วิกิพีเดีย
พระยศเจ้านายไทย
เนื้อหาในบทความนี้ล้าสมัย โปรดปรับปรุงข้อมูลให้เป็นไปตามเหตุการณ์ปัจจุบันหรือล่าสุด ดูหน้าอภิปรายประกอบ |
ในประเทศไทย พระยศเจ้านาย คือพระอิสริยยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ ในฉลองพระองค์อย่างเทศ พระอิสริยยศ สมเด็จกรมพระ
พระภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน
ตามโบราณราชประเพณี เมื่อเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศพระภรรยา ให้มีพระอิสริยยศฐานันดรศักดิ์ในพระบรมราชจักรีวงศ์ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดลำดับพระเกียรติยศแห่งพระภรรยาเจ้าและบาทบริจาริกาดังนี้
พระภรรยาเจ้า
พระภรรยาเจ้า หมายถึง ภรรยาของพระเจ้าแผ่นดิน ที่มีพระกำเนิดเป็นเจ้า ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลว่าด้วยพระฐานันดรศักดิ์ของพระภรรยาเจ้า ได้กำหนดไว้ว่ามี 4 ขั้น คือ พระอัครมเหสี พระมเหสี พระราชเทวี และพระอรรคชายา
พระอัครมเหสีเป็นพระอิสริยยศพระภรรยาเอกในพระเจ้าแผ่นดิน หรือเป็นพระมารดาขององค์รัชทายาท ในอดีตนั้นพระอัครมเหสีมีคำนำพระนามแตกต่างกันแล้วแต่รัชสมัย อาทิ กรมหลวงบาทบริจาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระนางนาฏบรมอัครราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้น
บาทบริจาริกา
บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชนของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราช และเจ้าฟ้า คือ มีฐานันดรตั้งแต่ "หม่อมราชวงศ์หญิง" ลงไป โดยมีคำนำหน้านามว่า เจ้าจอม โดยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงอธิบายไว้ในหนังสือสาส์นสมเด็จว่า เมื่อแรกใช้นำหน้าประกอบการเรียกพระสนมที่เป็นคนโปรดว่า จอมพระสนม หรือ เจ้าจอมพระสนม แต่เวลาพุดจะย่อตัดคำว่า พระสนม ออก เหลือเพียง จอม หรือ เจ้าจอม และหากรับราชการจนมีพระราชโอรสหรือพระราชธิดาจะได้เลื่อนเป็น เจ้าจอมมารดา โดยบาทบริจาริกามีลำดับชั้น 4 ชั้น คือ พระสนมเอก พระสนม เจ้าจอม และนางอยู่งาน
ลำดับชั้นภรรยาของพระมหากษัตริย์
| ลำดับ | พระอิสริยยศ | ศักดินา | พระนามาภิไธย พระนาม หรือชื่อ | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|---|
| ภาษาไทย | ภาษาอังกฤษ | ||||
| พระอัครมเหสี | พระบรมราชินีนาถ | Her Majesty Queen | 100,000 | สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ | พระอัครมเหสีที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ |
| สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ | |||||
| พระบรมราชินี | Her Majesty Queen | 100,000 | สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี | เฉลิมพระนามโดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว | |
| สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี | |||||
| สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี | |||||
| สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี (1 มกราคม พ.ศ. 2466 – 15 กันยายน พ.ศ. 2468) | ลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา | ||||
| สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี | |||||
| สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี (5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 – 5 ธันวาคม พ.ศ. 2499) | สถาปนาเป็นพระบรมราชินีนาถ | ||||
| สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี | |||||
| พระราชินี | Queen | สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ (28 เมษายน – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493) | พระอัครมเหสีที่พระมหากษัตริย์ยังไม่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก | ||
| สมเด็จพระราชินีสุทิดา (1 – 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562) | |||||
| พระมเหสี | พระบรมราชเทวี | Her Majesty Queen | 100,000 | สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (หลังทิวงคต; 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี (หลังทิวงคต; พ.ศ. 2423) | ที่พระอัครมเหสี |
| สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี | |||||
| พระอัครราชเทวี | Her Majesty Queen | 50,000 | สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอัครราชเทวี (15 กันยายน พ.ศ. 2438 – 4 เมษายน พ.ศ. 2440) | ในฐานะพระราชมารดาของสยามมกุฎราชกุมาร เสมอด้วยพระบรมราชเทวี | |
| สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||||
| พระราชเทวี | พระวรราชเทวี | Her Royal Highness, Princess the Royal Consort | มีกรม 50,000 ไม่มีกรม 30,000 | พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี (พ.ศ. 2423 – 15 กันยายน พ.ศ. 2438) | สถาปนาเป็นพระอัครราชเทวี |
| พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี | |||||
| พระราชเทวี | Her Royal Highness, Princess the Royal Consort | มีกรม 50,000 ไม่มีกรม 30,000 | พระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระราชเทวี (พ.ศ. 2421 – 12 สิงหาคม พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระราชเทวี (12 สิงหาคม พ.ศ. 2423 – 17 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2424) | สถาปนาเป็นพระบรมราชเทวี | |
| พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระราชเทวี (พ.ศ. 2422 – พ.ศ. 2423) | สถาปนาเป็นพระวรราชเทวี | ||||
| พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี (30 มิถุนายน พ.ศ. 2424 – 21 มีนาคม พ.ศ. 2469) | สถาปนาเป็นพระอัครราชเทวี | ||||
| พระนางเธอ | พระนางเธอ | Her Royal Highness, Princess the Royal Consort | มีกรม 20,000 ไม่มีกรม 15,000 | พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ (พ.ศ. 2419 – 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2423) สมเด็จพระนางเธอสุนันทากุมารีรัตน์ (หลังทิวงคต; 4 มิถุนายน พ.ศ. 2423 – 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2423) | สถาปนาเป็นพระบรมราชเทวี |
| พระนางเธอ พระองค์เจ้าสุขุมาลมารศรี (15 กันยายน พ.ศ. 2420 – 30 มิถุนายน พ.ศ. 2424) | สถาปนาเป็นพระราชเทวี | ||||
| พระนางเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี (พ.ศ. 2421 – พ.ศ. 2422) | สถาปนาเป็นพระราชเทวี | ||||
| พระนางเธอ ลักษมีลาวัณ | |||||
| พระอรรคชายาเธอ | พระอรรคชายาเธอ | Her Highness, Princess the Royal Consort | 15,000 | พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ (พ.ศ. 2416 – 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2430) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ (หลังสิ้นพระชนม์) | |
| 20,000 | พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าอุบลรัตนนารีนาค (พ.ศ. 2416 – 25 มิถุนายน พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา | ||||
| 20,000 | พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าสาย (พ.ศ. 2421 – 25 มิถุนายน พ.ศ. 2431) พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏ | ||||
| พระราชชายา | พระวรราชชายา | Her Highness, Princess the Royal Consort | พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี (10 มิถุนายน พ.ศ. 2465 – 1 มกราคม พ.ศ. 2466) สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระวรราชชายา | สถาปนาเป็นพระบรมราชินี ภายหลังลดพระอิสริยยศเป็นพระวรราชชายา | |
| หม่อมเจ้ารำไพพรรณี พระวรราชชายา (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 – 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2469) | พระอัครมเหสีแต่เดิมที่พระมหากษัตริย์ยังไม่ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก | ||||
| พระราชชายา | Her Highness, Princess the Royal Consort | เจ้าดารารัศมี พระราชชายา | |||
| พระสนมเอก | เจ้าคุณพระ | Her Excellency, the Royal Noble Concubine | เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5) | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว | |
| เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||||
| เจ้าคุณจอมมารดา | Her Excellency, the Royal Concubine | เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม ในรัชกาลที่ 4 (20 กันยายน พ.ศ. 2428 – 13 เมษายน พ.ศ. 2447) | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||
| เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ 4 | สถาปนาโดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||||
| เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2447 – พ.ศ. 2464) | สถาปนาเป็นเจ้าคุณพระ | ||||
| เจ้าจอมมารดา | Her Excellency, the Royal Concubine | เจ้าจอมมารดานุ้ยใหญ่ ในรัชกาลที่ 1 | |||
| เจ้าจอมมารดาเรียม ในรัชกาลที่ 2 (พ.ศ. 2352 – พ.ศ. 2369) | สถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย | ||||
| เจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ 3 | |||||
| เจ้าจอมมารดาชุ่ม ในรัชกาลที่ 4 | |||||
| เจ้าจอมมารดาอ่อน ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอม | Her Excellency, the Royal Concubine | เจ้าจอมแว่น ในรัชกาลที่ 1 | |||
| เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอมสุวัทนา ในรัชกาลที่ 6 (10 สิงหาคม พ.ศ. 2467 – 11 ตุลาคม พ.ศ. 2468) | สถาปนาเป็นพระวรราชเทวี | ||||
| พระ | Her Excellency, the Royal Concubine | พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล) | |||
| พระอินทราณี (ประไพ สุจริตกุล) (12 มกราคม – 10 มิถุนายน พ.ศ. 2465) | สถาปนาเป็นพระวรราชชายา | ||||
| พระสนม | เจ้าจอมมารดา | Her Excellency, the Second-Class Female Attendant | เจ้าจอมมารดาพุ่ม ในรัชกาลที่ 1 | ||
| เจ้าจอมมารดาศิลา ในรัชกาลที่ 2 | |||||
| เจ้าจอมมารดาสัมฤทธิ์ ในรัชกาลที่ 3 | |||||
| เจ้าจอมมารดาน้อย ในรัชกาลที่ 4 | |||||
| เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข ในรัชกาลที่ 5 | |||||
| เจ้าจอม | Her Excellency, the Second-Class Female Attendant | เจ้าจอมบุญนาก ในรัชกาลที่ 1 | |||
| เจ้าจอมแสง ในรัชกาลที่ 2 (? – พ.ศ. 2367) | สมรสใหม่ | ||||
| เจ้าจอมเครือวัลย์ ในรัชกาลที่ 3 | |||||
| เจ้าจอมตนกูสุเบีย ในรัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2404 – พ.ศ. 2411) | สมรสใหม่ | ||||
| เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์จรวย ในรัชกาลที่ 5 | |||||
พระบรมวงศานุวงศ์
พระบรมวงศานุวงศ์ คือ พระประยูรญาติ แบ่งเป็น 2 ชั้นคือ
- พระบรมวงศ์ หมายถึง สมเด็จพระบรมราชินี ลงมาจนถึงพระองค์เจ้าที่เป็นพระราชโอรสพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์
- พระอนุวงศ์ หมายถึง พระองค์เจ้าที่มิใช่พระราชโอรสพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ และหม่อมเจ้า
ลำดับชั้นพระบรมวงศานุวงศ์
| ลำดับ | พระอิสริยยศ | ศักดินา | รายพระนาม/รายนาม | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|---|
| ภาษาไทย | ภาษาอังกฤษ | ||||
| สมเด็จพระมหาอุปราช | สมเด็จพระบวรราชเจ้า | His Majesty King, Second King | 100,000 | พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว | พระราชทานพระเกียรติยศเป็นพิเศษเสมอด้วยพระเจ้าแผ่นดิน พระราชทาน บวรราชาภิเษก รับ พระบวรราชโองการ และวังที่ประทับให้เรียกว่า พระบวรราชวัง |
| His Royal Highness Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | ที่พระมหาอุปราช พระราชทาน อุปราชาภิเษก รับ พระราชบัณฑูร และวังที่ประทับให้เรียกว่า พระราชวังบวร | ||
| สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ | |||||
| สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ | |||||
| กรมพระราชวัง บวรสถานมงคล (พระบัณฑูรใหญ่) | His Royal Highness Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฉิม กรมหลวงอิศรสุนทร กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ระหว่างปี พ.ศ. 2349 ถึง พ.ศ. 2352 | ||
| กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ | |||||
| กรมพระราชวัง บวรสถานมงคล (พระบัณฑูรน้อย) | His Royal Highness Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุ้ย กรมหลวงเสนานุรักษ์ กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ระหว่างปี พ.ศ. 2352 ถึง พ.ศ. 2360 | ||
| สมเด็จพระบรมวงศ์ | สมเด็จพระบรมราชชนก | His Royal Highness Prince, Prince Father | 100,000 | สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก | พระอิสริยยศของพระราชบิดาของพระเจ้าแผ่นดิน แต่มิใช่พระมหากษัตริย์ โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีพระอิสริยยศเสมอด้วย สมเด็จพระบวรราชเจ้า |
| สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก | |||||
| สมเด็จพระบรมราชชนนี | Her Royal Highness Princess, Princess Mother | 100,000 | สมเด็จพระศรีสุลาลัย พระบรมราชชนนีในรัชกาลที่ 3 | ||
| สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี | |||||
| สมเด็จพระยุพราช มกุฎราชกุมาร | His Royal Highness, The Crown Prince | 100,000 | สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร | เป็นรัชทายาทของพระมหากษัตริย์ ใช้แทนตำแหน่งสมเด็จพระมหาอุปราชที่ยกเลิกในสมัยรัชกาลที่ 5 | |
| สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร | |||||
| สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร | |||||
| สยามบรมราชกุมารี | Her Royal Highness Princess, Princess royal | 100,000 | สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี | รับพระราชบัญชา และพระสัปตปฎลเศวตฉัตร | |
| กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข | His Royal Highness Prince, The Deputy Viceroy | 100,000 | สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าทองอิน กรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ | รับพระบัญชา | |
| สมเด็จเจ้าฟ้า | สมเด็จพระอนุชาธิราช | His Royal Highness, The Hereditary Prince Brother | 50,000 | สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็น พระรัชทายาท มีพระอิสริยศักดิ์สูงกว่า สมเด็จเจ้าฟ้า และการสิ้นพระชนม์ให้เรียกว่า ทิวงคต |
| สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา | |||||
| สมเด็จเจ้าฟ้า ชั้นพิเศษ | His Royal Highness Prince/Princess | 100,000 | สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพิเศษ และการสิ้นพระชนม์ให้เรียกว่า ทิวงคต | |
| สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้า ชั้นทูลกระหม่อม | His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | สำหรับชั้นพระราชโอรสธิดา ที่ประสูติแต่
| ||
| สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้า ชั้นสมเด็จ | His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | สำหรับชั้นพระราชโอรสธิดา ที่ประสูติแต่
สำหรับพี่น้องร่วมกับพระมหากษัตริย์ที่สถาปนาเป็นเจ้าฟ้า
| ||
| พระองค์เจ้าชั้นลูกหลวง | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ พระราชสันตติวงศ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช | สำหรับชั้นพระราชโอรสธิดา ซึ่งประสูติแต่เจ้าจอมมารดา ตั้งแต่ชั้นหม่อมเจ้าลงไป หากทรงกรมเป็นกรมพระยา ให้เติมคำว่าสมเด็จ ศักดินา
| |
| เจ้าฟ้าชั้นตรี | สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้า | His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ รายพระนามเจ้าฟ้าชั้นตรี | สำหรับชั้นพระราชนัดดา ที่พระมารดาเป็นเจ้าฟ้า และพระบิดาเป็นเจ้านายในมหาจักรีบรมราชวงศ์ ศักดินา ทรงกรม 15,000 ไม่ทรงกรม 6,000 | |
| สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้า | His Royal Highness, The Prince/Princess Cousin | สำหรับพระโอรสธิดา สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าสา กรมพระยาเทพสุดาวดี และ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าแก้ว กรมพระศรีสุดารักษ์ ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนา ทรงกรมศักดินา 11,000 ไม่ทรงกรม ศักดินา 4,000 | |||
| พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้า | His Royal Highness, The Front Palace Prince/Princess | สำหรับพระโอรสธิดา ของสมเด็จพระบวรราชเจ้า ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นเจ้าฟ้าวังหน้า ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |||
| พระองค์เจ้าวังหน้า | พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness, Front Palace Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ รายพระนามโอรสธิดา สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | ทรงกรมศักดินา 11,000 ไม่ทรงกรม ศักดินา 4,000 | |
| พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness, Front Palace Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | |||
| พระวรชายา ใน สยามมกุฎราชกุมาร | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness, Princess the Royal Consort to the Crown Prince | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาฯ | ||
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรชายาฯ ระหว่างปี พ.ศ. 2520 - พ.ศ. 2534 | |||||
| พระองค์เจ้าชั้นพิเศษ | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness Prince/Princess | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระเกียรติยศ ให้พระดำเนินนำหน้า พระองค์เจ้า หลานหลวง | |
| พระองค์เจ้าชั้นหลานหลวง | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | สำหรับชั้นพระราชนัดดาซึ่งประสูติแต่พระมารดาที่เป็น พระองค์เจ้า หรือ หม่อมเจ้า หรือเป็น สะใภ้หลวง โดยมีพระโอรสธิดา เป็น หม่อมเจ้า หรือ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาหม่อมเจ้าหลานเธอบางองค์ และหม่อมเจ้าบางพระองค์ ซึ่งได้รับพระราชทานฐานันดรเป็นพระองค์เจ้าเป็นกรณีพิเศษ ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Highness Prince/Princess | ดูเพิ่มที่ | |||
| พระประพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | พระประพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Royal Highness, Rear Palace Prince/Princess | ได้แก่ | พระโอรสธิดาในกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ที่ประสูติแต่พระอัครชายา ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |
| พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้า | His Highness Prince Cousin /Princess Cousin | ได้แก่ | ในสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ พระบิดาของสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ศักดินา ทรงกรม 11,000 ไม่ทรงกรม 4,000 | |
| หม่อมเจ้า | หม่อมเจ้า | Her Serene Highness Prince/Princess | 1,500 | เป็นชั้นสกุลยศที่ต่ำที่สุดสำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ สำหรับ
| |
รายพระนามสมเด็จเจ้าฟ้าชั้นเอก (ทูลกระหม่อม)
รายพระนามสมเด็จเจ้าฟ้าชั้นโท (ชั้นสมเด็จ)
รายพระนามเจ้าฟ้าชั้นตรี (ชั้นเจ้าฟ้า)
รายพระนามพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ชั้นพระองค์)
รายพระนามพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ชั้นองค์)
| รายพระนาม | พระบิดา | พระมารดา | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามหาหงสโสภาค พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามหาหงส์ ฉัตรกุล | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าชายดิศ ดวงจักร | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นณรงค์หริรักษ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจันทรสุเทพ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจันทร์ ดารากร | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นศรีสุเทพ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | |
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าขจร มาลากุล | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ | หม่อมกลีบ มาลากุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2424 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอลังการ มาลากุล | หม่อมทรัพย์ มาลากุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านฤมลมณีรัตน์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้านฤมล เดชาติวงศ์ | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2395 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชิดเชื้อพงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าชิด พนมวัน | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ | หม่อมน่วม พนมวัน ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2395 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิงหนาทราชดุรงค์ฤทธิ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสิงหนาท กุญชร | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิทักษเทเวศร์ | คุณหญิงแสง | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2411 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัชรีวงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าขาว วัชรรีวงศ์ | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2444 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสาย สนิทวงศ์ | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท | หม่อมแย้ม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม: ณ บางช้าง) | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2415 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพร้อมพงษ์อธิราช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพร้อม สนิทวงศ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2455 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสนิทพงศ์พัฒนเดช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าตุ้ม สนิทวงศ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2467 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปรีดา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าปรีดา ปราโมช | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ | หม่อมส้มจีน ปราโมช ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2424 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าคำรบ ปราโมช | หม่อมราชวงศ์ดวงใจ ปราโมช | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2464 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ ชุมสาย | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนราชสีหวิกรม | หม่อมน้อย ชุมสาย ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2426 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพัทธ์พิสิฐพงษ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้านิพัทธ์พิสิฐพงษ์ จักรพันธุ์ | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์ | หม่อมทับทิม จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2428 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดนัยวรนุช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าดนัยวรนุช จักรพันธุ์ | หม่อมเอม จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดรุณวัยวัฒน์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าดรุณไวยวัฒน์ จักรพันธุ์ | หม่อมจีบ จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2466 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามาลิศเสาวรส พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามาลิศเสาวรส จักรพันธุ์ | หม่อมพลัด จักรพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทศศิริวงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าทศศิริวงศ์ จักรพันธุ์ | หม่อมหลวงผาด จักรพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2466 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปิยบุตร พระนามเดิม: หม่อมเจ้าปิยบุตร จักรพันธุ์ | หม่อมราชวงศ์ปุ้ย จักรพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าทิพยสัมพันธ์ ภาณุพันธุ์ | สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช | หม่อมเลี่ยม ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2451 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ ภาณุพันธุ์ | หม่อมสุ่น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพัลลัภดนัย พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพัลลัภดนัย ภาณุพันธุ์ | หม่อมลับ ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารำไพประภา พระนามเดิม: หม่อมเจ้ารำไพประภา ภาณุพันธุ์ | หม่อมเล็ก ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภัสสรวงศ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอาภัสสรวงศ์ ภาณุพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช ภาณุพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์ ภาณุพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิรศักดิ์สุประภาต พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจิรศักดิ์สุประภาต ภาณุพันธุ์ | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย พระนามเดิม: หม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์ เทวกุล | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ | หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2465 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิตราภรณ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจิตราภรณ์ นพวงศ์ | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบงกช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าบงกช นพวงศ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2438 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าแก้วกัลยาณี พระนามเดิม: หม่อมเจ้าแก้วกัลยา สุประดิษฐ์ | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร | หม่อมจิ๋ม สุประดิษฐ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2456 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร พระนามเดิม: หม่อมเจ้าจรูญศักดิ์ กฤดากร | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ | หม่อมสุภาพ กฤดากร ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2455 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบวรเดช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าบวรเดช กฤดากร | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2472 | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามนัศสวาสดิ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามนัศสวาสดิ์ ศุขสวัสดิ์ | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช | หม่อมชุ่ม ศุขสวัสดิ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2472 | |
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอลงกฎ ศุขสวัสดิ์ | หม่อมขาบ ศุขสวัสดิ์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2473 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศุภโยคเกษม พระนามเดิม: หม่อมเจ้าเณร เกษมศรี | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ | หม่อมเพิ่ม เกษมศรี ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2464 | |
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร พระนามเดิม: หม่อมเจ้าธานีนิวัต โสณกุล | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา | หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2465 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิวัฒนไชย พระนามเดิม: หม่อมเจ้าวิวัฒนไชย ไชยันต์ | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย | หม่อมส้วน ไชยันต์ ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2493 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสุทธสิริโสภา จุฑาธุช | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย | หม่อมลออ จุฑาธุช ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรานนท์ธวัช พระนามเดิม: หม่อมเจ้าวรานนท์ธวัช จุฑาธุช | หม่อมระวี จุฑาธุช ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | ||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอินทุรัตนา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าอินทุรัตนา บริพัตร ระหว่างปี พ.ศ. 2465 ถึง พ.ศ. 2496 | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต | หม่อมสมพันธุ์ บริพัตร ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุขุมาภินันท์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าสุขุมาภินันท์ บริพัตร | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2470 | |||
| พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ พระนามเดิม: หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ | หม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2493 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามยุรฉัตร พระนามเดิม: หม่อมเจ้ามยุรฉัตร ฉัตรชัย | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน | พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาวสิทธิ์นฤมล | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2448 | |
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเปรมบุรฉัตร | พระองค์เจ้า แรกประสูติ | |||
| พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลฉัตร | พระองค์เจ้า แรกประสูติ | |||
รายพระนามพระวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ชั้นองค์วังหน้า)
| รายพระนาม | พระบิดา | พระมารดา | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|
| พระวงศ์เธอ กรมหมื่นมนตรีรักษา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าพยอม มนตรีกุล | สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวงศ์เธอ กรมหมื่นเทวานุรักษ์ พระนามเดิม: หม่อมเจ้าชอุ่ม อิศรางกูร | สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2396 | |
| พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้ายี่เข่ง พระนามเดิม: หม่อมเจ้ายี่เข่ง | พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเพชรหึง | ไม่ทราบนามพระมารดา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2430 | |
| พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา พระนามเดิม: หม่อมเจ้าวัฒนา รองทรง | พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสิทธิสุขุมการ | หม่อมบัว รองทรง ณ อยุธยา | ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาปี พ.ศ. 2443 | |
ราชนิกุลและสายสัมพันธ์
บุคคลนับเนื่องในราชสกุล ลำดับรองลงมาจากหม่อมเจ้า แม้มีคำนำหน้านามเป็นพิเศษอยู่ แต่ก็ถือเป็นสามัญชน
- หม่อมราชนิกุล คือ หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง ที่รับราชการ มีความดีความชอบ กระทั่งได้รับพระราชทานสถาปนาเป็น เช่น หม่อมอนุวัตรวรพงษ์ ซึ่งมีนามเดิมว่า หม่อมราชวงศ์สิงหนัด ปราโมช
- หม่อมราชวงศ์ (ม.ร.ว.) คือ ฐานันดรศักดิ์ที่รองลงมาจากหม่อมเจ้า เป็นคำนำหน้านามสำหรับโอรสธิดาในหม่อมเจ้า เรียกโดยลำลองว่า คุณหญิง คุณชาย ฐานันดรศักดิ์นี้ บัญญัติขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4
- หม่อมหลวง (ม.ล.) คือ บุตรธิดาของหม่อมราชวงศ์ เป็นคำนำหน้านามขั้นสุดท้ายของเชื้อพระวงศ์ ในการเรียกโดยลำลอง ให้ใช้คำนำหน้าว่า "คุณ" ฐานันดรศักดิ์นี้ บัญญัติขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5
- ณ อยุธยา คือ สร้อยที่ต่อท้ายนามสกุล บุตรธิดาของหม่อมหลวง และหม่อมเช่น หม่อมงามจิตต์ บุรฉัตร ณ อยุธยา และภรรยาของหม่อมราชวงศ์ และหม่อมหลวงด้วย
พระภรรยาของเจ้าชาย
มีทั้งหมด 4 ฐานันดร ได้แก่
- พระวรชายา คือ พระอิสริยศ ของพระภรรยา ในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร ได้แก่
- พระชายา คือพระภรรยาของ เจ้าฟ้า และพระองค์เจ้า ซึ่งเป็นเจ้าหญิงมาตั้งแต่กำเนิด เช่น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ "พระชายา" ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
- ชายา คือพระภรรยาของหม่อมเจ้า ซึ่งมีกำเนิดเป็นเจ้าเหมือนกัน เช่น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารำไพประภา "ชายา" ในหม่อมเจ้าธานีเศิกสงัด ชุมพล
- หม่อม คือคำนำหน้านามสำหรับภรรยาที่เป็นหญิงสามัญชนของเจ้าชาย เช่น หม่อมแจ๊กเควลิน จิตรพงศ์ ณ อยุธยา ในหม่อมเจ้ายาใจ จิตรพงศ์ หม่อมกมลา ยุคล ณ อยุธยาในหม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล หม่อมอัญวิดา ยุคล ณ อยุธยา ในหม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล
การสถาปนาขึ้นเป็นเจ้าในพระราชวงศ์
มีเจ้านายหลายพระองค์ที่ประสูติเป็นสามัญชนนอกพระราชวงศ์จักรี แต่ได้รับพระราชทานสถาปนาให้เป็นเจ้าในพระราชวงศ์
| รัชกาล | พระนาม | พระนามเดิม | ความสัมพันธ์ |
|---|---|---|---|
| รัชกาลที่ 1 | กรมขุนสุนทรภูเบศร์ | หม่อมเรือง สุนทรกุล ณ ชลบุรี | พระอนุชาร่วมสาบานในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท |
| กรมหมื่นนรินทรพิทักษ์ | หม่อมมุก นรินทรกุล ณ อยุธยา | พระสวามีในพระเจ้าน้องนางเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี | |
| พระองค์เจ้าขุนเณร | พระโอรสบุญธรรมในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ กรมพระยาเทพสุดาวดี | ||
| รัชกาลที่ 2 | กรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์ | ท่านผู้หญิงนาก | สมเด็จพระบรมราชชนนีในรัชกาล |
| รัชกาลที่ 3 | กรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย | เจ้าจอมมารดาเรียม ในรัชกาลที่ 2 | สมเด็จพระบรมราชชนนีในรัชกาล |
| รัชกาลที่ 4 | สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี | สั้น ณ บางช้าง | สมเด็จพระราชชนนีในสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี ในรัชกาลที่ 1 |
| รัชกาลที่ 5 | เจ้าดารารัศมี พระราชชายา | เจ้าจอมมารดาดารารัศมี ในรัชกาลที่ 5 | พระมเหสี |
| รัชกาลที่ 6 | สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา | เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม ในรัชกาลที่ 4 | พระอัยยิกาฝ่ายพระมารดาในรัชกาล |
| พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี | พระอินทรานี (ประไพ สุจริตกุล) | พระมเหสี | |
| พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี | เจ้าจอมสุวัทนา ในรัชกาลที่ 6 | พระมเหสี | |
| รัชกาลที่ 8 | พระราชชนนีศรีสังวาลย์ | หม่อมสังวาลย์ มหิดล ณ อยุธยา | พระราชชนนีในรัชกาล |
| รัชกาลที่ 9 | สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ | หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร | สมเด็จพระราชินีในรัชกาล |
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรชายาฯ | หม่อมหลวงโสมสวลี กิติยากร | อดีตพระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร | |
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาฯ | หม่อมศรีรัศมิ์ มหิดล ณ อยุธยา | อดีตพระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ต่อมาได้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ | |
| รัชกาลที่ 10 | สมเด็จพระราชินีสุทิดา | สุทิดา วชิราลงกรณ์ ณ อยุธยา | สมเด็จพระราชินีในรัชกาล |
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- กองทัพเรือ, เรื่องเฉลิมพระยศเจ้านาย, พิมพ์ครั้งที่ 2, 2538. ในการพระราชพิธีสถาปนาพระอิสริยศักดิ์ และบำเพ็ญพระราชกุศลฉลองพระชนมายุ 6 รอบ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา วันที่ 6 พฤษภาคม พุทธศักราช 2538
- พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5, หน้า 4
- สมภพ จันทรประภา, สมเด็จพระศรีสวรินทิราฯ, พิมพ์ครั้งที่ 4, สำนักพิมพ์บำรุงสาส์น, 2530, 38
- พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 668
- "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระอิสริยยศ พระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี เป็นสมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 39 (ตอน 0 ก): หน้า 539. 1 มกราคม 2465. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 39 (ตอน 0 ก): หน้า 56. 12 มิถุนายน 2465. สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - อย่างไรก็ตาม ไม่มีการประกาศอย่างเป็นทางการว่าเป็นพระสนมเอก
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานบรรดาศักดิ์ฝ่ายใน, เล่ม 38, ตอน ง, 15 มกราคม 2464, หน้า 3021
- พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 810
- พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 812
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนา เรื่อง สถาปนาพระนามพระอัฐิ พระอัยยิกา,เล่ม ๔๐, ตอน ๐ก, วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๖, หน้า ๑
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระวรราชชายาเธอ พระอินทรศักดิศจี, เล่ม ๓๙, ตอน ๐ ก, ๑๒ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๕, หน้า ๕๖
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี, เล่ม ๔๒, ตอน ๐ ก, ๑๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๘, หน้า ๑๙๑
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศ เรื่อง ถวายพระนามพระอัยยิกา พระราชบิดา และพระราชชนนี,เล่ม 519 ตอน 0ก, 25 มีนาคม พ.ศ. 2477, หน้า 1409
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาสมเด็จพระราชินี (ทรงสถาปนา หม่อมราชวงศ์ สิริกิติ์ พระอัครมเหษี เป็น สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์), เล่ม 67, ตอน 24 ก ฉบับพิเศษ, 28 เมษายน พ.ศ. 2493, หน้า 1
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร, เล่ม ๙๔, ตอน ๑๓ ก, ๒๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๐, หน้า ๖๒
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร, เล่ม ๑๒๒, ตอน ๑๐ ข ฉบับทะเบียนฐานันดร, ๑๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๘, หน้า ๒
- "พระราชโองการ ประกาศ เรื่อง สถาปนาสมเด็จพระราชินี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 136 (11): 1. 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2562. Check date values in:
|date=(help)
- บรรณานุกรม
- จิรวัฒน์ อุตตมะกุล. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5. พิมพ์ครั้งที่ 2, กรงเทพฯ : มติชน, 2548. 398 หน้า. ISBN 974-322-964-7
- ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ ๒, กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. 1,544 หน้า. ISBN 978-616-7073-80-4