers Corbyn confronted on air by Dr Hilary after £10,000 fine for anti-lockdown protest". The Independent. สืบค้นเมื่อ 2020-12-15.
  82. Cellan-Jones, Rory (2020-02-26). "Coronavirus: Fake news is spreading fast". BBC. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-17. สืบค้นเมื่อ 2020-03-20.
  83. ↑ Wynne, Kelly (2020-03-19). "Youtube Video Suggests 5G Internet Causes Coronavirus and People Are Falling For It". Newsweek. สืบค้นเมื่อ 2020-03-20.
  84. ↑ Nicholson, Katie; Ho, Jason; Yates, Jeff (2020-03-23). "Viral video claiming 5G caused pandemic easily debunked". Canadian Broadcasting Corporation. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-26. สืบค้นเมื่อ 2020-03-26.
  85. Satariano, Adam; Alba, Davey (2020-04-10). "Burning Cell Towers, Out of Baseless Fear They Spread the Virus". The New York Times.
  86. Gallagher, Ryan (2020-04-09). "5G Virus Conspiracy Theory Fueled by Coordinated Effort". Bloomberg News. สืบค้นเมื่อ 2020-04-12.
  87. "False claim: 5G networks are making people sick, not Coronavirus". Reuters. 2020-03-17. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-20. สืบค้นเมื่อ 2020-03-20.
  88. O'Donnell, Bob (2020-03-21). "Here's why 5G and coronavirus are not connected". USA Today. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-21. สืบค้นเมื่อ 2020-03-22.
  89. Krishna, Rachael (2020-03-13). "These claims about the new coronavirus and 5G are unfounded". Full Fact. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-20. สืบค้นเมื่อ 2020-03-22.
  90. Finley, Taryn (2020-03-16). "No, Keri Hilson, 5G Did Not Cause Coronavirus". HuffPost. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-19. สืบค้นเมื่อ 2020-03-20.
  91. Large, Megan Lily (2020-04-08). "My Dad Got Hoaxed By the Anti-5G Conspiracy Movement". VICE. สืบค้นเมื่อ 2020-09-09.
  92. Ellis, Rosa; Kennedy, Dominic (2020-09-12). "Kate Shemirani: antivax leader is banned nurse who fears 5G network". The Times.
  93. ↑ "Mast fires surge in the UK over Easter weekend amid 5G-coronavirus conspiracy theories". Irish Examiner. Press Association. 2020-04-14.
  94. ↑ "Myth busters". who.int. World Health Organization.
  95. "Coronavirus: 'Murder threats' to telecoms engineers over 5G". BBC News. 2020-04-23. สืบค้นเมื่อ 2020-04-23.
  96. ↑ Maguire, Stephen (2020-04-13). "Gardaí suspect fires at 5G masts were deliberate after coal found". TheJournal.ie. สืบค้นเมื่อ 2020-04-14.
  97. "5G coronavirus conspiracy theory is dangerous fake nonsense, UK says". Reuters Technology News. 2020-04-04.
  98. "Brand bij vier zendmasten: 'Heel sterk vermoeden van brandstichting'" [Fire at four transmission towers: 'Very strong suspicion of arson']. Nederlandse Omroep Stichting (ภาษาดัตช์). 2020-04-10. สืบค้นเมื่อ 2020-04-11.
  99. "Extra beveiliging bij zendmasten na brandstichting" [Extra security at cell towers after arson]. Nederlandse Omroep Stichting (ภาษาดัตช์). 2020-05-29. สืบค้นเมื่อ 2020-05-30.
  100. Fildes, Nic; Di Stefano, Mark; Murphy, Hannah (2020-04-16). "How a 5G coronavirus conspiracy spread across Europe". Financial Times. สืบค้นเมื่อ 2020-04-16.
  101. Waterson, Jim; Hern, Alex (2020-04-06). "At least 20 UK phone masts vandalised over false 5G coronavirus claims". The Guardian. สืบค้นเมื่อ 2020-04-11.
  102. ↑ Waterson, Jim (2020-04-03). "Broadband engineers threatened due to 5G coronavirus conspiracies". The Guardian. สืบค้นเมื่อ 2020-04-05.
  103. Allington, Daniel; Duffy, Bobby; Wessely, Simon; Dhavan, Nayana; Rubin, James (2020-06-09). "Health-protective behaviour, social media usage and conspiracy belief during the COVID-19 public health emergency". Psychological Medicine: 1–7. doi:10.1017/S003329172000224X. PMC 7298098. PMID 32513320. S2CID 219550692.
  104. ↑ Hern, Alex (2020-04-05). "YouTube moves to limit spread of false coronavirus 5G theory". The Guardian. สืบค้นเมื่อ 2020-04-05.
  105. Kelion, Leo (2020-04-07). "Coronavirus: YouTube tightens rules after David Icke 5G interview". BBC News. สืบค้นเมื่อ 2020-06-12.
  106. "YouTube Says It Will Remove 5G Misinformation After People Burn Cell Towers". extremetech.com - ExtremeTech.
  107. "Covid-related misinformation on YouTube: The spread of misinformation videos on social media and the effectiveness of platform policies". Computational Propaganda Project. Computational Propaganda Project. สืบค้นเมื่อ 2020-11-01.
  108. Aschwanden, Christie (2020-10-20). "Debunking the False Claim That COVID Death Counts Are Inflated". scientificamerican.com. Scientific American. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-10-28. สืบค้นเมื่อ 2020-10-31.
  109. Spencer, Saranac Hale (2020-09-01). "CDC Did Not 'Admit Only 6%' of Recorded Deaths from COVID-19". FactCheck.org (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2020-11-23.
  110. Kliff, Sarah (2020-07-13). "Bottleneck for U.S. Coronavirus Response: The Fax Machine Before public health officials can manage the pandemic, they must deal with a broken data system that sends incomplete results in formats they can't easily use". NYT. สืบค้นเมื่อ 2020-10-29.
  111. Vestal, Christie (2020-08-04). "Bad data is bogging down the COVID-19 fight; US 'needs to change,' experts say". USA Today. สืบค้นเมื่อ 2020-10-29.
  112. Piller, Charles (2020-07-16). "Data secrecy is crippling attempts to slow COVID-19's spread in U.S., epidemiologists warn". Science Magazine.
  113. Tahir, Darius (2020-05-28). "Bad state data hides coronavirus threat as Trump pushes reopening". msn.com.
  114. Everington, Keoni (2020-02-02). "Tencent may have accidentally leaked real data on Wuhan virus deaths". Taiwan News. เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-17. สืบค้นเมื่อ 2020-02-29.
  115. ↑ Hioe, Brian; Wooster, Lars (2020-02-12). "Taiwan News Publishes COVID-19 Misinformation as Epidemic Speads". New Bloom Magazine. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-29. สืบค้นเมื่อ 2020-02-29.
  116. Sharma, Ruchira (2020-02-11). "A massively shared story about the 'real' Coronavirus death toll is fake: Here's how we know". iNews. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-02-29. สืบค้นเมื่อ 2020-02-29.
  117. "These aren't satellite images and they don't show evidence of mass cremations in Wuhan". FullFact. 2020-02-13.
  118. Kasprak, Alex (2020-02-24). "Do Sulfur Emissions from Wuhan, China, Point to Mass Cremation of Coronavirus Victims?". Snopes.
  119. 武漢肺炎疫情謠言多 事實查核中心指3大共同點 [There are many rumors about the Wuhan pneumonia epidemic, the fact-checking center points to 3 common points] (ภาษาจีน). Central News Agency. 2020-02-26.
  120. "Virus Outbreak: Chinese trolls decried for fake news". Taipei Times. 2020-02-28. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-01. สืบค้นเมื่อ 2020-03-12.
  121. "Taiwan accuses China of waging cyber 'war' to disrupt virus fight". Reuters. 2020-02-29. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-03-01. สืบค้นเมื่อ 2020-03-12.
สิงหาคม 24, 2021
อม, ลผ, ดเก, ยวก, บโคว, บทความน, างอ, งคร, สต, กราช, คร, สต, ทศวรรษ, คร, สต, ศตวรรษ, งเป, นสาระสำค, ญของเน, อหา, หล, งม, การระบาดท, วของโรคต, ดเช, อโคโรนาไวร, 2019, โคว, ได, เก, ดทฤษฎ, สมคบค, อม, ลผ, และข, าวปลอมเก, ยวก, บแหล, งกำเน, การแพร, กระจาย, การป, องก,. bthkhwamnixangxingkhristskrach khristthswrrs khriststwrrs sungepnsarasakhykhxngenuxha hlngmikarrabadthwkhxngorkhtidechuxokhornaiwrs 2019 okhwid 19 kidekidthvsdismkhbkhid khxmulphid aelakhawplxmekiywkbaehlngkaenid karaephrkracay karpxngkn karwinicchy karrksa aelapraednxun ekiywkborkhthithukephyaephrxxkipxyangrwderwthangsuxsngkhm rabbsngkhxkhwam 1 aelasuxmwlchn mikrathngnkkhawthithukcbthanephyaephrkhawplxmekiywkbkarrabadthw xnung khndng nkkaremuxng aelaphunathangsngkhmxun kchwyknkracaykhxmuldwy sahrbsuxphasaxngkvs ngansuksakhxngmhawithyalykhxrenlphbwa prathanathibdishrthdxnld thrmp nacaepntwkhbkhxmulethcekiywkbkarrabadthwthiaerngsud 2 mikarhlxklwngkhayphlitphnthephuxtrwcorkh pxngknorkh aelarksaorkh aebbmhscrry 3 miklumsasnahlayklumthixangwa khwamechuxinsasnann capxngknphuechuxcakiwrsid 4 mikhnbangswnthixangwa iwrsepnxawuthchiwphaphthihludodyxubtiehtuhruxodytngiccakaelb epnxubaykhwbkhumcanwnprachakr epncarkrrm hruxepnphlkhangekhiyngkhxngekhruxkhaymuxthuxaebb 5 ci 5 xngkhkarxnamyolkidaethlng karrabadthwkhxngkhxmulphid infodemic ekiywkbiwrs sungsrangkhwamesiyngtxsukhphaphkhxngchawolk 6 aelwcungprakaskarrwmmuxkbmulnithiwikimiediyodyxnuyatihichxinofkrafik aelasuxxun khxngxngkhkarephuxsukbkhxmulphid 7 enuxha 1 chnid aehlngkaenid aelaphlkrathb 2 aehlngkaenid 2 1 cakaelbcin 2 2 epncarkrrmcinthithainaelbaekhnada 2 3 epnxawuthchiwphaphkhxngshrth 2 4 ekidcakkhnyiw 2 4 1 inolkmuslim 2 4 2 inshrth 2 5 othskhnmuslim 2 6 epnaephncakdcanwnprachakr 2 7 ekhruxkhaymuxthux 5 ci 3 karrayngankarpwyaelakartayphid 3 1 prathanathibdithrmpxangwanbkhntayekincring 3 2 khxmulimdi 3 3 canwnkartaythirabuwaepnkhawrw 3 4 karephasphhmuinxuhn 3 5 khxmulphid ephuxocmtiithwn 3 6 karichaephnthiphid 3 7 nangphyabalnkepidephy 3 8 karldichothrsphthmuxthux 3 9 Casedemic 4 karkracayorkh 4 1 cakmnusysumnusy 4 2 phumikhumknhmuinaekhlifxreniytngaetpi 2019 4 3 khnikhaerk 4 4 phumitanthan khwamxxnaexephraachatiphnthu 4 4 1 karothskhnphwkxunodychatiphnthuaelasasna 4 5 karkinsupkhangkhaw 4 6 karchumnumihy 4 7 chwngchiwitkhxngiwrs 4 8 yung 4 9 eruxngtang 4 10 khwamplxdphykhxngeruxsaraycakorkh 5 karpxngkn 5 1 prasiththiphlkhxngnayathakhwamsaxadmux sbutanaebkhthieriy 5 2 karichhnakakinthisatharna 5 3 aexlkxhxl exthanxlaelaemthanxlthiepnphis 5 4 phumikhumknkhxngkhnkinec 5 5 sasnaepnekhruxngpxngkn 5 6 okhekhn 5 7 karphnyakhaechuxcakehlikhxpetxr 5 8 aerngsn 5 9 xahar 6 khxmulphidekiywkbwkhsin 6 1 bthbathkhxngexmxarexnex 6 2 khwamepnhmn 6 3 wkhsinoplioxepnphahakhxngokhwid 19 6 4 xmphataebbebll 6 5 karephimvththikhxngiwrsxasysarphumitanthan 6 6 karxangwamiwkhsinkxncamicring 6 7 michinswntharkaethnginwkhsin 7 khxmulkarrksaphid 7 1 orngphyabal 7 2 smuniphr 7 3 witamin 7 4 karrksahwdaelaikhhwdihy 7 5 phlitphnthhruxxaharstw 7 6 yacin 7 7 khlxorkhwin 7 8 Ivermectin 7 9 karrksathiepnxntray 7 10 karrksathiimidtrwc 7 11 karrksathangcitwiyyan 8 xun 8 1 chuxorkh 8 2 raykarkartunedxasimpsnsidphyakrnorkhiwaelw 8 3 thnbtr 20 pxndkhxngshrachxanackr 8 4 karocmtieruxorngphyabal 8 5 karklbkhunkhxngstwpa 8 6 iwrsokhwidcaxyuinkaytlxdip 9 khwamphyayamsukbkhawethc 9 1 suxsngkhm 9 2 wikiphiediy 9 3 hnngsuxphimphaelawarsarwichakar 9 4 kartrwcphicarna 10 elhokng 11 duephim 12 echingxrrth 13 xangxing 14 aehlngkhxmulxun 15 aehlngkhxmulxunchnid aehlngkaenid aelaphlkrathb aekikhinwnthi 30 mkrakhm 2020 sankkhawxngkvsbibisiraynganthvsdismkhbkhidaelakhaaenanathangsukhphaphsungimdiekiywkbokhwid 19 thiephimkhuneruxy twxyangedninewlannrwmkhaaenanathangsukhphaphphid thiaechriptamsuxsngkhmaelarabbsngkhxkhwam bwkkbthvsdismkhbkhidtang echnorkhekidcaksupkhangkhaw cin aelaekidcakaephnkaraephrorkhrabadthixasykhwamrwmmuxcaksthabnwicyorkhtidtxinstwaehngshrachxanackr khux Pirbright Institute 8 9 txmainwnthi 31 hnngsuxphimphxngkvsedxakarediynrabutwxyangkhxmulphid 7 xyang ephimthvsdismkhbkhidwa orkhepnxawuthchiwphaph aelaorkhsmphnthkbethkhonolyi 5 ci aelaephimkhaaenanathangsukhphaphthiphidxun 10 ephuxerngaechrkhxmulnganwicy nkwicycanwnmakiderimichewbistthiphimphphlnganwicykxntiphimphrwmthng arXiv bioRxiv medRxiv aela SSRN nganwicysamarthohldkhunipyngesirfewxrodyimmikartrwcsxbodyphuruesmxknhruxphankrabwnkarthangbrrnathikarxun ephuxrbrxngkhunphaph nganwicybangngancungidmiswnkracaythvsdismkhbkhidtang krniednthisudkkhuxexksarthiohldkhun bioRxiv sungxangwaiwrsokhwid 19 miladbyincakiwrsexchixwi hlngcakmikarkhdkhan ngancungthukephikthxn 11 12 13 exksaraebbkxntiphimphekiywkbokhwid 19 echnniidaechrknxyangkwangkhwangxxniln odymikhxmulthiaesdngwa suxichexksarineruxngniekuxbepn 10 ethaethiybkberuxngxun 14 tamngansuksakhxngsthabnsuksawarsarsastrkhxngmhawithyalyxxksfxrd khxmulphid eruxngokhwid 19 odymakepn karaeprrupinlksnatang sungkhxmulthimixyuaelabxykhrngepneruxngcring cathukpn bidebuxn epliynbribth hruxepliynihm odymikhxmulnxykwathikukhunaebbokhmlxy ngansuksabangswnphbwa khxmulphid cakphunainsngkhmrwmthngnkkaremuxng khndng aelakhnsakhyxun aemcaepnswnnxy aetkidkarephyaephrepnswnmakiptamsuxsngkhm tamkarcdhmwdhmukhxngsthabn hmwdthimikhxmulphid maksud rxyla 39 epnkhxxangphid hruxihekhaicphidekiywkbkarkrathahruxnoybayecahnathikhxngrth rwmthngrthbalaelaxngkhkrsaklechn xngkhkarxnamyolkaelashprachachati 15 karthdlxngtamthrrmchati khuxrupaebbkarthdlxngthiekidkhunexngodyimmiikhrxxkaebbhruxekhaipcdkar idaesdngkhwamsmphnthrahwangkhxmulphid ekiywkbiwrsokhornakbkartidorkhaelakartaythiephimkhun mitwxyangepnkhawthangthiwikhlayknsxngkhawthiraynganinekhruxkhayothrthsnediywkn khawhnungraynganphlkhxngorkhthihnkkwaodythakxnkhawtxmaxikeduxnhnung phbwa bukhkhlaelaklumkhnthidukhawhlngaelwraynganphltidorkhaelatayinxtrasungkwa 16 khxmulphid thukichodynkkaremuxng klumsnbsnun aelaecahnathikhxngrthinpraethstang inthangkaremuxng khuxephuxbxkpdhnathirbphidchxb othspraethsxun aelaephuximihkartdsinickxnhnanikhxngtnthukwiphakswicarn aetbangkhrngkmiphlpraoychnekiywkhxngdwy 17 18 19 praethscanwnhnungthukklawwhawa kracaykhxmulphid insuxsngkhmkhxngpraethsxun ephuxsrangkhwamtuntrahnk khwamimiwenuxechuxic bxnthalaykarxphipraythangprachathipity hruxephuxoprohmtrupaebbrthbalkhxngtn 20 21 22 23 ngansuksakhxngmhawithyalykhxrenlsungtrwcbthkhwamphasaxngkvs 38 lanbth thwolkphbwa prathanathibdishrthdxnld thrmp epnphuephyaephrkhxmulethcthiaerngsud 2 aehlngkaenid aekikhcakaelbcin aekikh inkarrabadthwrayaaerk ekidthvsdismkhbkhidhnungwa sthabniwrswithyaxuhnincinidsrangiwrskhunphanphnthuwiswkrrm tnkaenidaehlnghnungkhxngthvsdiniepnxditecahnathihnwycarkrrmkhxngxisraexl Dany Shoham phuihsmphasnkbhnngsuxphimphxnurksniymxemriknedxawxchingtnithmsekiywkbaelbni 24 25 phayhlngnkkaremuxngxemrikncungerimkracaykhxmulphidni rwmthngsmachikwuthispha Tom Cotton prathanathibdithrmp aelaelkhathikarkrathrwngkartangpraethsshrthimk phxmephox 25 xnung yngminkwithyasastrkhnhnunginaelbnikhux Li Meng Yan phuidhnicakpraethscinaelwsnbsnunaenwkhidni aetecahnathicanwnmakkidxxkmahklangthvsdismkhbkhidni rwmthngnkchiwwithyachawxemrikn Richard H Ebright phuxanwykarsthabnorkhphumiaephaelaorkhtidtxaehngchatishrth Anthony Fauci nkwithyasastrkhndngtang aelachumchnhnwycarkrrmshrth 25 aemthvsdinicakracayipthwinsuxsngkhm aetkartrwcsxbthangwithyasastrtxmakidaesdngwa iwrsmiaehlngkaenidcakkhangkhaw 26 epncarkrrmcinthithainaelbaekhnada aekikh mikhnxangwa nkwithyasastrcinidkhomyiwrsokhornamacakaelbwicyiwrsinaekhnada aetkrathrwngsatharnsukhaekhnada Health Canada aelasankngansatharnsukhaekhnadaklawwa niimmimulthankhwamcring 27 eruxngniducaklaymacak 28 khawineduxnkrkdakhm 2019 29 sungrabuwa nkwicycinthukrangbimihekhaipyngaelbculchiwwithyaaehngchatiaekhnadainemuxngwinniephk sungepnaelbiwrswithyaradb 4 hlngcaknkwicycinthuktarwcaehngchati Royal Canadian Mounted Police sxbswn aetecahnathiaekhnadakrabuwaniepneruxngekiywkbkarbriharbukhlakrodyimmikhwamesiyngtxprachachn 29 ephraasankkhawaehngchatiaekhnadasibisi Canadian Broadcasting Corporation rayngankhawtamthiwa playeduxnmkrakhm 2020 sankkhawcungrabuwa rayngankhxngsankkhawimekhyxangwa nkwithyasastr sxngkhnthiwaepncarbukhkhl hruxwaphwkekhanaiwrsokhornaid ipyngaelbthixuhn 28 aemcamitwxyangculchiphkxorkhthisngcakaelbinwinniephkipyngnkhrpkkinginwnthi 31 minakhm 2019 aetkimichtwxyangiwrsokhorna sankngansatharnsukhaehngchatiaekhnadaklawwa karsngtwxyangepniptamnoybayrthbalklangthukxyang aelakimekhymikarrabuwa nkwithyasastrthithuksxbswnidsngtwxyangthiwa xyangirkdi nkwithyasastrthithuksxbswnkimidepidephywapccubnxyuthiihn 27 30 31 inplayeduxnmkrakhm phuchwyphuechiywchayekiywkbsngkhramchiwphaphinsthabnaebb Think tank khxngxisraexl Begin Sadat Center for Strategic Studies emuxklawthungkaraethlngkarnkhxngenoth kidrabukhwamsngsythangcarkrrmwaepnehtuphlihilnkwithyasastrthiwaxxkcakaelb aetkimidrabuwa iwrsokhornathukkhomycakaelbaekhnadahruxepnphlkhxngkarwicyxawuthchiwphaphephuxkarthharinpraethscin 32 epnxawuthchiwphaphkhxngshrth aekikh tamhnngsuxphimph The Economist inlxndxn mithvsdismkhbkhidmakmayinentkhxngcinwa siixexsrangokhwid 19 khunephuxthalaycin 33 tamkarsubswnkhxngsankkhawxxniln ProPublica thvsdismkhmkhidaelakhxmulphid echnnikracayiptamkhasngkhxngsankkhawkhxngrthbalcin khux China News Service 34 odyhnngsuxphimphrthbalcinkhux Global Times aelasankkhawrthbalcin Xinhua News Agency kkracaykhxmulphid ekiywaehlngkaenidorkhokhwid 19 echnkn 35 aetsankkhawxemrikn NBC News kihkhxsngektwa mikhwamphyayamhklangthvsdismkhbkhidekiywkbshrththiidophstxxniln echn emuxesirchkhawa Coronavirus is from the U S odymakkcaidbthkhwamthixthibaywathaimkhxxangechnniimsmehtuphl 36 A inwnthi 22 kumphaphnth ecahnathishrthklawhawa rsesiyidrnrngkhsrangkhxmulphid odyichbychisuxsngkhmepnphn khxngthwitetxr efsbuk aelaxinstaaekrmephuxsnbsnunthvsdismkhbkhidxnimmimulsungxangwa iwrsepnxawuthchiwphaphkhxngsiixexaelashrthkalngthasngkhramthangesrsthkickbcindwyiwrs 49 50 51 B rxngrthmntrikrathrwngsatharnsukhxihran Reza Malekzadeh ptiesththvsdikarkxkarraythangchiwphaph tamsthabnwicysuxtawnxxkklang Middle East Media Research Institute sungepnxngkhkrimhwngphlkairinkrungwxchingtndisi minkkhawphasaxahrbcanwnmakthiidsnbsnunthvsdismkhbkhidwaiwrsokhwid 19 sars aelaikhhwdihyinsukr idsrangkhunaelwkracayxyangtngicephuxkhaywkhsintxtaniwrsnn odyepn swnkhxngsngkhramthangesrsthkicaelathangcitwithyathishrththatxcinodymungthaihcinxxnaexaelaaesdngwaepnpraethslahlngaelaepnaehlngekidorkh 57 thvsdiediywknkraynganinxihranodyepnswnkhxngkarokhsnachwnechuxkhxngpraethswaiwrsmicupprasngkhephux thalaywthnthrrmaelaekiyrtiyskhxngpraeths 58 aetrxngrthmntrikrathrwngsatharnsukhxihrankptiesthkhxxangwaiwrsepnxawuthchiwphaph odychiineduxnminakhm 2020 wa shrthcaesiyhayxyangmakcakorkh ekhaklawwa xihranepnhnkkephraamikhwamsmphnthiklchidkbcin ephraakarimrangbsaykarbinidaephrechuxiwrs aelaephraaphutidorkhtn winicchyphidwaepnikhhwdihy 59 thvsdinikkracayipinpraethsfilippins aelaewensuexladwy ekidcakkhnyiw aekikh inolkmuslim aekikh ekhruxkhaykhawkhxngrthbalxihrankhux Press TV xangwa phwkkhnyiwidphthnasayphnthuiwrsokhornathirayaerngkwaephuxichkbxihran 60 echnediywkn suxxahrbxun kidklawhaxisraexlaelashrthwa phthnaaelwkracayokhwid 19 ikhhwdnk aelasars 61 swnphuichekhruxkhaysngkhmihthvsdixun rwmthngxangwa khnyiwidsrangokhwid 19 ephuxlmtladhlkthrphyolkephuxthakairodyichkhxmullwnghna 62 miaemkrathngaekhkphurbechiyinraykarthiwiturkisungrabuthvsdithidueduxdyingkwann khuxkhnyiwidsrangokhwid 19 ikhhwdnk ikheluxdxxkikhremiy khxngok ephux epliynolk yudpraeths aelatxnprachakrolk 63 karphthnawkhsinokhwid 19 inxisraexlidkxptikiriyaechinglbinxihran xayatullxh Naser Makarem Shirazi aehngxihranptiesthkhawwa ekhaidtdsinwawkhsinthikhnyiwthacacdepnhalal 64 odyminkkhawkhxng Press TV idsngkhxkhwamthwitetxrwa phmyxmesiyngkbiwrsdikwaichwkhsinxisraexl 65 swnnkkhawturkikhnhnungxangwa wkhsinechnnnsamarthichepnxubaythahmnkhnepncanwnmak 66 inshrth aekikh karprakasetuxnkhxngexfbiixekiywkbkarkhukkhamkhxngphwkkhwacdthitngickracayiwrsokhornaipyngkhnklumcaephaa idklawthungkarothskhnyiwaelaphunakhnyiwwa epnehtuihekidkarrabadthwaelaihtxngpidrthtang 67 xngkhkarnxkphakhrth Anti Defamation League ADL tiphimphkhawaelablxkekiywkbkartxtankhnyiwxxniln 68 rwmthngthvsdismbkhbkhidaelakhxmulphid eruxngaehlngkaenidkhxngokhwid 19 karkracayorkh karsrangaelakaridkaircakwkhsininbrrdaeruxngtang aelwechuxmmnkberuxngethctxtankhnyiwthithaknmaaelwepnstwrrs odyechphaainchwngkalorkhrabad 69 70 71 ADL yngothsaephltfxrmethkhonolyiyksihytang echn efsbuk ephraachwyihthvsdismkhbkhidehlanikracayipehmuxnkbiwrs odyimyxmtngnoybaythibngkhbihlbkhxmulechnnixxk imbngkhbichnoybaykarklnkrxngenuxkhwamthikxkhwamekliydchngtamthimixyuaelw aelakarlmehlwimsamarthcakdkarkhyayaelakracayenuxkhwamechnni 72 othskhnmuslim aekikh inpraethsxinediy mikarothskhnmuslimwaepnphukracayorkhhlngcakekidkrniorkhinkarprachumthangsasnakhxngklum Tablighi Jamaat 73 miraynganthungkardakhnmusliminsuxsngkhmaelakartharaykhnmusliminxinediy 74 mikhxxangwakhnmuslimkalngkhayxaharthipnepuxniwrsokhrorna aelamsyidinemuxngptnakalngihthihlbsxnaekkhncakxitaliaelaxihran 75 sunglwnaesdngaelwwaepnethc 76 inshrachxanackr miraynganekiywkbklumkhwacdthiothskhnmusliminkarrabadkhxngiwrsokhorna aelwxangphid wa msyidkfunepidxyuaemhlngrthbalidprakasngdkarchumnumkhnaebbmicanwnmakthwpraeths 77 inshrth xngkhkarnxkphakhrth Anti Defamation League ADL raynganwa mikhwamediydchnthtxtankhnmuslimthienuxngkbiwrsokhorna 78 epnaephncakdcanwnprachakr aekikh tamsankkhawbibisi mismachikyuthub Jordan Sather thiidsnbsnunthvsdismkhbkhidwamikartxtanprathanathibdishrthdxnld thrmp QAnon conspiracy theory aelasnbsnunkhbwntxtanwkhsin idxangxyangphid wa orkhrabadepnaephnkhumcanwnprachakrodysthabnwicythangchiwphaphaehngshrachxanackrkhux Pirbright Institute rwmkbbil ekts 8 79 80 nkphyakrnxakaschawxngkvskhndngkhnhnung Piers Corbyn idrabuiwrsokhornawaepn ptibtikarthangcitwithyaephuxlmesrsthkicephuxphlpraoychnkhxngbristhyksihy aelaklawwa wkhsincathaihthungtay epnbukhkhlthiaephthyxxkthiwikhndngxikkhnhnung Hilary Jones ideriykemuxihsmphasnrwmkbnkphyakrnxakasinraykarthiwiyamechawa epnbukhkhlxntray 81 ekhruxkhaymuxthux 5 ci aekikh esaxakas 5 cibangkhrngthukephaephraaothsknxyangphid waepnehtukhxngokhwid 19 changkhxngbristhrksasayothrsphthinshrachxanackr rxngkhxkhwamehniccakklumtxtan 5 ciinefsbukwa tnimidekiywkhxngkbekhruxkhaymuxthux aelakarthukaeklngthaihtnthangankhuxdarngrksasayothrsphthaelabrxdaebndimid ineduxnkumphaphnth sankkhawbibisiraynganwa nkthvsdismkhbkhidinsuxsngkhmidxangwa iwrsokhornasmphnthkbekhruxkhaymuxthux 5 ci khuxxangwa karrabadorkhinxuhnaelathieruxsaray Diamond Princess ekidcaksnamaemehlkiffakhxngethkhonolyiirsayaelakhxngekhruxkhaymuxthux 5 ci aelawa ehtukarnrabadthwepneruxngkuephuxxaphrangkhwamecbpwythimiehtucakrabb 5 ci 82 ineduxnminakhm 2020 hmxthangeluxkxemriknphuhnung Thomas Cowan thiekhyfukepnaephthypccubnaelapccubntxngthanganaebbthukkhumkhwampraphvtiodykhnakrrmkaraephthykhxngaekhlifxreniyrabuwa okhwid 19 ekidcakrabb 5 ci odyxanghlkthanwa praethsinaexfrikaimmikarrabadthwxyangsakhyaelaaexfrikakimmirabb 5 ci 83 84 ekhayngxangphid dwywa iwrsepnkhxngesiycakesllthiklayepnphisephraasnamaemehlkiffa aelakarrabadthwkhxngorkhiwrstang tamprawtisastrekidphrxm kbkhwamkawhnasakhythangethkhonolyiwithyu 84 txmawidioxkhxnghmxkhnniidkracayipthwodyidrbkarsngtxcakkhndng rwmthngnkaesdngwuddi aehrerlsn nkaesdngcxhn khuaesk aelankrxngekhxri hilsn 85 thvsdiniyngxacthukephyaephrodykarrnrngkhsrangkhxmulethcaebbprasan khlaykbthixngkhkronmnawkhwamkhidehnkhxngrsesiykhux Internet Research Agency idtha 86 txmasankkhawaelaxngkhkrxun cungidhklangaelatietiynthvsdinirwmthngrxyetxrs 87 yuexsexthuedy 88 xngkhkrechkhaelaaekkhwamcringkhxngpraethsxngkvskhux Full Fact 89 aelaphuxanwykarkhxngsmakhmsatharnsukhxemrikn American Public Health Association 83 90 yngminkthvsdismkhbkhidxikkhn Mark Steele thixangkhwamruodytrngwa rabb 5 cisamarthsrangxakarehmuxnkbthiiwrskx 91 xditphyabalxikphuhnungthithukelikibxnuyatodykhnakrrmkaraephthythwipxngkvs kidmaepnphusnbsnunthvsdismkhbkhidnixikkhnhnung odyklawmaeruxy wa xakarechnniehmuxnkbthiekidemuxthukkbsnamaemehlkiffa 92 sastracaryphuxanwykarkhxngsthabnihbrikarthangsatharnsukhxngxngkvskhux NHS England cdthvsdithismphnthekhruxkhaymuxthux 5 cikbokhwid 19 waepn khawplxmchnidaeysud 93 ephraaiwrsimsamarthaephriptamkhlunwithyu aelaokhwid 19 kidkracayaelayngkhngkracayipinpraethsthiimmiekhruxkhay 5 ci 94 miifihmesarothrsphththinasngsythung 20 krni inxngkvsinchwngsudspdahethskalxisetxrpi 2020 93 rwmthnginemuxngdaeknaehmthicbphutxngsngsywangephlingid 3 khn inemuxnghdedxsfildthiifihmesaothrsphthsunghnwychukechinich aelainnkhrebxrmingaehmthiifihmesaothrsphthsungihbrikaraekorngphyabalintingeklkhxng NHS 93 changothrkhmnakhmbangswnraynganwathukkhukkhamdwykhwamrunaerngrwmthngcaaethngihthungtay odybukhkhlthiechuxwatnthangankbekhruxkhay 5 ci 95 inwnthi 12 emsayn 2020 mikarothreriyktarwcaehngchatiaelahnwydbephlingipyngesa 5 cithithukifihminpraethsixraelnd 96 sungtarwccdwaepnkhdiwangephling 96 cnkrathngrthmntrixngkvsxxkmaklawwa thvsdiwaiwrsokhwid 19 kalngkracayipthangkarsuxsarirsayaebb 5 ci epneruxng ehlwilthngeph aelaehlwihlxyangepnxntraydwy 97 cnthungwnthi 30 minakhm mikarwangephling 29 khrngthiesaothrsphthmuxthuxinpraethsenethxraelnd rwmthngkrnithimikhxkhwamekhiyniwwa Fuck 5G dwy 98 99 miehtukarninpraethsixraelndaelaisprsdwy 100 efsbukidlbbthkhwamthisnbsnunihthalayxupkrn 5 ci 101 changthithangankbbristhlukkhxngbritichethelkhxmophstkhxrxnginklumefsbuktxtan 5 ciwaxyathakarid txchangephraaimidekiywkbekhruxkhaymuxthux 102 klumsnbsnunthangxutsahkrrm Mobile UK klawwa karkrathaeyiyngnimiphltxkardarngrksaekhruxkhaythirbrxngihthangancakbanaelaihbrikaraekphubriophkhthixxnaex aekbrikarchukechin aelaaek rph 102 miwidioxthisngtxxyangkwangkhwangsungaesdnghyingthiklawhaphnkngankhxngbristhbrxdaebnd Community Fibre watidtngrabb 5 ciodyepnswnkhxngaephnkarkhaprachachn 102 inbrrdabukhkhlthiechuxwaekhruxkhay 5 ciepnehtutxxakarokhwid 19 rxyla 60 rabuwa khwamruekiywkbiwrsodymakmacakyuthub 103 ineduxnemsayn 2020 yuthubprakaswacaldsuxthismphnthrabb 5 cikbiwrsokhorna 104 aetwidioxthvsdismkhbkhidekiywkbrabb 5 ciodyimklawthungiwrsokhornakcaimlbxxk aemyngxaccdwaechiydesnaeladngnn kcalbxxkcakphlesirchaelwthaihesiyrayid 104 nkthvsdismkhbkhidphuhnung David Icke idkracaykhxxangthithukdisekhrditaelwiptamwidiox txmathuklbxxk inyuthub in Vimeo aelainkarsmphasnthangchxngthiwikhxngrth London Live txmacungmikareriykrxngxngkhkrphukhwbkhumkardaeninkar khux Ofcom ihekhaipcdkar 105 106 yuthubichewlaodyechliy 41 wnephuxlbwidioxethcekiywkbokhwidinchwngkhrungpiaerkkhxng 2020 107 karrayngankarpwyaelakartayphid aekikhprathanathibdithrmpxangwanbkhntayekincring aekikh ineduxnsinghakhm 2020 prathanathibdishrthdxnld thrmpthwitwa canwnkhntayenuxngkbokhwid 19 thiraynganinshrth cring rxyla 6 ethannekidcakorkh aetknbexaaetmrnbtrthirabuokhwid 19 ethannwaepnehtu txmaineduxntulakhm hwhnanksthitixtrakartaythisunykhwbkhumaelapxngknorkhshrth sidisi cungklawwa mrnbtrehlannimidrabuladbehtukarnthnghmdthinaipsukhwamtay dngnn cungimsmburn aetsidisipramwlkhxmulkartayxasykarsxdsxngkrnikhnikh case surveillance bnthukkartay vital record aelakartayephimphidpkti mortality displacement 108 swnewbist FactCheck org raynganwa aemmrnbtrephiyngrxyla 6 carabuokhwid 19 waepnehtuxyangediywkhxngkartay odythiehluxrxyla 94 miphawaxun thiepnehtusnbsnunihtay aetokhwid 19 krabuwaepnehtukartaykhxngmrnbtrthungrxyla 92 ephraamnxacepnehtuihekidxakarrunaerngxun rwmthngpxdbwmaelaklumxakarhayiclabakechiybphln 109 inklangeduxntulakhm 2020 canwnkhntayephraaokhwid 19 inshrthraynganxyuthi 218 511 ray sunykhwbkhumaelapxngknorkhshrth 219 681 ray mhawithyalycxnshxpkins aela 219 541 ray hnngsuxphimphedxaniwyxrkithms khxmulimdi aekikh inshrth karrbmuxkbkarrabadthwmixupsrrkhenuxngkbethkhonolyithilasmy rwmthngekhruxngothrsaraelarupaebbkhxmulthisngaelkepliynknimid 110 karsngaelakarbriharkhxmulthiimdi hruxaemaetimidkhxmulely karirmatrthan aelakarirkhwamepnphunacakrthbalklang 111 kdhmayphawaswntwyngepnpyhacnkrathngthungkhnwa epntwybyngkartidtamkhnhakhnthimasmphskbphupwy 112 aelakhxmulthicaepnbangkhrngklbbidebuxnxyangcngicinbangthi echn inrthtang khxngshrth 113 canwnkartaythirabuwaepnkhawrw aekikh inwnthi 5 kumphaphnth sankkhaw Taiwan News tiphimphbthkhwamthixangwabristhxinethxrentcin Tencent xacphladthakhawrwaelwaesdngxtrakartayaelakartidorkhcring incin khuxsankkhawrabuwa rabb Tencent Epidemic Situation Tracker idaesdngkrnitidorkhaelacanwnkhntayepnhlayethakhxngcanwnthangkar odyxangophstefsbukkhxngecakhxngrankhayekhruxngduminithwnaelakhnithwnnirnamxikkhnhnung 114 sankkhawxun kidxangxingbthkhwamnicnkracayipxyangkwangkhwanginthwitetxr efsbuk aela 4chan karkracaykhawidcudchnwnthvsdismkhbkhidmakmaythirabuwa ruptwxyangaesdngcanwnkartaycring sungtangkbthirabuodythangkar 115 rxngsastracaryaephnksatharnsukhkhxngmhawithyalycxnshxpkinsxthibaywa twelkhccakkhawthi rw maechnniimsmehtuphlaelaimsmkbkhwamcring ephraaorkhmixtrakhwamtaythsungtakwathikhawrabumak swnokhskkhxng Tencent txbodyxangwa rupnnsrangkhun aelamnprakxbdwy khxmulphid thieraimekhytiphimph 116 txmaphuekhiynkhawebuxngtnkidihsmphasnthangthiwiaelwyunynkhwamepncringaelakhwamkhwrepnkhawkhxngkhxmulrwechnni 115 karephasphhmuinxuhn aekikh inwnthi 8 kumphaphnth 2020 miraynganinthwitetxrwa mi khxmul thiaesdngwamikarplxysarkamathnephimkhunepncanwnmakehnuxemuxngxuhn aelwxangtxipwa miehtucakkarephakhntidiwrsokhrnathiesiychiwitodyephaepnhmu sungsankkhawxun naipephyaephr rwmthngsankkhawxngkvsaenwtunetn Daily Express Daily Mail aelasankkhawithwn Taiwan News 117 115 ewbisttrwckhwamcring Snopes txmahklangkhxmulphid ni odychiwaaephnthisungichinkhxxangimichkharadbslefxridxxkisd SO2 ehnuxemuxngxuhninewlacring epnephiyngaetaebbcalxngthikhxmphiwetxrsrangkhunxasykhxmultamprawtiaelatamthiphyakrn 118 khxmulphid ephuxocmtiithwn aekikh inwnthi 26 kumphaphnth 2020 sankkhawrthbalithwnkhux Central News Agency raynganwa mikhxmulphid epncanwnmakthipraktinefsbuksungxangwa karrabadthwkhxngokhwid 19 inithwnkhwbkhumimid warthbalidpkpidkartidorkh aelaprathanathibdiithwnich xingehwinidtidorkh xngkhkrtrwcsxbkhwamcringinithwnesnxwa khxmulphid inefsbukkhlaykbthiphbincinaephndinihy ephraaichxksrcintwyxaelasphthphasacinaephndinihy sungxngkhkretuxnwa cudprasngkhkephuxocmtirthbalithwn 119 120 121 ineduxnminakhm 2020 sankngansubswnkhxngkrathrwngyutithrrmithwnetuxnwa cinkalngphyayamtdthxnkhwamechuxicinkhawcringodywadphaphrayngankhxngrthbalithwnwaepnkhawplxm ecahnathikhxngrthcungidrbkhasngihichthukwithithangephuxtrwcwabthkhwamehlanismphnthkbkhasngkhxngphrrkhkhxmmiwnistaehngpraethscinhruxim aetsanknganithwnkhxngcinaephndinihykptiesthkhxklawhani odyrabuwaepnkarokhk aelawaphrrkhprachathipitykawhnakalng kratunihekliydkn rahwangcinthngsxngfay 122 aettamhnngsuxphimphxemriknedxawxchingtnophst cinkidrnrngkhthakhxmulethcephuxocmtiithwnepnthswrrs aelw 123 swnphuxanwykardanwicythisthabnephuxxnakhtxnepnsthabn think tank idwiekhraahophstehlannaelwsrupwa odymakmacakphuichthrrmda incin imichmacakrth aetekhakwicarnrthbalcininthanaxnuyatihkhxmulphid ehlannkracayxxknxkpraeths phankartrwcphicarnakhxng Great Firewall sungekhacdwa mungray 124 tamsankkhaw Taiwan News khxmulphid thung 1 4 echuxwamacakcin 125 inwnthi 27 minakhm 2020 xngkhkrimhwngphlkairthirthbalshrthcdtnginithwnkhux American Institute in Taiwan prakaswacarwmmuxkbsunyechkhkhwamcringkhxngithwnephuxaekpyhakhxmulphid ekiywkbokhwid 19 126 karichaephnthiphid aekikh intneduxnkumphaphnth aephnthisungekaaekepnthswrrsaelaaesdngkarrabadkhxngiwrsthiepnipidkhxngopreckt World Population Project thuknaipichxyangphid odysankkhawxxsetreliy rwmhnngsuxphimphaenwtunetnxngkvs khux The Sun Daily Mail aela Metro 127 sungxangwaepnaephnthirabukarrabadthwkhxngiwrsokhornainpi 2020 aelwtxmakkracayiptamsuxsngkhmkhxngsankkhawehlann aemsankkhawbangswnphayhlngcalbaephnthixxk bibisikraynganwayngmibangswnthiyngkhngaephnthiiw 127 nangphyabalnkepidephy aekikh wnthi 24 mkrakhm 2020 miwidioxekiywkbbukhkhlthiduehmuxnkbphyabalcininmnthlhuepythikracayipthangxxniln 128 sungklawthungsthankarninxuhnxnrayaerngkwathirthbalrayngan khuxxangwakhnekin 90 000 khnidtidechuxiwrsincin waiwrsxactidtxcakkhn ediywipyng 14 khn R0 14 aelawaiwrskalngklayphnthuepnrxbthisxng 129 mikhnduwidioxepnlan khrnginsuxsngkhmtang aelaklawthunginraynganxxnilntang makmaybibisirabuwa phidcakkhabrryayphasaxngkvsthimiinwidioxrunhnung hyingphuniimidxangwaepnphyabalhruxhmx aelaekhruxngaebbaelahnakakkhxngethxkimehmuxnkbkhxngbukhlakrthangaephthyinmnthlhuepy 8 khxxangekiywkb R0 14 kimekhakbkarpraeminkhxngphuechiywchaysungihkhapraeminrahwang 1 4 2 5 intxnnn 130 aelakarxangkartidechuxthung 90 000 raykimmikhxphisucnxair 8 129 karldichothrsphthmuxthux aekikh mikarrangbichothrsphthmuxthuxthung 21 lanray sahrbbristhothrsphthmuxthuxihysud 3 rayincin sungichepnhlkthanphid waekidkhntayepnlan ephraaiwrsokhornaincin 131 ephraakarangbekidenuxngkbesrsthkicthiaeylngaelakarldkartidtxthangsngkhminchwngkarrabadthw 131 Casedemic aekikh phuptiesthokhwid 19 idichkhawa casedemic aethn pandemic odyepnthvsdismkhbkhidhnungthiwa okhwid 19 imepnxntrayaelacanwnorkhsungraynganepnephiyngphlkhxngkartrwcsxbthiephimkhun aenwkhidnidungdudicnkptibtikartxtanwkhsinepnphiess phuichaenwkhidephuxxangwa ptibtikarthangsatharnsukhodyechphaawkhsin imcaepnephuxaeksingthiphwkekhaeriykwakarrabadthwcxmplxm 132 133 134 135 wiswkrchuxwa Ivor Cummins duehmuxncaepnkhnbyytikhanikhunineduxnsinghakhm 2020 epnbukhkhlniyminhmuphuptiesthokhwid 19 132 phusnbsnunkaraephthythangeluxkkhnhnung Joseph Mercola idnakhaniipich emuxphudekincringthungphlbwkethiymthiidinkartrwcorkhdwyptikiriyalukosphxliemxers PCR ephuxsrangeruxngethcwa kartrwcechnniimsmehtuphl cring aelw pyhakhxng PCR epneruxngthirukndixyuaelw aelaecahnathikthakarephuxchdichphlbwkethiymaelw khaptiesthokhwidechnniynglaelykarkracayorkhaebbirxakar canwnkrnithixacimidtrwcinchwngebuxngtnkhxngkarrabadthw ethiybkbpccubnthiidephimkartrwcaelaephimkhwamruhlngcakchwngnn aelapccyxun thimiphltxkartrwcdwy PCR 132 karkracayorkh aekikhcakmnusysumnusy aekikh wnthi 3 mkrakhm 2020 khnakrrmkarsatharnsukhxuhnidaethlngkarnthungxakarpxdbwmehtuiwrschnidihm aetklawwaorkhimsamarthtidtxcakkhnhnungipyngxikkhnhnung 136 phumikhumknhmuinaekhlifxreniytngaetpi 2019 aekikh wnthi 31 minakhm 2020 nkxnurksniymchawxemriknkhnhnung Victor Davis Hanson idephyaephrthvsdiwa okhwid 19 xacmixyuinrthaekhlifxreniytngaetvduibimtkkhxngpi 2019 cungthaihekidradbphumikhumknhmu aelasamarthxthibaykhwamaetktangkhxngxtrakartidechuxinemuxngtang echn nkhrniwyxrkethiybkblxsaexneclis 137 txmacungmikarihsmphasnkbhnngsuxphimphedxalxsaexneclisithmsxikwa mihlkthanthiaesdngwa iwrsxacmixyuinaekhlifxreniytngaeteduxnthnwakhm 2019 138 aetkarwiekhraahthangphnthukrrmaelathangsarphumitanthankhklangaenwkhidwaiwrsmixyuinshrthkxneduxnmkrakhm 2020 139 140 141 142 khnikhaerk aekikh ineduxnminakhm nkthvsdismkhbkhididerimkhawluxethcwa thharkxnghnunshrthkhnhnung Maatje Benassi epnkhnikhaerkkhxngkarrabadthw ephraaethxidrwmnganekmolkthhar 2019 2019 Military World Games kxnthiorkhcaerimrabad aemwaethxcring imekhytrwcphbiwrs nkthvsdismkhbkhidyngechuxmkhrxbkhrwkhxngethxkbdiecxitalikhndng Benny Benassi thng thidieckimmikhwamsmphnthkbethxaelakimekhytidiwrsdwy 143 phumitanthan khwamxxnaexephraachatiphnthu aekikh mikarxangwakhnchatiphnthubangchatixxnaexhruxaekhngaerngtxokhwid 19 yingkwa aetokhwid 19 kepnorkhstwthitidtxmayngmnusyorkhihm dngnn cungimmiklummnusyid thixacekidphumikhumknhmukxnklumxunid erimtngaetwnthi 11 kumphaphnth miraynganthikracayipxyangrwderwphanefsbukwa nksuksaaekhemxrunincinhaycakorkhxyangsinechingephraamiechuxsayaexfrika aetaemnksuksakhnhnungcarksahay aetsuxxun krabuwaimmihlkthanthiaesdngwa khnaexfrikathntxiwrsyingkwa aelakarklawechnniepnkhxmulethc 144 elkhathikarkrathrwngsatharnsukhekhnyaptiesthtrng khawluxthiwa khnphiwdacaimtidiwrsokhorna aelwprakaskrniaerkkhxngekhnyainwnthi 13 minakhm 145 khawluxniothswaepnpccyxyanghnungthithaihkhnxemriknechuxsayaexfrikatidorkhaelatayinxtrasungkwa 146 147 yngmikarxangthung phumikhumknkhxngkhnxinediy txokhwid 19 xasykhwamepnxyukhxngkhnxinediy echn epnkhnkinec sungsastracarythiklummhawithyalykaraephthyxinediykhux All India Institute of Medical Sciences AIIMS klawwa ehlwihlodysineching ekhaklawwa yngimmiphumikhumknhmutxiwrs 19 ephraaepnechuxihm mnyngimchdecnaemkrathngwakhnthihaypwycakokhwid 19 camiphumikhumknthikhngyun ephraaniekidkbiwrsbangxyang imekidkbbangxyang 148 phunasungsudxihranaexli khxemenxixangwa shrthidddaeplngiwrsthangphnthukrrmodyechphaa ephuxichkbkhnxihran aelwichkhxxangethcnixthibaywathaimokhwid 19 cungmiphlhnktxxihran aetkimidihhlkthanxair 149 150 nkwicychawcxraednklumhnungtiphimphraynganthixangwa khnxahrbxxnaextxokhwid 19 nxykwaephraamikaraeprphnthangphnthukrrmxyanghnungthiechphaaecaacngtxkhntawnxxkklang 151 karothskhnphwkxunodychatiphnthuaelasasna aekikh mikhnthuktharayephraakhwamekliydklwtangchatienuxngkbokhwid 19 odykhnrayothsehyuxxasykhwamtangknthangchatiphnthuwa aephrokhwid khnthiduehmuxnkhncinxacthuktharaythangkayaelathangwacaenuxngkbokhwidinpraethstang odybukhkhlthiklawhakhncinwaaephriwrs 152 153 154 inpraethscinexngkmikareluxkptibti echn karkhbilaelakarimihbrikarinrankha txkhnthimacakikl xuhn thikarrabadthwiderim aelatxkhnthimxngwaimichkhncin odyechphaakhnaexfrika ephraarthbalcinidothskrnithiyngephimkhunenuxngkbkarnaiwrsekhamaihmcaktangpraeths thng thirxyla 90 khxngkrniekidihmepnkhnthuxhnngsuxedinthangcin odypraethsiklekhiyngkeluxkptibtitxkhntawntkdwy 155 156 157 khnyngothskhnklumxun tamkaraebngphwkthangsngkhmthimixyuaelw odybangkhrngxangkrniokhwid 19 khxngklumnn yktwxyangechn inxinediy mikhnoths hlikeliyng aelaeluxkptibtitxkhnmuslimxyangkwangkhwang rwmkartharayxyangrunaerng odyichkhxxangsungirmulthanwa khnmuslimcngicaephrokhwid 19 aelanganprachummuslimhnungthiekidkartidtxkhxngorkhidrbkhwamsniccakprachachnyingkwangankhlay thicdodykhnklumxunhruxodyrthbal 158 klumkhnthithuxkhnkhawwadisudkidothskhnimichkhnkhawklumxun aelasnbsnunihcngicaephrorkhaekkhnklumnxythitnimchxb echn khnyiw 159 160 karkinsupkhangkhaw aekikh suxkhawbangaehngrwmthnghnngsuxphimphaenwtunetnxngkvs Daily Mail aelathiwikhawpracachatikhxngrsesiy RT bwkkbbukhkhltang idsngtxwidioxthiaesdnghyingcinkinkhangkhaw aelwbxkxyangepnethcwa idthayinxuhnaelaechuxmmnkborkhrabad 161 162 aetwidioxniepnkhlipthiimekiywknkhxngnkedinthangaelwblxkwidioxchawcinphuhnung Wang Mengyun thiidkinsupkhangkhawinpraethsekaakhux paela inpi 2016 161 162 163 164 ethxyngidophstkhakhxothsinaephltfxrm Weibo 163 164 aelwelawaethxthuktharunkrrmaelathukkhutharay 163 aelarabuwaethxephiyngaettxngkarochwxaharpaela 163 164 karkracaykhxmulphidekiywkbkarkinkhangkhawcdwaepnkhwamrusukklwkhntangchatiaelaechuxchatiniymodytxtankhnexechiy 165 166 167 niethiybkbkhwamcringthinkwithyasastridaesdngaelwwa iwrsekidinkhangkhaw aelwkracayipyngstwthukebiyninrahwangkxnthicamatidmnusy 165 168 karchumnumihy aekikh nkkaremuxngprachaniymaenwxnurksniymekahliitphuhnung Jun Kwang hun idbxkphukhlxytamwa immikhwamesiynginkarchumnumkhnadihyephraaimsamarthtidiwrsklangaecng odyphutidtamcanwnmakkepnphusungwy 169 chwngchiwitkhxngiwrs aekikh mikhxmulphidthikracayipwa iwrsokhwid 19 michwngchiwitephiyng 12 chm aelakarxyubanepnewla 14 chm inekhxrfiwchanata ekhxrfiwprachachn khxngxinediykcathalayoskartidtx 170 odyxikkhxkhwamhnungxangwa karxyuekhxrfiwchanatacaldkrniokhwididrxyla 40 170 yung aekikh mikarxangwa yungaephrechuxiwrsokhorna aetkimmihlkthanwacring ephraaiwrsokhornaaephrechuxphanlaxxngnalayaelanamuk 94 eruxngtang aekikh miprakasplxmeriykkhunsinkhakhxngbristhkhxstokhthikracayipyngsuxsngkhmaelaxangwa kradasthichchuyihxthibristhexngcdkhaypnepuxniwrsokhwid 19 ephraaphlitincin aetkimmihlkthanwaiwrssamarthrxdchiwitbnphiwwsduepnrayaewlanan echn emuxkhnsngsinkha aelabristhkimideriykkhunsinkhanncring 171 172 173 miprakasplxmthixangwamacakkrathrwngsukhphaphxxsetreliyaelarabuwa iwrsokhornasamarthkracayiptampmnamn thukkhncungkhwristhungmuxemuxpmnamnisrthkhxngtn 174 mikarxangwa karisrxngethainbanepnehtuphlihiwrsokhornakracaytwinxitali 175 khwamplxdphykhxngeruxsaraycakorkh aekikh imwabristheruxsaraycaxangxyangirktam mikartidorkhokhwidcanwnmakinphumixakas rxn odypraethstang inaethbaekhribebiyn thaelemdietxrereniyn aelaxawepxresiytangkprasbphlkrathbcakorkhxyangrunaerng ineduxnminakhm 2020 hnngsuxphimph Miami New Times raynganwa phucdkareruxsaraynxrewyidetriymkhatxbephuxchwnlukkhathiyngkngwlihcxngthieruxsaray rwmthngkhxxangsung epnethcxyangthnoth wa iwrsokhorna samarthrxdchiwitidaetinxunhphumita dngnn thaelaekhribebiyncungepnkareluxkthidimakemuxipethiyweruxsaraykhrnghnakhxngkhun wa nkwithyasastraelabukhlakrthangaephthyidyunynaelwwa xakasxunradbvduibimphlicaepncudyutikhxngiwrsokhorna aelawa iwrsimsamarthrxdchiwitinxunhphumisungxunepnxyangdi odyepnxunhphumiekhtrxnthieruxsaraykhxngkhuncaaelnip 176 hwdepnorkhpracavdu khuxminxykwainchwngvdurxn inbangpraeths aetkimichthnghmd aemorkhokhwid 19 xacepniptamvdubang aetkyngimchdecn 177 178 179 iwrsokhwid 19 kracayiptamesnedinthangsaykarbinrwmthngthitang inekhtrxn 180 karrabadkhxngorkhineruxsarayepneruxngsamyephraakhnxayumakkwaxyudwyknxyangiklchidaelacbphunphiwthikhnxunidcb 181 182 duehmuxnwa okhwid 19 catidtxidinthukphumixakas 94 ephraamiphlhnktxpraethsekhtrxnhlaypraeths yktwxyangechn emuxngduib sungmixunhphumisungsudechliy 28 xngsaeslesiys tlxdpi aelamisnambinthixangwamikarkhnsngodysarnanapraethsmakthisud mikartidorkhepnphn karpxngkn aekikhprasiththiphlkhxngnayathakhwamsaxadmux sbutanaebkhthieriy aekikh karlangmuxdwysbuaelanaxyangnxy 20 winathi epnwithithakhwamsaxadmuxsungdithisud rxnglngmakkhuxnayathakhwamsaxadmuxthimiaexlkxhxlxyangnxyrxyla 60 183 khxxangwanayathakhwamsaxadmuxkhaephiyngaebkhthieriyaetimkhaiwrs aeladngnn cungimmiphltxokhwid 19 idkracayipxyangkwangkhwanginthwitetxraelasuxsngkhmxun aemprasiththiphlkhxngmncakhunxyukbxngkhprakxb aetnayathakhwamsaxadmuxodymakkkhaiwrsokhwid 19 184 185 dngnn cungaenanaihichnayathakhwamsaxadmux 94 aemcaimehmuxnkbsbukhuximidphlsahrbechuxorkhthukxyang 186 sunykhwbkhumaelapxngknorkhshrthaenanaihlangmuxdwysbuaelanaxyangnxy 20 winathi odyrabuwaepnwithithakhwamsaxadmuxsungdithisudinsthankarnodymak aetthaimmisbuaelana nayathakhwamsaxadmuxthimiaexlkxhxlxyangnxyrxyla 60 kichaethnid ykewnthamxngehnidwamuximsaxadhruxmikhrabnamn 183 187 thngsunykhwbkhumaelapxngknorkhshrthaelaxngkhkarxaharaelayashrthtangkaenanasbuthrrmda ephraaimmihlkthanwa sbutanaebkhthieriydikwa odyyngmihlkthanthicakddwywa xacaeykwainrayayaw 188 189 karichhnakakinthisatharna aekikh ineduxnkrkdakhm 2020 hwhnahnwynganthangsatharnsukhshrthkhnhnung U S Surgeon General kratunihkhnishnakakodyyxmrbwa karaekkhwamthirthbalrabukxnhna rwmthngtnexng wahnakakimidphlsahrbsatharnchnepneruxngyak 190 aemecahnathikhxngpraethstang odyechphaainexechiy caaenanaihishnakakinthisatharna aetinphumiphakhxun rthbalkihkhaaenanathikhdaeyngknexngaelwsrangkhwamsbsnaekprachachn 191 rthbalaelasthabntang echn inshrth ebuxngtnimsnicihsatharnchnichhnakak aelamkihkhxmulthithaihekhaicphidhruximsmburnekiywkbprasiththiphlkhxnghnakak 192 193 194 aetkmiphuwiekhraahsungrabuehtukarsuxkhwamtxtanhnakakechnniwa epnkarbriharkarkhadaekhlnkhxnghnakak ephraarthbalimdaeninkaraekpyhaerwphx odyihkhxsngektwa khxxangechnniekinwithyasastraelaimichkarokhkthrrmda 194 195 196 197 ineduxnkumphaphnth 2020 hwhnahnwynganthangsatharnsukhshrth U S Surgeon General phuepnwisyyiaephthykhnhnungthwitwa cring naphwkkhun cnghyudsuxhnakak ephraamnimmiphlpxngknsatharnchncakkartidiwrsokhorna aetphayhlngkthxycakcudyunniemuxhlkthanephimkhuneruxy wahnakaksamarthkacdkartidtxkhxngiwrs 198 199 xnung inwnthi 12 mithunayn 2020 smachikkhxnghnwynganechphaakiciwrsokhornakhxngthaeniybkhawkhndngkhux nph withyaphumikhumkn Anthony Fauci kyunynwa khnxemriknthukbxkihimishnakaktngaettnephraahnakakkhadaekhln aelwxthibaywahnakakcring miphl 200 201 202 203 sankkhawbangaehngxangwa hlxdphathinamaswmkhxihxun neck gaiter emuxexamaichaethnhnakakephuxpxngknokhwidkhwamcringaeykwaimismnely odytikhwamngansuksahnungphid ephraaepnngansuksathiaesdngwithikarpraeminhnakak aelaimidpraeminprasiththiphaphkhxnghnakakinrupaebbtang 204 205 206 ngansuksayngidtrwcdukhnishlxdphathiwasungthamacakphaphsmophliexsetxraelasaepnedksephiyngrayediyw sungcring imphxepnhlkthansnbsnunkhxxangthisuxkhawwa 205 ngansuksaphbwahlxdphadngwa sungthamacakwsduthibangaelayudid duehmuxncaimmiprasiththiphaphcakdlaxxngnathikhnisphnxxk phuekhiynngansuksanikhnhnungklawwa phlthiidnacaepnephraawsduaelaimichephraarupaebbkhxngpha odyrabuwa hnakakthithacakphaechnnnnacamiphlechnediywkn imwacaxyuinrupaebbid 207 phurwmekhiynngansuksanixikkhnhnungklawwa phwkekhaphyayamichkhaxyangramdrawngaelwinkarsmphasn aetkhawnibidebuxnxyangkhwbkhumimidsahrbngansuksathitrwcsxbethkhnikhkarwd imichthdsxbhnakak 204 yngmikhxxangphid thikracayipwa karichhnakakmiphlesiytxsukhphaph echn ldxxksiecnineluxd 208 ephimkharbxnidxxkisdineluxd 209 aelathaphumikhumknihxxnaex 210 mikhxxangphid dwywa hnakakkxpxdbwmthiduxyaptichiwnaephraahnakakknimihphnculchiphkxorkhxxkcakrangkay 211 khntxtanimishnakakyngichkhxxangkamalxthangkdhmayhruxthangsukhphaphemuximyxmishnakak 212 echnxangwakdhmaytxtankareluxkptibtikbkhnphikar Americans with Disabilities Act ykewntnihimtxngishnakak aetkrathrwngyutithrrmshrthtxmaotwa kdhmay imidykewnkhnphikarthukxyangcakkarptibtitamkhxbngkhbephuxkhwamplxdphythiepnthrrmaelacaepntxkardaeninkarthiplxdphy 213 krathrwngyngprakasetuxneruxngkarichbtrplxmthi ykewn phuthuxihimtxngishnakak odyrabuwaepnbtrplxmsungkrathrwngimidxxkih 214 215 inwnthi 31 krkdakhm 2020 prathanathibdifilippinsordriok duaetret klawwa khnthiimmiekhruxngmuxthakhwamsaxadxacichaeksoslinepnnayakhaechuxhnakakkhxngtn 216 odyklawtxipwa sahrbkhnthiimmiilsxl ihcummninaeksoslinhruxnamndiesl ephiyngihhaaeksoslinaelwcummux thimihnakak lnginnn 216 okhskkhxngekhatxmacungtxngxxkmaaekkhwamni 216 aexlkxhxl exthanxlaelaemthanxlthiepnphis aekikh trngkhamkbthiraynganinbangthi kardumaexlkxhxlimidpxngknokhwid 19 aelasamarthephimkhwamesiyngthangsukhphaphthngrayasnaelayaw 94 aexlkxhxlthiichdumepnchnidexthanxl aexlkxhxlxun echn emthanxl sungepnphisxyangrunaerng xacmiinekhruxngdumaexlkxhxlthithaxyangaeymak 217 xihranmiraynganemthanxlepnphis sungekidcakkhwamechuxphid wakardumaexlkxhxlcarksahruxpxngkniwrsokhorna 218 ephraaaexlkxhxlsahrbdumphidkdhmayinxihran aexlkxhxlthithaexngxacmiemthanxl 219 tamsuxkhawxihraneduxnminakhm 2020 khnekuxb 300 khnidesiychiwitaelaekinkwaphnlmpwyephraaemthanxlepnphis aetsankkhawexphirabuwamikhntay 480 rayaelamikhnpwy 2 850 khn 220 canwnkhntayenuxngkbemthanxlepnphisinxihranidephimepnekin 700 khnineduxnemsayn 221 ephraasuxsngkhmxihrankracayeruxngcakhnngsuxphimphkhawaenwtunetnxngkvswa khnxngkvsaelaxun haycakiwrsokhornadwyehlawiskiphsmnaphung 218 222 sungemuxrwmkhawnikbkarichnayathakhwamsaxadmuxthiepnaexlkxhxl pktiepnemthanxl cungidkxkhwamechuxphid wa kardumaexlkxhxlaebbekhmkhnsungsamarthkhaiwrs 218 219 220 miehtukarnechnediywkninturki khuxmikhnturki 30 khnesiychiwitephraaemthanxlepnphisxasywithikarrksaiwrsokhornathiphid 223 224 inpraethsekhnya phuwakaremuxnginorbithukwiekhraahphicarnaephraarwmkhwdkhxnykelk kbhxkhxngaeck odyxangphid wa aexlkxhxlepn nayathakhwamsaxadkhx aelawa ephraaphlnganwicy cungechuxwa aexlkxhxlmibthbathsakhyinkarkhaiwrsokhorna 225 226 phumikhumknkhxngkhnkinec aekikh mikhxxangxxnilnthikracayipinxinediywa khnkinecmiphumikhumknimtidechuxiwrsokhrna cnkrathngaehchaethk NoMeat NoCoronaVirus klayepnethrndinthwitetxr 227 karkinenuximmiphltxkartidorkhokhwid 19 228 rthmntrikhxngxinediy Fisheries Dairying and Animal Husbandry klawwa khawluxnimiphllbtxxutsahkrrm echn ldrakhakhxngikcnehluxaekh 1 3 229 sasnaepnekhruxngpxngkn aekikh klumsasnatang xangkarkhumknorkhenuxngkbsrththakhxngtn cnbangklumimyxmrangbkarchumnumthangsasnathirwmkhnepncanwnmak inxisraexl khnyiw Ultra Orthodox txnaerkimyxmpidsuehrayiwaelaorngeriynsxnsasna odyimsnickhxcakdkhxngrthbalephraa khmphirothrahcapxngknaelarksa 230 sungthaihekidxtrakartidorkhepn 8 ethainbangklum 231 klumekhluxnihwsxnsasnaxislam Tablighi Jamaat idcdkarchumnumkhnepncanwnmak Ijtema inpraethsmaelesiy xinediy aelapakisthanthiphuekharwmechuxwaxllxhcapxngknphwkekha cungephimkartidokhwid 19 epncanwnmakthisudinpraethsehlannaelaxun 232 233 234 innkhrokm xihran hwhnakhxngsthanbucha Fatima Masumeh Shrine snbsnunihphuaeswngbuymaeyiymaemcamiphurxngihpid odyxangwa sthanbuchaepnthiskdisiththicungyxmkhumknrksa 235 inekahliit obsth River of Grace Community Church incnghwdkhyxngkiidaephriwrshlngcakphnnaekluxispaksmachikephraaechuxwacakhaiwrs 236 swnphunakhxngobst Shincheonji Church of Jesus innkhrbalaethkuxwdxangwa immisasnikchnkhxngobsthelythitidechuxineduxnkumphaphnthethiybkbkhnepnrxy phukalngesiychiwitinxuhn txmacungkxkartidorkhsungkracayipmakthisudinpraeths 237 238 inpraethsaethnsaeniy prathanathibdipraethsaethnthicahamkarchumnumknthangsasna klbkratunihphumisrththaipyngobstaelamsyidodyechuxwacachwypxngknphwkekha ekhaklawwa iwrsokhornaepnsatan dngnn cungimsamarthrxdchiwitinphrakaykhxngphrakhrist mncaihmip odyphrakaykhxngphrakhristhmaythungobsth 239 240 inpraethsosmaeliy miethphniyaythikalngkracayipaelaxangwa khnmuslimmiphumikhumkntxiwrs 241 aemcaekidehtukarnrabadthw inwnthi 9 minakhm obsthaehngkris Church of Greece prakaswa phithimhasnithskdisiththi sungphuthiipobsthcakinkhnmpngchubiwncakthwyediywkn cathaphithiechnediywkntxip 242 sphasngkhkhxngobsthklawwa phithi imxacepnehtukhxngkarkracayorkh odymiphunathiklawwa iwnimmiothsephraaepneluxdenuxkhxngphrakhrist aelawa khnthiipyngphithimhasnithskdisiththikalngkawekhaiphaphraeca phumixanacinkarrksa 242 dngnn obsthcungptiesthkarcakdimihkhnkhristekhaphithini 243 sungmikhnhlayklumthiehndwyrwmthngphusxnsasna 244 nkkaremuxng aelabukhlakrthangaephthy 244 245 swnsmakhmaephthyorngphyabalaehngkriswicarnbukhlakraephthyehlannephraaexakhwamechuxkhunhnawithyasastr 244 aetkmiaephthykrikphuhnungthitiphimphnganthbthwnwrrnkrrmsungxangwa karaephrorkhtidtxinphithimhasnithskdisiththiimekhyekid aetkarmikhxthkethiyngechnnikethakbaebngphwkthangsngkhm thangkaremuxng aelaphuchanaykarthangaephthykhxngkris 246 okhekhn aekikh yaesphtidkhux okhekhn imidchwypxngknokhwid 19 mithwithlaybthkhwamthixangwa karsudokhekhncakhaechuxiwrsokhornainchxngcmuk odykhxkhwamidkracayipthwyuorpaelaaexfrika krathrwngsukhphaphfrngesscungidprakashklangkhxxangethcniwa imely okhekhnimidpxngknokhwid 19 mnepnyaesphtidsungkxphlkhangekhiyngthirunaerngaelaepnxntraytxsukhphaph xngkhkarxnamyolkkhklangkhxxangnidwy 247 karphnyakhaechuxcakehlikhxpetxr aekikh inpraethsexechiybangpraeths mikarxangwa khwrcaxyubaninwnthiehlikhxpetxrphn yakhaokhwid 19 ehnuxbanaelaxakhar imekhymikarphnyaechnni immiaephnkar aelacnthungeduxnkrkdakhm 2020 kyngimmiyaephuxichinkarni 248 249 aerngsn aekikh inxinediy suxidhklangaenwkhidwaaerngsncakkartbmuxinekhxrfiwchanata ekhxrfiwprachachn cakhaiwrs 250 nkaesdngxmitaph phccnthuktahnixyangrunaerngsahrbthwitkhxngekhabthkhwamhnung sungxangwaaerngsncakkartbmuxaelakarepahxysngkhodyepnswnkhxngekhxrfiwchanatainwnxathitycaldhruxthalayvththikhxngiwrsokhornaephraamnepnkhunmudthisudkhxngeduxn Amavasya 251 xahar aekikh inxinediy khawplxmidkracayipwa xngkhkarxnamyolketuxnimihkinkahlapliephuxpxngknkartidorkh sungcring immikaretuxnechnni 252 khxxangwa phlxnepnphiskhxngtn Datura phuchpraephthlaophngaelamaekhuxba samarthchwypxngknokhwid 19 thaihkhn 11 khntxngekha rph ephraaidkinphlimtamkhaaenanakhxngwidioxintiktxkthikracaykhxmulethcekiywkbwithipxngknokhwid 19 253 254 khxmulphidekiywkbwkhsin aekikhbthbathkhxngexmxarexnex aekikh khxmulephimetim wkhsinxarexnex karichwkhsinexmxarexnexpxngknokhwid 19 idepneruxngsrangkhxmulethcthikracayiptamsuxsngkhm odyxangphid wa wkhsinxarexnexcaepliyndiexnexkhxngkhnthiidrb 255 in rph rthwiskhxnsin shrth ephschkrkhnhnungidxangthvsdismkhbkhidni emuxcngicexakhwdwkhsin 57 khwdxxkcaktuaechaekhngineduxnthnwakhm 2020 aelwtxmathukdaeninkhdidwykhxhaxayathankxxntrayxyangsaephraaelakxkhwamesiyhaytxthrphysin 256 khwamepnhmn aekikh nkkaremuxngaelaaephthychaweyxrmn Wolfgang Wodarg bwkkbxditphnknganbristhifesxr Michael Yeadon idkracaykhawethcthixangwa wkhsinokhwid 19 thahyingihepnhmn aephthynkwicarnklumkhntxtanwkhsinkhnhnung David Gorski ekhiynwa thinaesrakkhux khuthiirkhwamkhidsrangsrrkhnikalngetimechuxihaekkhwamklwthimixyuaelwwa wkhsinokhwid 19 ihm cathaihhyingepnhmn aelakalngthakarechnnixasyeruxngehlwihlthikhidexa 257 wkhsinoplioxepnphahakhxngokhwid 19 aekikh suxsngkhminpraethsaekhemxrunkracaythvsdismkhbkhidwa wkhsinoplioxmiokhornaiwrs thaihkarkacdorkhoplioxyungyakkhunnxkehnuxipcakpyhathangolcistiksaelaenginthunthimixyuaelwenuxngkbkarrabadthw 258 xmphataebbebll aekikh mikarkracaykhawethcipthangsuxsngkhmwawkhsinokhwid 19 tozinameran khxngbristhifesxr ibxxnethkh kxxmphataebbebll aemcacringwainchwngkarthdlxng xasasmkhr 4 khnin 22 000 khnekidxmphat aebbebll aetxngkhkarxaharaelayashrthkihkhxsngektwa khwamthikarekidxmphataebbebllthiraynganinklumidwkhsinsxdkhlxngkbxtrakarekidorkhthikhadhwngidinklumprachakrthwip 259 khuxwkhsinimidthaihekidxmphatephimkhuncakthimixyutamthrrmchatixyuaelw karephimvththikhxngiwrsxasysarphumitanthan aekikh karephimvththikhxngiwrsxasysarphumitanthan Antibody dependent enhancement twyx ADE epnpraktkarnthisarphumitanthanthimixyuthaihiwrssamarthtidesllbangxyangidmakkhun aem ADE caphbinkarthdlxngwkhsiniwrsokhornakbstw aetcnthungplayeduxnthnwakhm 2020 kyngimphbinkarthdlxngkbmnusy aetnktxtanwkhsinkxang ADE xyangphid waepnehtuphlkhwriheliyngwkhsinokhwid 19 257 260 karxangwamiwkhsinkxncamicring aekikh miophstthangsuxsngkhmhlaybthkhwamthisnbsnunthvsdismkhbkhidwa inrayatn khxngkarrabadthw iwrsniruckknxyuaelw aelawkhsintaniwrskmiaelw aetewbistechkhkhwamcring PolitiFact aela FactCheck org rabuwa immiwkhsinokhwid 19 inchwngnn siththibtrladbyinaelawkhsinthixangkntang kepnsiththibtrekiywkbsayphnthuiwrsokhornaxun echn sars 261 262 xngkhkarxnamyolkraynganwa cnthungwnthi 5 kumphaphnth 2020 aemcamirayngankhawwakalngkhnphbyaihm aetkyngimmikarrksathiidphl 263 rwmthngyaptichiwnaaelasmuniphr 264 inefsbuk ophsthnungthikracayipthwineduxnemsayn 2020 xangwa edkesenkl 7 khnidesiychiwitephraawkhsinokhwid 19 aetkyngimmiwkhsinechnnnthixnumtiihichinmnusy aemcamibangthikalngthdlxngthangkhlinikxyu 265 michinswntharkaethnginwkhsin aekikh ineduxnphvscikayn 2020 mikhxxangthikracayipinewbwa wkhsinokhwid 19 AZD1222 khxngmhawithyalyxxksfxrdaelabristhaexstraesenkamienuxeyuxcaktharkinkhrrphthithukthaaethng aemcacringwasayphnthuesllthiichphthnawkhsinsubsaymacakesllkhxngedkthithukthaaethnginpi 1970 aetwkhsinexngkimmiomelkulechnnixyuely 266 267 khxmulkarrksaphid aekikhmiophstinsuxsngkhmmakmaythikracayipthwekiywkbwithikarpxngknrksaokhornaiwrsthiimmimulthankhwamcring bangxyangepnelhokng bangxyangepnxntrayaelaimthuksukhphaph 94 268 orngphyabal aekikh inshrth khnxnurksniymkhndngtang inshrth echn Richard Epstein 269 rabuwakarrabadthwimidaephrhlaykhnadnncring epnkarklawekincringephuxocmtiprathanathibdishrthdxnld thrmp odymibangkhnphuchithicxdrthkhxng rph thiwang waepnhlkthanaesdngwakartidorkhepneruxngekincring thungthicxdrthcawangkcring aet rph inthngnkhrniwyxrkaelaemuxngxun mikhnepnphn txngekha rph 270 smuniphr aekikh incin suxradbchatiaelathiphrrkhkhxmmiwnistcinepnecakhxngtang idokhsnaxyanghnkineruxng nganwicykhamkhun khxngsthabniwrswithyaxuhnaelakhxngwithyasastrbnthitysthanaehngcinekiywkbsutryasmuniphrcin shuanghuanglian cnthaihekidkarkwadsuxyapraephthni 271 swnprathanathibdikhxngpraethsmadakskar aexndri raocexlina erimphlitaelaokhsnaekhruxngdumsmuniphrcakphuchskul Artemisia odyxangwaepnyamhscrrythisamarthrksaaelapxngknorkhokhwid 19 aemcaimmihlkthanthangkaraephthyid ely aelwyngsngxxkipyngpraethsaexfrikahlaypraethsdwy 272 273 witamin aekikh inchwngkarrabadthwkhxngokhwid 19 phukhaywitaminsiidrbcdhmayetuxncakxngkhkarxaharaelayashrthmakkwaphukhayyaklangbanpraephthxun 274 mikhxxanginsuxsngkhmpraethsithywa xaharesrimkhuxwitamindisamarthchwngpxngknokhornaiwrs 275 cring aelw aemsunyewchptibtixinghlkthanthimhawithyalyxxksfxrdcaihkhxsngektwa khaaenanainpccubnkkhuxprachakrthnghmdkhxngshrachxanackrkhwrkinxaharesrimkhuxwitamindiephuxpxngknkarkhadwitamindi aetk imphbhlkthanthangkhlinikid wa xaharesrimkhuxwitamindimipraoychnpxngknhruxrksaokhwid 19 276 thungkrann karkhadwitamindikxacephimkhwamesiyngkartidorkhokhwid aelaephimkhwamrunaerngkhxngorkh 277 karrksahwdaelaikhhwdihy aekikh mikarxangwataraxinediyxayu 30 pirabuaexsiphrin sartanhistamin aelayaphncmukepnwithikarrksaokhwid 19 aettaracring phudthungwngsiwrsokhornaaebbrwm 278 mikhawluxthikracayiptamsuxsngkhmkhuxsinlangewypw efsbuk aelathwitetxrthixangwa phuechiywchaycinklawwa naekluxsamarthichkhaiwrsokhornaid aetkimmihlkthanwanaekluxmiphlechnnn 279 thwitcakrthmntrikrathrwngsatharnsukhfrngess Olivier Veran bwkkbprakascakkrathrwngsatharnsukhfrngessexng aelangansuksaelk echingthvsdiinwarsarkaraephthy The Lancet Respiratory Medicine idsrangkhwamwitkwayaaekxkesbixbiwphrxefnthaorkhokhwid 19 ihaeylng sungkracayipxyangkwangkhwanginsuxsngkhm aetsankngankaraephthyyuorp 280 aelaxngkhkarxnamyolkkaenanaihkhnikhokhwid 19 kinyaixbiwphrxefntamthihmxsng odyrabuwaimmihlkthanthinaechuxthuxwamixntray 281 phlitphnthhruxxaharstw aekikh nkptibtikarthangkaremuxngxinediy Swami Chakrapani aelasmachiksphakhxngrthxssm Suman Haripriya xangwa kardumnapssawakhxngokhaelakaraepaxuccaraokhthirangkaysamarthrksaokhwid 19 282 283 swnhwhnankwithyasastrkhxngxngkhkarxnamyolkchawxinediy Soumya Swaminathan idwicarnnkaremuxngthikracaykhawethcechnniodyimmimulthankhwamcring 284 yacin aekikh aenwthangkarcdkarokhwidtngaetchbbthi 3 khxngkhnakrrmkarsukhphaphaehngchaticinaenanaihichyacinephuxrksaorkh 285 inxuhn sankkhaw China Central Television raynganwa ecahnathiinphunthiidphlkdnihichyacinchudhnungsahrbkrniokhwidthukkrnitngaettneduxnkumphaphnth 286 odymisutrhnungthiidoprohmtinradbchati 287 rph snaminphunthikmungichyacinxyangotng tamsuxkhxngrth cnthungwnthi 16 minakhm 2020 khnikhrxy 91 9 inmnthlhuepyidichyacin odymakthungxtrarxyla 99 sahrbkhnikhin rph phakhsnam aelarxyla 94 inekhtkktwkhnadihy 288 ineduxnminakhm hnngsuxphimphxngkvs The Daily Telegraph mihnaaethrkepnokhsnacakhnngsuxphimphcin People s Daily sungrabuwayacin chwysukbokhornaiwrs 289 khlxorkhwin aekikh mikarxangphid waidichyatanmalaeriykhux khlxorkhwin ephuxrksakhnikhkwa 12 000 khninincieriy 290 Ivermectin aekikh ineduxnthnwakhm 2020 hwhnakhnawuthisphashrthdankhwamplxdphykhxngpraethsrxn cxnhsn wiskhxnsin phrrkhriphblikn idichkarprachumphicarnakhxngwuthisphaephuxopromtthvsdisudotngekiywkbokhwid 19 291 odymiphyantang rwmthnghmxpxdaelaewchbabdwikvtiphuklawphid thungyarksaprsit ivermectin waepnyamhscrryephuxichsukbokhwid 19 khlipwidioxeruxngsingthiekhaklawidkracayxxkipxyangrwderwinsuxsngkhm odymikhnduekinkwalan 292 aephthywimtiniymthanhnungidekhiynwa karrabuya ivermectin waepn karrksamhscrry sahrbokhwid 19 epnenuxraythikracayxxkkhxngthvsdismkhbkhidekiywkbyaihdrxksikhlxorkhwin odythvsdirabuwamiphumixanacnirnamthiphyayamkdkhawekiywkbprasiththiphlkhxngyaephuxpraoychnchwkhxngtnexng 293 karrksathiepnxntray aekikh nkthvsdismkhbkhidklum QAnon bangkhnoprohmtkarbwnpakdwy Miracle Mineral Supplement xaharesrimthiepnekluxaerxscrry ephuxpxngknhruxrksaorkhokhwid cring niepnkhlxrinidxxkisdsungepnsarekhmithiichinkarxutsahkrrmechnnayafxkkhawepntn aelaxackxptikiriyathiepnxntraythungchiwit xngkhkarxaharaelayashrthidetuxnhlaykhrngwakardumyathiwaniepn xntray sungxacthaih xaeciynxyangrunaerng aela tbwayxyangchbphln 294 karrksathiimidtrwc aekikh ineduxnkumphaphnth 2020 nkethsnkhrisetiynthangothrthsn Jim Bakker idoprohmtsarlalaythadwyenginthiekhakhaythangewbistwaepnyarksaokhwid 19 txmahmxrksaaenwthrrmchatikhnhnungidmaihsmphasninraykarkhxngekhawa yani yngimidthdsxbkbsayphnthuokhornaiwrsni aetidthdsxbkbsayphnthuokhornaiwrsxun aelw aelasamarthkacdiwrsidphayin 12 chm 295 txma thngxngkhkarxaharaelayashrthaelaxykarrthniwyxrkkidsngekhaihhyudrangbthakar aelwhlngcaknn rthmissuricungfxngkhdiekhaekiywkbkarkhayya 296 297 xykarrthniwyxrkyngidxxkkhasngihrangbthakaraekphudaeninkarwithyuxnurksniymkhwacd Alex Jones phukhayyasifnmiswnphsmepnenginthiekhaxangxyangepnethcwa samarthkhaiwrsodyepnphlitphnththiecahnathikhxngrthbalklangidtrwcyunynaelw 298 inxinediy mikhxmulphid thikracayiptamsuxsngkhmwa rthbalphnyatxtanokhornainchwngekhxrfiwchanata sungepnekhxrfiwbngkhbihxyubaninxinediy 299 swnkhruoykha Ramdev xangwa samarthrksaokhornaiwrs odykrxknamnmstardincmuk sungcathaihiwrsihlekhaipinkraephaaxaharaelwnayxykcathalayechux ekhayngxangxikdwywathaklnhayicidhnungnathi nihmaykhwamwabukhkhlimidtidechuxokhornaiwrs imwacaaebbmixakarhruximmi aetkhxxangthngsxngkrabuwaethcaelw 300 301 hlngcakkarekidekhsokhwidepnekhsaerkinincieriywnthi 28 kumphaphnth withikarrksathiimidthdsxbkerimkracayipthangaephltfxrmsuxsngkhmrwmthngwxtsaexpp 302 sankngansxbswnklangshrthidcbnkaesdngkhnhnungthankhayyarksaokhwid 19 plxm 303 karrksathangcitwiyyan aekikh nkethsnkhrisetiynthangothrthsnxemriknxikphuhnung Kenneth Copeland idxangthangopraekrm Standing Against Coronavirus yunhydkbokhornaiwrs wa ekhasamarthrksaphuchmraykarihhaycakokhwid 19 phanthiwiodytrng khuxphuchmephiyngaetaetacxothrthsnephuxrbkarrksathangcitwiyyan 304 305 xun aekikhchuxorkh aekikh ophstinsuxsngkhmaelaxinethxrentmimidxangwa khaxksrlatinwa COVID 19 macakwliphasaxngkswa Chinese Originated Viral Infectious Disease 19 orkhtidtxthangiwrssungekidcakcinthi 19 hruxxairthikhlay kn odyhmaythung iwrschnidthi 19 sungmacakcin 306 aetcring xngkhkarxnamyolkidtngchuxorkhodyyxkhadngtxipni khux CO yxmacak corona VI yxmacak virus D yxmacak disease aela 19 rabupithiorkherimrabad 31 th kh 2019 307 raykarkartunedxasimpsnsidphyakrnorkhiwaelw aekikh ophstwa raykarkartunedxasimpsnsidphyakrnkarrabadthwkhxngokhwid 19 inpi 1993 odyprakxbkbrupthiaekhpcakraykar odymikhawa Corona Virus pidthbkhaedimwa Apocalypse Meow aemtxmacaphbwaethc aetenuxkhwamkhxngophstkkracayipxyangkwangkhwanginsuxsngkhmaelw 308 309 thnbtr 20 pxndkhxngshrachxanackr aekikh thwithnungiderimxinethxrentmimwa thnbtr 20 pxndkhxngshrachxanackrmirupesasngsyyankhxngekhruxkhayothrsphthekhluxnthi 5 ci aelaiwrsokhwid 19 txmaefsbukaelayuthubcungidlbbthkhwamthisrangkraaesni aelaxngkhkrechkhkhwamcringtang kidrabuwa epnruppraphakharmarekt Margate Lighthouse aelasingthirabuwa iwrs kkhuxkhnbnidthiphiphithphnthsilpethtbrietn 310 311 312 karocmtieruxorngphyabal aekikh rthbalklangshrthidsngeruxorngphyabal USNS Mercy T AH 19 ipthi thaeruxlxsaexneclisephuxepn rph sarxngsahrbphumiphakh txmawnthi 31 minakhm 2020 phnkngankhbrthifidtngicthaihrthifkhnsngsinkhatkrangephuxekhachnerux rph aetkimsaercodyimmiphubadecbxair 313 314 tamxykarkhxngrthbalklang phnkngansngsywaeruxcring micudmunghmayxyangxunekiywkbokhwid 19 hruxepnkarekhayudemuxngkhxngrthbal 315 karklbkhunkhxngstwpa aekikh inchwngkarrabadthw mirupplxmhruxthaihekhaicphid hruxrayngankhawekiywkbphlthangsingaewdlxmkhxngorkh thiidaechriptamaehlngkhawkhlikebtaelasuxsngkhm 316 ophstthimacaksinlangewypwaelakracayipthangthwitetxrxangwa miokhlngchangthilngipynghmubanthiepnekhtkktwinmnthlyunnankhxngpraethscin kiniwnkhawophdcnema aelwipslbislxyuthiswnnacha 317 swnrayngankhawincinexnghklangkhxxangwachangkiniwncnemaodyihkhxsngektwa changpaepneruxngsamyinhmubannn aelaphaphthisngtxdngedimthaymacaksunywicychangexechiyaehngyunnanineduxnthnwakhm 2019 316 hlngcakmiraynganwaphawamlphisidldlnginxitaliephraakarlxkdawn kekidphaphthirabuxyangimcringwa epnphaphhngsaelaolmawaynaxyuinkhlxngemuxngewnis aelwphaphtxmakkracayiptamsuxsngkhm inthisudkphbwaphaphhngsthaythiekaa Burano xitali sungphbhngsxyangsamy swnkhlipolmathaythithaeruxinaekhwnsardieniysunghangknepnrxy kiolemtr 316 aelasankngannaykethsmtriewniskxthibaywa nakhlxng isephraaimmieruxaelnkwntakxnihlxykhunma imichephraamlphawaidldlngdngthiklaw 318 hlngcakkarlxkdawninxinediy mikhlipwidioxthirabuxyangimcringwamichamdphnthu Viverra civettina Malabar large spotted civet thixacsuyphnthuipaelw aelacdwaesiyngxyangwikvtitxkarsuyphnthu kalngedinthxdnxngxyuinthnnkhxngemuxng Meppayur prachakrpraman 27 000 khn rthekrla odykhlipidkracayipthwsuxsngkhm txmaphuechiywchaycungrabuwa chamdinkhlipepnchamdechdthisamy 319 mikhlipwidiox xikkhlipthirabuxyangepnethcwamiwalhlngkhxmthiidklbkhunsuthaelxahrbodythaycakfngkhxngemuxngmumib xinediy hlngcakpidesnthangedinerux txmacungphbwa widioxnithayinpi 2019 aethbthaelchwa xinodniesiy 320 iwrsokhwidcaxyuinkaytlxdip aekikh mikarxangphid wa khnthitidokhwid 19 camiiwrsinkaytlxdchiwit cring aemcayngimmiwithirksa aetkhnthitidechuxodymakkfuntwcakorkhaelwkacdiwrsxxkcakrangkay 94 khwamphyayamsukbkhawethc aekikhinwnthi 2 kumphaphnth 2020 xngkhkarxnamyolkidrabuthungkarrabadthwkhxngkhxmulethc massive infodemic odyklawthungkhxmulekiywkbiwrsmakmaythiraynganaetepnethc cungthaihyakinkaridaehlngkhxmulaelakhxptibtithiechuxthuxidemuxcaepn xngkhkarrabuwa ephraamikhwamtxngkarkhxmulthithnkaraelaechuxthuxid cungidsranghnwykacderuxngokhksungmithimtrwctraaelwtxbsnxngtxkhxmulphid phanewbistaelahnasuxsngkhmkhxngxngkhkar 321 322 323 xngkhkarxnamyolkidhklangkhxxanghlayxyangodyechphaa waepnethc rwmthngkhxxangwa samarthbxkidwatidiwrshruximodyephiyngaekhklnlmhayic wakardumnamak capxngkniwrs aelawakarklwkhxdwynaekluxpxngknkartidechux 324 suxsngkhm aekikh intneduxnkumphaphnth 2020 efsbuk thwitetxr aelakuekilprakaswabristhcathanganrwmkbxngkhkarxnamyolkephuxaekpyhakhxmulphid 325 efsbukrabuinblxkwa calbenuxkhwamthixngkhkarsukhphapholkaelaecahnathiinphunthitang rabuwa phidnoybayenuxkhwamethcthiepnxntray 326 efsbukyngihxngkhkarxnamyolkokhsnafrixikdwy 327 thungkrann hlngcakthiprathanathibdithrmpkhadwa aesngxathityxackhaiwrs hnngsuxphimphedxaniwyxrkithmskphb klumefsbuk 780 klum hnaefsbuk 290 hna bychixinstaaekrm 9 bychi aelathwitepnphn khxkhwam thisngesrimkarbabddwyrngsixltraiwoxelt odyepnenuxkhwamthibristhehlaniimyxmlbxxkcakaephltfxrmkhxngtn 328 inwnthi 11 singhakhm 2020 efsbuklbophst 7 lankhxkhwamthimikhxmulethcekiywkbokhwid 19 329 inplayeduxnkumphaphnth 2020 bristhaexmasxnidlbsinkhaekinkwalanthixangwarksahruxpxngknokhornaiwrs aelalbsinkhasukhphaphepnhmun thimirakha sungkwathikhayinhruxnxkaexmasxnmak thungkrann tambibisi kyngmisinkhamakmaythi yngkhayinrakhasungkwapkti inwnthi 28 kumphaphnth 330 mitwxyangkhxmulethcekiywkbokhwid 19 epnlan inaephltfxrmxxnilntang 331 nkwicykhawplxmihkhxsngektwa mikhawluxthierimincin aelwtxmakracayipyngekahliitaelashrth thaihmhawithyalyekahlihlayaehngiderimkarrnrngkhthithainphasahlayphasa khux Facts Before Rumors khwamcringaethnthikhawlux ephuxpraeminkhxxangsamy thiphbxxniln 332 333 334 335 wikiphiediy aekikh suxidykyxngkhwamkhrxbkhlumkhxmulokhwid 19 khxngwikiphiediyaelakarsukbkariskhxmulethcinbthkhwamxasykarrnrngkhkhxng Wiki Project Med Foundation aelakhxng WikiProject Medicine inbrrdaklumtang 336 337 338 xngkhkarxnamyolkidrwmngankbwikiphiediyodyxnuyatihichkrafaelarayngankhxmulekiywkbokhwid 19 ephuxchwysukbkhxmulethc odymiaephncaichwithiechnediywknsahrborkhtidtxtang inxnakht 339 hnngsuxphimphaelawarsarwichakar aekikh hnngsuxphimphthitxngsmkhrepnsmachikkxnxan ephywxll kidngdichephywxllsahrbkhawekiywkbokhwid 19 bangswnhruxthnghmd 340 341 sankphimphngansuksathangwithyasastrcanwnmakkxnuyatihichnganepnkarekhathungaebbepid khuxfri 342 chumchnnkwithyasastr aemcatngicphimphnganwichakarthimikhunphaph kerimmipyhaephraaekidnganwicykhunphaphtahruxepnethc thaihtxngthxnnganhlaynganekiywkbokhwid 19 aelwthaihngansuksathangwithyasastr thismehtuphlaelaechuxthuxidnasngsyipdwy 343 blxk Retraction Watch mithankhxmulekiywkbbthkhwamokhwid 19 thithukephikthxn 344 kartrwcphicarna aekikh rthbalcanwnhnungidthakarsngkhxmulethcekiywkbiwrsihphidkdhmay sungxacrwmkhnadkaraephrkhyaykartidiwrs khwamimphrxmrbmuxkbiwrs hruxwithikartxsukbiwrskrathrwngmhadithyturkiidcbkumphuichsuxsngkhmtang thiid elngepaecahnathiaelakracaykhwamtuntrahnkaelakhwamklwodyrabuwa iwrsidkracayipxyangkwangkhwanginturkiodyecahnathiimidthakarxyangsmkhwr 345 swnkxngthphxihranrabuwa idcbkumkhn 3 600 khnephraa kracaykhawlux ekiywkbiwrsokhornainpraeths 346 inkmphucha bukhkhlthiaesdngkhwamepnhwngekiywkbkarkraaephrkracaykhxngokhwid 19 idthukcbinkhxhakracaykhawethc 347 348 rthsphaaexlcieriyxxkkdhmayekiywkbkarxxkkhawplxmthiepnxntraytxkhwamsngberiybrxykhxngprachachnaelakhwammnkhngkhxngchati 349 inpraethsfilippins 350 cin 351 xinediy 352 353 xiyipt 354 exthioxepiy 355 bngklaeths 356 omrxkok 357 pakisthan 358 saxudixaraebiy 359 oxman 360 xihran 361 ewiydnam law 362 xinodniesiy 353 mxngokeliy 353 srilngka 363 ekhnya aexfrikait 364 oktdiwwr 365 osmaeliy 366 mxriechiys 367 simbbew 368 ithy 369 khaskhsthan 370 xaesxribcan 371 mxnetenokr 372 esxrebiy 373 374 maelesiy 375 singkhopr 376 377 aelahxngkng mikhnthukcbthankracaykhxmulethcekiywkbkarrabadthwkhxngokhwid 19 378 353 shrthxahrbexmiertsidthakarkracaykhawplxmaelakhawluxekiywkbkarrabadthwihmiothsthangxaya 379 phmaidpidimihduewbistkhaw 221 aehng 380 rwmthngsankkhawsakhyhlayaehng 381 elhokng aekikhxngkhkarxnamyolkidetuxnwamixachyakrthihlxkwatnepntwaethncakxngkhkarxnamyolkaelatxngkarkhxmulswntwcakehyuxodythaphanxiemlhruxothrsphth 382 xnung khnakrrmkarsuxsarklangshrth FCC aenanaimihphubriophkhkdlingkkhxngxiemlthinasngsy aelaimihkhxmulswntwthangxieml thangkhxkhwam hruxthangothrsphth 383 aelakhnakrrmkarkarkhaklangshrth FTC yngetuxnwamielhokngthangsatharnkuslekiywkbkarrabadthw cungaenanaimihphubriophkhbricakhthanodyichengin btrkhxngkhwy hruxkaroxnenginthangbychi 384 bristhkhwammnkhngisebxrkhux Check Point rabuwa mikarocmtiaebbfichchingephimkhunepncanwnmakephuxihehyuxtidtngiwrskhxmphiwetxr odysngepnxiemlekiywkbiwrsokhornaaelamiifltidmadwy aelaxacichchuxodemnthithaihekhaicphidechn cdc gov org aethn cdc gov khxngsunykhwbkhumaelapxngknorkhshrth hruxaemaetthaewbisthlxkodyeliynaebbewbistedim cnthungeduxnminakhm 2020 michuxodemnekiywkbiwrsokhornaekin 4 000 chuxthiidlngthaebiyn 385 ecahnathitarwcinrthniwecxrsiy shrth idraynganthungxachyakrphuekhaapratubanaelwxangwa macaksunypxngknaelakhwbkhumorkhshrth aelwphyayamkhayphlitphnththimirakhasunghruxhlxkokngehyuxodythathiehmuxncaihkhxmulephuxpxngknsatharnchncakiwrsokhorna 386 milingkthisngiptamxinethxrentodybxkwaepnaephnthiiwrsokhornakhxngmhawithyalycxnshxpkins aetkhwamcringnasngipyngewbisthlxkthikracaymlaewr 387 388 tngaetrthbalklangshrthidxxkkdhmaychwyehluxprachachnephraakarrabadthw xachyakridhlxklwnghapraoychnodybxkihkhncayengintnlwnghnaephuxrbenginchwyehlux dngnn sankngansrrphakrshrthcungaenanaihphubriophkhichlingk ewbistthangkarkhxngsanknganethannephuxyunkhxmul odyimihtxbthangkhxkhwam xieml hruxothrsphth 389 caknn bristhkarengintang rwmthngthnakhar 390 bristhihku 391 rwmthngbristhpraknsukhphaph 392 kidaenanaechnediywkninewbistkhxngtn duephim aekikhaenwkhidptiesthexdsechingxrrth aekikh thvsdismkhbkhidepnphasacinhlaythvsdimakcakchwngthiorkhsarsrabadaelaidxangwasarsepnxawuthchiwphaph thvsdiechnniidophlkhunmaxikinchwngokhwid 19 rabadodyraylaexiydidepliynip mikhnklawwa bristhbrikarrabuladbcionmthitngincinkhux BGI Group idkhaykhxmulthangphnthukrrmkhxngkhncinipihshrth sungidsrangiwrsxntngepathicionmkhxngchawcinodyechphaa 37 inwnthi 26 mkrakhm ewbistthikhlngikhlkarthharcin Xilu idtiphimphbthkhwamodyxangwa shrthidsrangiwrslukphsmephuxelngepakhncinihidxyangaemnya 38 39 sungtxmaineduxnkumphaphnthucungthuklbxxk txmabthkhwamnithukbidebuxnipxikinsuxsngkhmithwnsungxangwa ewbistkarthharsudyxdyxmrbwa iwrsokhornaihmepnxawuthchiwphaphthicintha 40 sunytrwckhwamcringinithwnidhklangthngbthkhwamdngedimaelabthkhwamthitx ma odyaesdngwa bthkhwamdngedimbidebuxnkhxsrupcaknganwicythismehtuphlinwarsarwithyasastrcin Science China Life Sciences sungimidklawwaiwrsidphanphnthuwiswkrrm 40 aelwxthibaywakhwamcringewbist Xilu epnkhawthharaenwtunetn khawluxthibristhexkchnidtngkhun imidmacakkxngthphcin 40 bthkhwambangbthkhwaminewbistcinyxdniymyngtngkhwamsngsykbnkkilathharshrththirwmngan 2019 Military World Games ekmolkthhar 2019 sungdaeninipcnthungplayeduxntulakhm 2019 waepnphuplxyiwrs phwkekhaxangwa karimkhxyisicaelakaraephxyangphidpktikhxngnkkilashrthinekmaesdngwa xacipthinnodyehtuphlxunaelacring xacepnphuthakarsngkhramchiwphaph ophstechnniyngrabuwa nkkilaidxyuikl kbtladkhaysngxaharthael Huanan Seafood Wholesale Market sungepnaehlngekidorkhaerksud 41 txmaineduxnminakhm 2020 okhskkhxngkrathrwngkartangpraethscin Zhao Lijian idyunynthvsdismkhbni 42 43 44 45 inwnthi 13 rthbalshrthcungechiyihexkxkhrrachthutcininnkhrwxchingtn disiipkhuyknineruxngni 46 inchwngeduxntxma nkthvsdismkhbkhididephngkhwamsnicipthithharbkkxnghnunshrthkhnhnung khuxthharhyingthiaekhngkilackryan odyxangwaethxepnkhnikhkrniaerk patient zero tamrayngankhxngsankkhawsiexnexn chaykhnhnungchux George Webb epnphukracaythvsdini epnbychiyuthubthimikhntidtamthung 100 000 khn aelasuxphrrkhkhxmmiwnistaehngpraethscin 47 rwmthnghnngsuxphimph Global Times 48 knakhwamethcniipkhyaykracayephimkhun phuchwyelkhathikarkrathrwngtangpraethsshrthidklawwa ectnakhxngrsesiykephuxsrangkhwamimsamkhkhi aelatdthxnsthabnaelaphnthmitrkhxngshrthodythacakphayin aela odykracaykhxmulethcekiywkbiwrsokhorna klumkhnthimungraychawrsesiykkalngeluxkkhukkhamkhwamplxdphykhxngmwlchnxikkhrnghnungodyebiyngebnkhwamsnicipcakkartxbsnxngtxorkhkhxngolk 49 aetrsesiykptiesthkhxhaniodyklawwa niepneruxngethcxyangcngic 52 tamwarsarkartangpraethspracashrthchbbhnung The National Interest aemrthbalrsesiyodytrngcaimidphlkdnthvsdismkhbkhidwa iwrsepnxawuthchiwphaphkhxngshrth aetsuxkhxngrsesiyxun kimidthatamechnediywkn 53 sankkhaw Zvezda thiidthuncakkrathrwngklaohmrsesiyidtiphimphbthkhwamchuxwa iwrsokhorna sngkhramchiwphaphxemrikntxrsesiyaelacin odyxangwa iwrsmungthalayesrsthkiccin ephuxthaihxxnaexsahrbkartxrxngthangkarkhakhrngtxip 53 nkkaremuxngchatiniymcdaelahwhnaphrrkhkaremuxngrsesiy khnhnung Vladimir Zhirinovsky xanginraykarwithyumxsokhnungwa iwrsepnkarthdlxngkhxngedxaephntakxn aelabristhya swnnkkaremuxngxikkhn Igor Nikulin idxxkraykarthangothrthsnaelasuxxun aelaxangwa xuhnthukeluxkocmtikephraamiaelbiwrsthimikhwamplxdphythangchiwphaphradb 4 cungsamarthichklbekluxnptibtikarkhxngedxaephntakxnkbsiixex odyichkuwaepnkarthdlxngthangchiwphaphkhxngcinthihludxxk 53 exksarkhxngshphaphyuorphnungxangwa suxrsesiyidrnrngkhthung 80 khrngephuxkracaykhxmulethcekiywkbkarrabadthw 54 tamhnwyptibtikarechphaakicthangkarsuxsarkhxngshphaphyuorp khux East StratCom Task Force sankkhawsputnikthirthbalrsesiyihngbpramansnbsnunidtiphimpheruxngrawtang rwmthng waiwrsxacpradisthkhuninpraethsltewiy waphrrkhkhxmmiwnistaehngpraethscinichiwrsephuxcdkarkarrprathwnginhxngkng waiwrsidplxyxyangtngicephuxldcanwnkhnchrainpraethsxitali waiwrsmiepathiklumekhluxnihwthangkaremuxngkhux Yellow Vests aelakarkhadedaxun xikmakmay sakhakhxngsankkhawsputnikinpraethstang rwmthngxarmieniy eblarus sepn aelatawnxxkklangksrangeruxngkhlayknechnnidwy 55 56 xangxing aekikh Murphy Hannah Di Stefano Mark Manson Katrina 2020 03 20 Huge text message campaigns spread coronavirus fake news Financial Times CS1 maint multiple names authors list link 2 0 2 1 Stolberg Sheryl Gay Weiland Noah 2020 10 22 Study Finds Single Largest Driver of Coronavirus Misinformation Trump odythang NYTimes com Study Affairs Office of Regulatory 2021 01 04 Fraudulent Coronavirus Disease 2019 COVID 19 Products FDA phasaxngkvs Kowalczyk Oliwia Roszkowski Krzysztof Montane Xavier Pawliszak Wojciech Tylkowski Bartosz Bajek Anna 2020 12 01 Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID 19 Journal of Religion and Health phasaxngkvs 59 6 2671 2677 doi 10 1007 s10943 020 01088 3 ISSN 1573 6571 PMC 7549332 PMID 33044598 COVID Top 10 current conspiracy theories Alliance for Science phasaxngkvs subkhnemux 2021 01 05 Kassam Natasha 2020 03 25 Disinformation and coronavirus The Interpreter Lowy Institute McNeil Donald G 2020 10 22 Wikipedia and W H O Join to Combat Covid 19 Misinformation The New York Times subkhnemux 2020 10 25 8 0 8 1 8 2 8 3 China coronavirus Misinformation spreads online about origin and scale BBC News 2020 01 30 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 04 subkhnemux 2020 02 10 Shmerling Robert H 2020 02 01 Be careful where you get your news about coronavirus Harvard Health Blog subkhnemux 2020 03 25 Taylor Josh 2020 01 31 Bat soup dodgy cures and diseasology the spread of coronavirus misinformation The Guardian ekb cakaehlngedimemux 2020 02 02 subkhnemux 2020 02 03 Majumder Maimuna S Mandl Kenneth D 2020 03 24 Early in the epidemic impact of preprints on global discourse about COVID 19 transmissibility The Lancet 8 5 e627 e630 doi 10 1016 S2214 109X 20 30113 3 PMC 7159059 PMID 32220289 Oransky Ivan Marcus Adam 2020 02 03 Quick retraction of a faulty coronavirus paper was a good moment for science Stat subkhnemux 2020 04 21 Rogers Adam 2020 01 31 Coronavirus Research Is Moving at Top Speed With a Catch Wired ISSN 1059 1028 subkhnemux 2020 02 13 Besancon Lonni Peiffer Smadja Nathan Segalas Corentin Jiang Haiting Masuzzo Paola Smout Cooper Deforet Maxime Leyrat Clemence 2020 Open Science Saves Lives Lessons from the COVID 19 Pandemic doi 10 1101 2020 08 13 249847 S2CID 221141998 Brennen J Scott Simon Felix Howard Philip N Nielsen Rasmus Kleis 2020 04 07 Types sources and claims of COVID 19 misinformation Reuters Institute subkhnemux 2020 04 21 Bursztyn Leonardo Rao Aakaash Roth Christopher Yanagizawa Drott David 2020 04 19 Misinformation During a Pandemic Becker Friedman Institute for Economics at the University of Chicago subkhnemux 2020 04 21 Wilson Jason Disinformation and blame how America s far right is capitalizing on coronavirus The Grenadian Analysis Is China finding scapegoats in its coronavirus narrative BBC Monitoring Broderick Ryan 2020 04 22 Scientists Haven t Found Proof The Coronavirus Escaped From A Lab in Wuhan Trump Supporters Are Spreading The Rumor Anyway Buzzfeed News Rankin Jennifer 2020 06 10 EU says China behind huge wave of Covid 19 disinformation The Guardian Galloway Anthony 2020 06 16 Foreign Minister Marise Payne hits out at Chinese Russian disinformation The Sydney Morning Herald Iran Linked Group Caught Spreading COVID 19 Disinformation On Facebook And Instagram Forbes 2020 04 15 Emmot Robin 2020 03 18 Russia deploying coronavirus disinformation to sow panic in West EU document says Reuters Polidoro Massimo July August 2020 Stop the Epidemic of Lies Thinking about COVID 19 Misinformation Skeptical Inquirer Vol 44 no 4 Amherst New York Center for Inquiry pp 15 16 CS1 maint date format link 25 0 25 1 25 2 Brewster Jack A Timeline Of The COVID 19 Wuhan Lab Origin Theory Forbes phasaxngkvs subkhnemux 2021 01 11 Zoumpourlis V Goulielmaki M Rizos E Baliou S Spandidos DA October 2020 The COVID 19 pandemic as a scientific and social challenge in the 21st century Molecular Medicine Reports Review 22 4 3035 3048 doi 10 3892 mmr 2020 11393 PMC 7453598 PMID 32945405 27 0 27 1 Yates Karen Pauls Jeff Online claims that Chinese scientists stole coronavirus from Winnipeg lab have no factual basis Canadian Broadcasting Corporation ekidehtuemux 2020 01 27 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 08 subkhnemux 2020 02 08 28 0 28 1 Broderick Ryan 2020 01 31 A Pro Trump Blog Doxed A Chinese Scientist It Falsely Accused Of Creating The Coronavirus As A Bioweapon BuzzFeed News ekb cakaehlngedimemux 2020 02 10 subkhnemux 2020 02 08 29 0 29 1 Pauls Karen Pauls 2019 07 14 Chinese researcher escorted from infectious disease lab amid RCMP investigation Canadian Broadcasting Corporation ekb cakaehlngedimemux 2020 02 06 subkhnemux 2020 03 18 Yates Karen Pauls Jeff Chinese scientists have stolen the coronavirus from the Winnipeg laboratory and the online rumors are unfounded Chinese translation 中国科学家从温尼伯实验室中窃取 冠状病毒的网络传言 没有事实根据 Canadian Broadcasting Corporation ekidehtuemux 2020 01 27 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 01 subkhnemux 2020 02 08 Spencer Saranac Hale 2020 01 28 Coronavirus Wasn t Sent by Spy From Canada Factcheck org ekb cakaehlngedimemux 2020 01 30 subkhnemux 2020 02 08 Shoham Dany 2020 01 29 China and Viruses The Case of Dr Xiangguo Qiu Begin Sadat Center for Strategic Studies China s rulers see the coronavirus as a chance to tighten their grip The Economist 2020 02 08 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 29 subkhnemux 2020 02 29 Kao Jeff Li Mia Shuang 2020 03 26 How China Built a Twitter Propaganda Machine Then Let It Loose on Coronavirus ProPublica subkhnemux 2020 03 31 Dodds Laurence 2020 04 05 China floods Facebook with undeclared coronavirus propaganda ads blaming Trump The Telegraph ISSN 0307 1235 subkhnemux 2020 04 05 Coronavirus rumors and misinformation swirl unchecked in China NBC News subkhnemux 2020 03 31 中國家長指稱 武漢肺炎是美國投放病毒 網友傻爆眼 Chinese parents claim that Wuhan pneumonia is a virus delivered by the United States netizens are stupid phasacin ekb cakaehlngedimemux 2020 02 19 武汉病毒4个关键蛋白被替换 可精准攻击华人 Four key proteins of Wuhan virus have been replaced which can accurately attack Chinese 西陆网 phasacin khlngkhxmuleka ekbcak aehlngedim emux 2020 02 11 subkhnemux 2020 02 07 Riechmann Deb 2020 03 12 Trump officials emphasize that coronavirus Made in China Associated Press 40 0 40 1 40 2 錯誤 網傳 代表中國解放軍最高權力機構中央軍事委員會的網站 西陸戰略 發表一篇文章 改口承認 武漢 病毒是人工合成 Misinformation alert rumor that top PLA website Xilu admitted virus is bio engineered Taiwan Fact Checking Organization phasacin 2020 02 13 为什么武汉这场瘟疫 必须得靠解放军 Why does Wuhan have to rely on the PLA phasacin 红歌会网 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 21 subkhnemux 2020 02 21 Cheng Ching Tse China s foreign ministry accuses US military of bringing virus to Wuhan Taiwan News subkhnemux 2020 03 13 Budryk Zack 2020 03 12 China pushing conspiracy theory accuses US Army of bringing coronavirus to Wuhan The Hill subkhnemux 2020 03 13 Tang Didi China accuses US of bringing coronavirus to Wuhan The Times subkhnemux 2020 03 13 Westcott Ben Jiang Steven 2020 03 14 Chinese diplomat promotes coronavirus conspiracy theory CNN subkhnemux 2020 04 27 US summons China s ambassador to Washington over coronavirus conspiracy theory Al Arabiya English 2020 03 14 ekb cakaehlngedimemux 2020 03 16 subkhnemux 2020 03 14 O Sullivan Donie 2020 04 27 Exclusive She s been falsely accused of starting the pandemic Her life has been turned upside down CNN subkhnemux 2020 04 27 Vallejo Justin 2020 04 28 It s like waking up from a bad dream Coronavirus patient zero conspiracy target breaks silence The Independent subkhnemux 2021 01 11 49 0 49 1 Glenza Jessica 2020 02 22 Coronavirus US says Russia behind disinformation campaign The Guardian ekb cakaehlngedimemux 2020 02 25 subkhnemux 2020 02 25 Coronavirus Russia pushing fake news about US using outbreak to wage economic war on China officials say South China Morning Post Agence France Presse 2020 02 23 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 23 subkhnemux 2020 02 27 Ng Kate 2020 02 23 US accuses Russia of huge coronavirus disinformation campaign The Independent ekb cakaehlngedimemux 2020 02 24 subkhnemux 2020 02 27 Coronavirus Russia denies spreading US conspiracy on social media BBC 2020 02 23 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 25 subkhnemux 2020 02 25 53 0 53 1 53 2 Episkopos Mark 2020 02 07 Some in Russia Think the Coronavirus Is a U S Biological Weapon The National Interest ekb cakaehlngedimemux 2020 02 23 subkhnemux 2020 02 27 Russia deploying coronavirus disinformation to sow panic in West EU document says Reuters 2020 03 18 ekb cakaehlngedimemux 2020 03 19 Russophobic Kremlin Denies Evidence of Russian COVID 19 Disinformation Campaign polygraph info 2020 03 19 subkhnemux 2020 03 31 Sputnik Coronavirus Could be Designed to Kill Elderly Italians EU vs Disinformation 2020 03 25 subkhnemux 2020 03 29 Arab Writers The Coronavirus Is Part Of Biological Warfare Waged By The U S Against China Middle East Media Research Institute 2020 02 06 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 09 subkhnemux 2020 02 29 Iran Cleric Blames Trump For Coronavirus Outbreak in Religious City Radio Farda 2020 02 22 ekb cakaehlngedimemux 2020 02 23 subkhnemux 2020 02 26 Fazeli Yaghoub 2020 03 14 Coronavirus Iran s deputy health minister rejects biological warfare theory Al Arabiya English ekb cakaehlngedimemux 2020 03 17 Frantzman Seth 2020 03 08 Iran s regime pushes antisemitic conspiracies about coronavirus The Jerusalem Post ekb cakaehlngedimemux 2020 03 10 subkhnemux 2020 03 11 Arab media accuse US Israel of aela coronavirus conspiracy against China The Jerusalem Post 2020 02 09 ekb cakaehlngedimemux 2020 03 01 subkhnemux 2020 03 11 Connelly Irene Online anti Semitism thrives around coronavirus even on mainstream platforms The Forward Cortellessa Eric 2020 03 14 Conspiracy theory that Jews created virus spreads on social media ADL says The Times of Israel ekb cakaehlngedimemux 2020 03 14 subkhnemux 2020 03 14 Joffre Tzvi 2020 03 16 Iranian cleric denies approving use of coronavirus vaccine from Israel The Jerusalem Post Would a Zionist coronavirus cure be Halal Iranian cleric says yes The Jerusalem Post 2020 03 15 Edmunds Donna Rachel 2020 03 18 Coronavirus is a Zionist plot say Turkish politicians media public The Jerusalem Post Margolin Josh 2020 03 23 White supremacists encouraging their members to spread coronavirus to cops Jews FBI says ABC News subkhnemux 2020 03 25 Coronavirus Extremist Anti Israel Rhetoric ADL 2020 05 19 subkhnemux 2020 05 25 Coronavirus Antisemitism ADL 2020 04 22 subkhnemux 2020 05 25 Coronavirus Crisis Elevates Antisemitic Racist Tropes ADL 2020 03 17 subkhnemux 2020 05 25 Oster Marcy 2020 02 07 ADL Coronavirus outbreak sparks antisemitic conspiracy theories The Jerusalem Post subkhnemux 2020 05 25 ADL Calls for Platforms to Take Action to Address Hate Online During Pandemic 2020 05 08 subkhnemux 2020 05 25 India s Coronavirus Outbreak Stokes Islamophobia as Muslims blamed for spreading infection Newsweek 2020 04 03 subkhnemux 2020 04 06 Datta Pinak Pani Coronavirus outbreak sparks racist attacks on people from North East stokes Islamophobia on social media Firstpost Jha Nishita 2020 04 03 A Cluster Of Coronavirus Cases Can Be Traced Back to a Single Mosque And Now 200 Million Muslims Are Being Vilified Buzzfeed News Jha Priyanka 2020 03 28 No foreign nationals from Italy Iran weren t hiding in Patna mosque to avoid coronavirus testing Firstpost Parveen Nazia 2020 04 05 Police investigate UK far right groups over anti Muslim coronavirus claims The Guardian Islamophobes React to Coronavirus Pandemic with Anti Muslim Bigotry 2020 04 30 subkhnemux 2020 05 25 Broderick Ryan 2020 01 23 QAnon Supporters And Anti Vaxxers Are Spreading A Hoax That Bill Gates Created The Coronavirus BuzzFeed News ekb cakaehlngedimemux 2020 01 30 subkhnemux 2020 02 08 Goodman Jack 2020 06 19 Bill Gates and the lab targeted by conspiracy theorists BBC News phasaxngkvs subkhnemux 2020 09 21 Gregory Andy 2020 09 01 You are dangerous Piers Corbyn confronted on air by Dr Hilary after 10 000 fine for anti lockdown protest The Independent subkhnemux 2020 12 15 Cellan Jones Rory 2020 02 26 Coronavirus Fake news is spreading fast BBC ekb cakaehlngedimemux 2020 03 17 subkhnemux 2020 03 20 83 0 83 1 Wynne Kelly 2020 03 19 Youtube Video Suggests 5G Internet Causes Coronavirus and People Are Falling For It Newsweek subkhnemux 2020 03 20 84 0 84 1 Nicholson Katie Ho Jason Yates Jeff 2020 03 23 Viral video claiming 5G caused pandemic easily debunked Canadian Broadcasting Corporation ekb cakaehlngedimemux 2020 03 26 subkhnemux 2020 03 26 Satariano Adam Alba Davey 2020 04 10 Burning Cell Towers Out of Baseless Fear They Spread the Virus The New York Times Gallagher Ryan 2020 04 09 5G Virus Conspiracy Theory Fueled by Coordinated Effort Bloomberg News subkhnemux 2020 04 12 False claim 5G networks are making people sick not Coronavirus Reuters 2020 03 17 ekb cakaehlngedimemux 2020 03 20 subkhnemux 2020 03 20 O Donnell Bob 2020 03 21 Here s why 5G and coronavirus are not connected USA Today ekb cakaehlngedimemux 2020 03 21 subkhnemux 2020 03 22 Krishna Rachael 2020 03 13 These claims about the new coronavirus and 5G are unfounded Full Fact ekb cakaehlngedimemux 2020 03 20 subkhnemux 2020 03 22 Finley Taryn 2020 03 16 No Keri Hilson 5G Did Not Cause Coronavirus HuffPost ekb cakaehlngedimemux 2020 03 19 subkhnemux 2020 03 20 Large Megan Lily 2020 04 08 My Dad Got Hoaxed By the Anti 5G Conspiracy Movement VICE subkhnemux 2020 09 09 Ellis Rosa Kennedy Dominic 2020 09 12 Kate Shemirani antivax leader is banned nurse who fears 5G network The Times 93 0 93 1 93 2 Mast fires surge in the UK over Easter weekend amid 5G coronavirus conspiracy theories Irish Examiner Press Association 2020 04 14 94 0 94 1 94 2 94 3 94 4 94 5 94 6 Myth busters who int World Health Organization Coronavirus Murder threats to telecoms engineers over 5G BBC News 2020 04 23 subkhnemux 2020 04 23 96 0 96 1 Maguire Stephen 2020 04 13 Gardai suspect fires at 5G masts were deliberate after coal found TheJournal ie subkhnemux 2020 04 14 5G coronavirus conspiracy theory is dangerous fake nonsense UK says Reuters Technology News 2020 04 04 Brand bij vier zendmasten Heel sterk vermoeden van brandstichting Fire at four transmission towers Very strong suspicion of arson Nederlandse Omroep Stichting phasadtch 2020 04 10 subkhnemux 2020 04 11 Extra beveiliging bij zendmasten na brandstichting Extra security at cell towers after arson Nederlandse Omroep Stichting phasadtch 2020 05 29 subkhnemux 2020 05 30 Fildes Nic Di Stefano Mark Murphy Hannah 2020 04 16 How a 5G coronavirus conspiracy spread across Europe Financial Times subkhnemux 2020 04 16 Waterson Jim Hern Alex 2020 04 06 At least 20 UK phone masts vandalised over false 5G coronavirus claims The Guardian subkhnemux 2020 04 11 102 0 102 1 102 2 Waterson Jim 2020 04 03 Broadband engineers threatened due to 5G coronavirus conspiracies The Guardian subkhnemux 2020 04 05 Allington Daniel Duffy Bobby Wessely Simon Dhavan Nayana Rubin James 2020 06 09 Health protective behaviour social media usage and conspiracy belief during the COVID 19 public health emergency Psychological Medicine 1 7 doi 10 1017 S003329172000224X PMC 7298098 PMID 32513320 S2CID 219550692 104 0 104 1 Hern Alex 2020 04 05 YouTube moves to limit spread of false coronavirus 5G theory The Guardian subkhnemux 2020 04 05 Kelion Leo 2020 04 07 Coronavirus YouTube tightens rules after David Icke 5G interview BBC News subkhnemux 2020 06 12 YouTube Says It Will Remove 5G Misinformation After People Burn Cell Towers extremetech com ExtremeTech Covid related misinformation on YouTube The spread of misinformation videos on social media and the effectiveness of platform policies Computational Propaganda Project Computational Propaganda Project subkhnemux 2020 11 01 Aschwanden Christie 2020 10 20 Debunking the False Claim That COVID Death Counts Are Inflated scientificamerican com Scientific American ekb cakaehlngedimemux 2020 10 28 subkhnemux 2020 10 31 Spencer Saranac Hale 2020 09 01 CDC Did Not Admit Only 6 of Recorded Deaths from COVID 19 FactCheck org phasaxngkvs subkhnemux 2020 11 23 Kliff Sarah 2020 07 13 Bottleneck for U S Coronavirus Response The Fax Machine Before public health officials can manage the pandemic they must deal with a broken data system that sends incomplete results in formats they can t easily use NYT subkhnemux 2020 10 29 Vestal Christie 2020 08 04 Bad data is bogging down the COVID 19 fight US needs to change experts say USA Today subkhnemux 2020 10 29 Piller Charles 2020 07 16 Data secrecy is crippling attempts to slow COVID 19 s spread in U S epidemiologists warn Science Magazine Tahir Darius 2020 05 28 Bad state data hides coronavirus threat as Trump pushes reopening msn com Everington Keoni 2020 02 02 Tencent may have accidentally leaked real data on Wuhan virus deaths Taiwan News ekb cakaehlngedimemux 2020 02 17 subkhnemux 2020 02 29 115 0 115 1 115 2 Hioe Brian Wooster Lars 2020 02 12 Taiwan News Publishes COVID 19 Misinformation as Epidemic Speads New Bloom Magazine ekb cakaehlngedimemux 2020 02 29 subkhnemux 2020 02 29 Sharma Ruchira 2020 02 11 A massively shared story about the real Coronavirus death toll is fake Here s how we know iNews ekb cakaehlngedimemux 2020 02 29 subkhnemux 2020 02 29 These aren t satellite images and they don t show evidence of mass cremations in Wuhan FullFact 2020 02 13 Kasprak Alex 2020 02 24 Do Sulfur Emissions from Wuhan China Point to Mass Cremation of Coronavirus Victims Snopes 武漢肺炎疫情謠言多 事實查核中心指3大共同點 There are many rumors about the Wuhan pneumonia epidemic the fact checking center points to 3 common points phasacin Central News Agency 2020 02 26 Virus Outbreak Chinese trolls decried for fake news Taipei Times 2020 02 28 ekb cakaehlngedimemux 2020 03 01 subkhnemux 2020 03 12 Taiwan accuses China of waging cyber war to disrupt virus fight Reuters 2020 02 29 ekb cakaehlngedimemux 2020 03 01 subkhnemux 2020 03 12 span, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,

บทความ

, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม